Tr. Documentado en todos los dialectos desde finales del s. XVI. Al Norte se encuentra desde dicha época (aunque apenas aparece desde finales del s. XIX), siendo mobimendu la forma gral.; encontramos -mentu en CartEsp (donde suelen aparecer rasgos meridionales) y en Mercy. Hay además, salvo errata, un ej. de mobibendu en Haraneder (Gudu 71), junto al frec. mobimendu . Al Sur la forma mejor documentada es mobimentu; hay mugimendu en el catecismo alto-navarro de Añibarro (pero mobimentu en LoraS 55), en Guerrico y en autores modernos; mugimentu en algunos autores guipuzcoanos; mogimendu en algún ej. moderno, mogimentu en el catecismo vizcaíno de Cardaberaz, en Lizarraga de Elcano, Zuzaeta, un ej. de Uztapide (junto a dos de mobimentu ) y Gerrikagoitia, y, por último, un ej. de moimentu en Txirrita, junto a dos de mobimentu . En DFrec hay 302 ejs. de mugimendu, 28 de mogimendu, 5, septentrionales, de moimendu, 4 de mugimentu, 3 de mobimendu y 2 de mogimentu .
sense-1
1.mobimendu (Urt I 323, VocBN),
mobimentu (V-gip ap. ElexpBerg
; Lcc),
mugimentu,
mugimientu,
muimendu,
mogimendu (T-L),
mogimentu,
moimendu,
moimentu. Movimiento (físico).v. mugida (2). Mobimenduaz gabetzen ezen zaizko belhaunak. EZMan I 43.
Heien [idien eta behien] mobimendu handia dela kausa. Mong 590.
Gorputzarén perlesiak kentzen dú indárra ta mogimentua. LEUrt(ms.) 124r.
Etzan alaere ontzia geratzen bere iraultzeko mugimentuan. AA III 377.
Beste mobimentua / zuen [relikiak] Motrikura.FrantzesB II 44.
Gelditu zan mugimentu gabe ta zentzu-gabe, extasiatua. BvAsL 41.
Begiratzailea oartzen etzan moduan, mugimenturik atera gabe bezela. OrSCruz 46.
Eltzen geniyon baño / moimentu gutxi. TxB III 127 (corregido mogi- por el editor; ib. II 156 mobimentu).
Ur-gainean egoteko mugimenduak egiten [zituen]. MdeHaurB 102 (Pr 154 mogimendu).
Aldia ez da gorpuzkien zirkiñ edo mugimentua. OrAitork 326.
Griñak errez esnatzen dituzten abesti, mugimentu ta doñuak. MAtxGazt 67.
Gorputzan mobimentuan. UztNoiz 15.
Uroldearen mugimendu ikaragarriaz zurtuta. IbiñVirgil 114.
Egualdi ederra datorrenian / egunen mogimentuan. UztSas 321.
Mugimendu oro baino bizkorragoa da jakinduria. BiblESap 7, 24 (Ol igibera, Ker igidura
).
Zer mobimentu ikusten zan begirapena egitera.Alkain 79.
Gaixo txar batek artu eban, eta zazpi urtian mobimentu guztiak iñok eragin biarrian gertau zan. Gerrika 124 (ib. 257 mogimentu).
Hura beti gazte alabainan, zainez, moimenduz eta nahikeriaz. LarreArtzainE 58.
[Fonetikak] esango digu zein den ezpainen edo eztarriaren egoera eta mugimentua. MEIG VI 99.
Geldituko ez den mugimentuaren bila dabiltzanak. Ib. I 239.
v. tbn.
Mobimendu: Harb 398. Gy 166. Mobimentu: JJMg BasEsc 21. CatLlo 59. FamInst 935. EusJok 63. Mugimentu: Ag Serm 362. EusJok II 87. Basarri 172. JAzpiroz 26. Mugimientu: Yanzi 164.
azpiadiera-1.1
mogimendu,moimendu.Acción (en una película). Moimendua laket dutenentzat, bada hor ixtant on baten iragaitekoa. Herr 18-12-1958, 4.
Orduko filma luzeagoa zen eta bazuen mogimendu gehixago. Herr 24-3-1960, 4.
sense-2
2.Moción, inspiración; impulso, pasión. Hek guztiek zureganik dute mobimendua. EZMan II 102.
