Onom.: Johan buruçuri. (1330) Arzam 188.
Buruçuri. (1366) Ib. 188.
sense-1
1.
(gral.; Hb, A DBols),
burutxuri (Lar),
buruxuri (L, BN, S)
Ref.:
A;
Lh;
ElexpBerg
. Cano, de pelo canoso. "Pelicano, bururdiña, burutxuria, illetxuria" Lar (v. tbn. Añ). "Buruxuri, -zuri (L, BN, S), tête blanche, qui a les cheveux blancs" Lh. "Buruzuri batekiñ ikusi juat hire anaia" Elexp Berg. Eta dagoz gauzarik ezain eta lotsagarrijenak esaten, benturaz agura buru zurijak aurrenengo diriala, modu onetan idigiten ditubezala an dagozan gaztien begijak. Astar II 144.
Oen aurretik dijoa agure buru-zuri bat. ZabGabon 26.
Aitona buru zuri bat. Apaol 24.
Gurdian dakarte Joanes aitona, gure artzai buruzuria. AgG 336.
Gezur-agindun apaiz burutxuriak ere mauka-mauka ari ziran beti. AArdi 47.
Ez lezake gaizki irri egin Harrixabaleko erretor buru zuriak!ZerbIpuinak 85.
Lenguan antxen ikusi nuen / larogei urteko amona, / frantzes euskaldun buru-zuri bat, / Bentaberriko Moñoña. TxB II 115.
Goierritarra, buru-zuria, / azkeneko Ola-gizona; / aitona, baiñan oraindik lerden; / bera, Matxin Lekuona. OrEus 209s.
Ezkilla jotzaille burutxuri, Joaneteko. Ib. 62.
Mefistofelesen antzirudia berbera zan ezkerraldeko agura buruzuri, sudur-kakoduna. TAgUzt 180.
Guziak, mutil eta neskak, iñutaur ta gizon buruzuriak. OlDeut 32, 25.
Agure buru-zuri zanean ere. ZaitPlat 118.
Gu lako aitona buru txuririk / aurki ez dira ikusiko. AndAUzta 118.
Dukia Batzarrian zan baten bere Konzejuko Buru-zurixegaz, nun Zaldun apaiñan gaztetasunak ez eban jarlekurik. EtxbaIbilt 475.
Uraren gañian zubie, zubiaren gañian gizon buruzurie. Zer da? Gazna. (B). InzaNaEsZarr 2491 (adivinanza).
(Empleado como apodo; v. los ejs. medievales citados supra). Eseri dira; Buruzuriak, / eskuz txikatuz izerdi, / begiak lênik zeru-mugako / Maillo mendi-kateari. Or Eus 301s. Burutxuriren semea, / txoribururen umea, / bizkarrez lurra jo nai ez baduk / isil ezak âkaldea. Ib. 182.
azpiadiera-1.1
De cabeza (en sdo. prop. o por ext.) blanca. "Ointo buruzuria, ointozuiya, Boletus edulis" SM UrdSet. Gizonok oro buru balz, andra duztiok buru zuri. "Todas las mujeres cabezas blancas"
.RS 245.
(Azkue traduce: "todas las mujeres (son) de cabeza blanca (simples)"; cf. tal vez infra(2))Sendalariari deitu, [buruko] miña garbitu, josi ta lotu ta buru-zuri zan oeratu. AnabUsauri 79.
Beti titirako pronto, or zegok apurtxoena; gure begi-alai, buruzuri txikia: urte-erdi doi-doi betetako gizontxoa. LdiIL 18.
Orratx buru gorri, / orratx buru txuri; / zeru zola urre / tantoz josten ari.NEtxLBB 228.
sense-2
2."(V-gip), haragán"A.
azpisarrera-1
ASTEGUN BURUZURI (V-gip, G-azp).
Ref.: Etxba Eib; Gte Erd 209; Elexp Berg. Simple día de labor. "Astegun buru zurixa, locución que se usa para denotar algo que se sale del común en día ordinario. Soñekurik onena jantzita, astegun buru zurixan" Etxba Eib. "Astegun buruzurian erregiña baino dotoreago jantzita (G-azp)" Gte Erd 209. "Astegun buruzurian tabernan! (V-arr)" Ib. 209. "Eguneroko normaletik kanporako zerbait egiten denean ondorengoaren gisako esaldiak egin ohi dira: Astegun buruzurixan da dantzara? Au dok jiria au" Elexp Berg. Ainbeste soñoko bitxidunez, eta ori astegun buru zurijan bidez zabiltzala? Mg PAb 44. Orai, non-nahi, astelegun gorriarekin (astegun buru-zurietan), haragia eltzean. Ezale 1897, 174a. Eta Elizara doia gero bera, Elizara astegun buru zurian. Ag AL 44. Etzan geiago bear, astegun buruzurian beintzat. Ag G 324. Ai, lengo jai zar aien usai betea! Geora "jaierdi" biurtu ziranak!... eta gaur, kalekumeontzat "astegun buruzuri" geldituak! NEtx LBB 119.