Tr. Documentado en textos guipuzcoanos y en F. Bilbao. Hay txilbor en Beovide, D. Aguirre, Orixe, Zaitegi, Bilbao y Anabitarte, y zilbor en Azkue, Orixe (junto a xilbor y txilbor ) y Aresti. En DFrec hay 10 ejs. de zilbor y 1 de txilbor.
etimologikoa
Etim. Relacionado con bilgor, gilbor, etc.
sense-1
1.
(G-to, AN-larr-ulz; H),
txilbor (G-azp-goi-to-bet, AN-gip-larr-araq-ulz; VP 13r, Lar, Añ (G)),
txilbur (G-bet, AN-gip-5vill),
xilbor (H),
xilbur (AN-5vill),
txilgor (AN-araq),
txildor (G-bet)
Ref.:
A(txilbor, txilbur);
EI 72;
IzTo(txilborra);
EAEL 286
. Ombligo.v. pixkolte. Reatiko ibar au arkitzen da Italiaren biotzian; beragatik deitzen diote Italiako txilborra. BvAsL 181.
Zer daukaken guk etzekiagu, baña ontzurre ori erakusten dek beintzat, txilbor gañean. AgG 263.
Zillarrezko kate luzea, ainbeste lerrotan, txilborretik bera esekita. Ib. 110.
Luzitzen dituztela / atorraren puntillak [...] / erakutsiko digute / oraindik txilborra. MendaroTx 196.
Txilborretik oztu da agure zâr negu. "Ombligo"
.OrEus 129.
Ni aren zilborrean itsatsiago, ta nere etsai izkutuak ni zanpatzenago ta lilluratzenago. OrAitork 42.
Musika ere atera zan eta arek alaitu zituan erriko kaleak, txilborraren gisa etxeek arma-arria duten kaleak. AnabPoli 79.
Ordu erdian jarraiki zuten hola, zilborraren kordela ebaki ondoren haurraren negarra entzun zen arte. ArtiIpuin 82.
Txilborreraño zuloan sartua zioken. AtañoTxanKan 199.
Hizkuntza bat [...] ez da mintzabide bat besterik. Zerbaitetarako da, zerbait adierazteko, ez bere txilborrari begira egoteko. MIH 209.
Geronen txilborrari begira egon ohi garenok. MEIG III 103.
azpiadiera-1.1
(Fig.).Ombligo, centro. Geroz, Axularren biribilkia edo cicloa, bera zilbor edo buru delarik, ipini diteke aurrena, uka-mukarik gabe. OrEEs 1927, 149.
Zezen antzo, bakarti, madakaritua oin madarikatuz aron dabil, lurreko txilbor erditik ilki erantzunak itzuri naiaz. ZaitSof 70.
Bazter orietaz arago ba dira beste milla mundu: / ibil eta joan, nork ote lezake mugarik arkitu? / Ez xilborrik ere. OrPoem 526.
Aiek uste zuten Lurra zela mundu osoaren erdi ta zilbor. VillJaink 42.
Nerea, mukuluaren bihotzean, lan-txilborrean biltzen den aintzira hori da. "Alma misma de la obra"
.MEIG IX 140s (en colab. con NEtx).
azpiadiera-1.2
Tarte eta sasikate horien sare-txilborrean, bidagurutze eta urrats horien bilgunean, lodikien pilatze horiek zutikatzen eta itsasten dira. "Redes angulosas". MEIG IX 130 (en colab. con NEtx).
sense-2
2.
(V, G),
txilbor (V-gip, G-azp)
Ref.:
A (txilbor, zilbor); Iz UrrAnz (silbórra); ArOñ (silbor); Elexp Berg.
. Panza, tripa."
Zilbota, txilborra, urdailla, tripa"AgAL 55n.
"
Txilbor [...] (FSeg), panza"A.
"
Orrek dauka zilborra, orrek
"Elexp Berg..
v. zilbot. Orain dala ordubete ikusi det gizon guri potrollo bat. "Eztezu txilborra makala!" esan diot. AgG 347.
Zumardiko indianoen garondo gorri ta zilbor beteak egoki azaltzen digute Ameriketan bat baino geiago erruz aberastu izan dirala. AArdi 40.
Andik egun bitara Olentzaro mozkor; / jendeak barau du, ta arrek bete zilbor. OrEus 135.
Azeria txilborra bete-beterik ikusi ebanean, beragana joan-da, zelan bete eban itaundu eutson. BilbaoIpuiB 36.
Gerrikoak lan gutxi zilborrari eusten. Insausti 302.
azpisarrera-1
ZILBOR-HESTE(txilbor-este G-to ap. A). "Ombligo, cadena del ombligo que se corta al recién nacido" A. Txilbor-hestea ebakiten mutilla omen zan. ZaitPlat 91.