Tr. La forma bixika es claramente mayoritaria en la tradición septentrional. En Vizcaya la forma predominante es puxika .
etimologikoa
Etim. En último término del lat. vessica .
sense-1
1.
(G-bet, L-côte, BN-baig; HtVocGr, Dv),
bexiga (V-ger; Lcc),
bejiga (AN-ulz, R-uzt),
bejia (G-azp),
bejigia (AN-araq),
bisiga (AN-gip; Lar, Añ(G, AN), Hb),
busika (V-m),
puxiga (V-arr-arrig-oroz-ple-gip; Mic(
A
), UrduñBerb 397, Añ(V)),
puxika (V-och-ger-m-gip, G-goi-azp, AN-ulz),
pusiga (A),
pusika (V-ger-m),
puxega (V-arr, G-azp)
Ref.:
A(bixika, bisiga, puxiga, puxika);
IzUrrAnz(puxika);
EtxbaEib(puxiga);
EAEL 300
. Larramendi trae <bisika> y <bisiga>, en los que -is- podría representar una palatal precedida de i (i. e. bixiga y bixika). Vejiga."Bexiga"Lcc, Mic.
"Vessie"HtVocGr 436.
"Vexiga"Lar.
"Vexiga, (V) puxiga [...] (AN) pixonzia
"Añ.
"Vessie de bête"Dv.
"Vejiga"A.
Cf. Baraib 345: "Bochincha (Leza), vejiga de la orina del cerdo. En Maestu puchica". v. mazkuri. Atherako diozue [idiari] odol gutti bat bixikako zainetarik. Mong 589.
Noiz ere baitakizue segurki idiak harri duela bixikan edo xilkuan. Ib. 589.
Pusigia edo garnu-onzija. MgPAb 87.
[Amasabelak] beste gorputzeko pusketai ematen diozkan estutasunak nola diran esteloriari, puxigari eta beste anketatik gora dijoazen zaiñ aundi batzuei. Aran-BagoManMed 279s.
Bixikaren pareta-barneko mingaixtoa. JEMed 142.
Sagardoak gultzurdiñak garbiu, maskuri edo puxiga bizkortu eta gernua edo usuria eragiten du. AyerbEEs 1916, 15.
Guntzurrunetara ta puxikara jo eban gatxak [...], puxikeak eztanda egin biar eutson gixonari. KkAb I 22.
Mazkuria edo bixiga aunditzen dala. AnabEEs 1920, 68.
An du [azeriak] begien aurrean, koipez betetako maskuri bat, puxika bat. NEtxLBB 186.
azpiadiera-1.1
Vejiga inflada; globo, balón, etc. Biotzak arrotasunek aiziagaz puxika baten antzera puzturik darabildenak. msOñ 70r.
Puztuago egin zan berriz, puxiga bat balitz bezela. VMg 39.
Puxika andittuben antz-antzera, edozein zistadak ustu ta autsez-iperdi botaten gattuzala. Otx 96.
Orratza sarturiko puxika edo mazkuri arro arola lez. ErkiagArran 95.
Fiat txiker bat etorren [...], eta oi zalako soiñu durunditsua jo eban, arako gomazko puxika biribillari, gidariak marruskaldi latza egiñaz. ErkiagBatB 87.
sense-2
2.
(V, G, AN-5vill, B, BN, Ae, Sal; Lcc, SP, Urt, Dv, H),
bisika (Lar, Hb),
bixiga (Lcc),
bizika (G-to, B, L-ain, R-uzt; VocB),
misika (Dv(S)),
mitxika (V-arr),
mixika (L, BN, S; VocBN, Dv (BN), H),
pisika (A),
pixika (AN; Aq; -eAN-ulz),
puxiga (Añ(V))
Ref.:
VocPir 312;
A(bixika, bizika, mitxika, mixika, pisika);
Lh(mixika);
Lrq(mixika);
IzUlz(pixike)
. Grano de la piel; ampolla. "Berruga, bixigea" Lcc. "Berrugoso, bixigaz betea" Ib. "Bulla, bixika, haunditsua" Urt III 422. "Atheroma, lephoko vel galtzarazpiko bixika" Ib. 22. "Vexiga, la que se levanta en el cutis y se llena de agua" Lar. "Ampolla en la carne" Ib. "Bua, grano que sale en la cara o en lo demás del cuerpo" Ib. "Divieso (AN)" Aq 527. "Ampolla en la carne", "divieso" Añ. "Petit bouton rouge qui se manifeste sur la peau comme sur une personne atteinte de la rougeole" VocBN. "Bube, bourgeon, feu" Dv. "Misika (S), augmentatif de mixika" Ib. "(V, Gc, AN-5vill, B), divieso, granillo [...]. (Sal), granos que tiene el cerdo en la boca [...] (BN), buba o postilla, botón o yema, vejiga de las bestias" A. "Mixika (Lc, Sc), granos que tiene el cerdo en la boca [...]. (L-côte, BNc, Sc), pequeños granos rojos sobre la piel" Ib. "Bouton sur la peau" Lrq. Eta hartaz egingo tuk zauri bixika dakharketenak. UrtEx 9, 9 (Dv trunpilo, Ur anditsu).
Gizona, zeinari larruan eta haragian atheratuko baitzaio kara mudazkorik edo bixikarik. "Pustula"
.DvLev 13, 2 (Ur postilla, Ker girgilla, Bibl negel).
Haren espainak mizika batzuek bethe zituzten zauri batez bezala. Prop 1893, 57.
Eritu zen, xarranpin bizikaz gorphutza, guziz begithartea estali zitzaioen. Prop 1901, 27.
Eztakit zein erritan, [baztanga] sartu da [...], eta beriala asi da arpegitik arpegira, bixigak egiten. Iraola 137.
Emakuntzaren tela gainean ikusten dira mixika xuri batzu, botatzen baitute usu minkor bat. GatxitegiLaborantza 169.
Garai artan, erlekizten edo bixikak asko izaten ziran. JAzpiroz 42.
azpiadiera-2.1
Kukurusta beltzen bazaiote [oiloei], buztan gaineko bixikan min dukete. Orduan aski da bixikari mokoa haixturrez moztea. Dv Lab 291.
sense-3
3.(Fig.)."
Puxiga, [...] enredador"A.
"
Puxiga, cargante, impertinenete. [...] Sekulako puxigia dagon bedori! ¡vaya cargante que está el!"EtxbaEib.
Badakit orain nor dan agure kantore au. Da ordi pusiga etxe guztija ondatu dabena; zoorrez beterik dago. MgPAb 64.