[Doẽak ekarten gaituez] espiritu santuen mobimentura. "A la moción de"
.Cap 82 (tbn. en El 91 mobimentu).
Haren akulu, mobimendu eta tentazione gaiztoak. TtArima 68s.
Hartzak doluz zaurthurik / zeruko mobimenduak. Gç 103.
Gure bihotzeko mobimendu desordenatuak. Ch I 11, 4 (SP y Mst pasione, Ol girin).
--Nor dirade mansoak? --Irarik eztuenak ezta ere kasi aren mobimenturik. Iraz 48 (El 92, CatB 83, CatBus 39, CatAe 70, CatSal 71, CatR 71 mobimentu, Cb CatV 63 mogimentu, Añ CatAN 66 mugimendu).
Handik goan zen Jesus Izpirituaren mobimenduz Galilearat. HeLc 4, 14 (Dv eragintzaz
).
Paillardizaren mobimenduetan. HeGudu 83.
Baratzen ditü kolerazko mobimendiak. CatLan 66.
Aserrakunzazko mogimentu bidebagakoak sujetau. Zuzaeta 154.
Demonstrazino pekatukuak edo mobimentu asmo gaistokuak. MgCO 133.
Berezko mugimendu edo sentimendu natural batekin. Gco I 46.
[Orazioak] loroak bezala esatea, biotzaren mugimenturik gabe. AA III 329.
[Griñetatik] jaiotzen diran asaldazioak, bagak ta mugimentuak dira pasioak. Ib. 624.
Peleazazu zure barrengo mugimentu gaiztoen kontra. EchveImit 187.
Etziran ezer-naikoa izango alako mugimentu, etorrera ta erri ujoldearentzako. 'Conmoción y afluencia del pueblo'
.AranSIgn 98.
v. tbn.
Mobimendu: CatLav 279 (V 139). Lg I 252. Mih 101. Brtc 118. Dh. Mobimentu: Mercy 29. CrIc 124. Ud 140. Mugimentu: Kortazar Serm 43. Mogimentu: LE Urt ms. 11r.
azpiadiera-2.1
Deitzen zaie biotz mugida edo inspirazioak Jaungoikoak gure biotzian egiten dituen beragana deitze, mugimentu, [...] argitasun ta ezaguerai.Echve Dev 179.
sense-3
3.Movimiento, novedad, cambio. Nola deus mobimenturik ezpaita jaun oiekin <ocgequin> artean.
CartEsp
456.
Udaberrian izaten dira gorputzean ere mobimentuak. Ostoaren irteeran geienak izan oi dugu katarro, buruko min, alerjia ta abar.Ostolaiz 65.
sense-4
4.Movilización militar. Esaten nizun baño ziñazkoagoa izandu zan seguruere Bilbaoko mobimentua, bada Jenerala [...], ez bire zan atrebitu arrimatzera zeren jende gutxi zuan altxa ziranenzat. (1833). CartAnd 381.
Uztailaren 12an hasi zen mobimendua eta 14an 60.000 gizon ikhusten ziren karriketan. ElsbFram 75.
sense-5
5.+muimendu. Movimiento, corriente, tendencia. Banako xoillaren alegiñen gaiñetik, badira gizartean mobimendu aundiak. VillJaink 172.
Materrez gero Lapurdin sortu zen mugimendu bizi eta aberatsa. MIH 58.
v. tbn. In MEIG VI 32.
azpiadiera-5.1
Gaztediaren artian mobimentu barri asko sortzen asi ziran.Gerrika 173. Gure herrietan piztu diren iratzartze eta muimendu batzuek. Larre ArtzainE 96. Nola ikusten dituzu zorioneko "herri mogimenduak", EHE dela, EKB dela, e. a. In MEIG IX 83. Zabu-zabuka baizik ez dakigunez gero ibiltzen, giza-mugimenduetan. MIH 63. Gure literatur mugimenduaren aldizkari bakarra. MEIG VI 40.
azpisarrera-1
MUGIMENDUAN JARRI.
Conmover(se), alterar(se). v. 1 mugitu (3). Sartu zelaik Jerusalenen, ziudade guzia mobimentuan yarri zen. EchnMt 21, 10 (TB mugitu).
azpisarrera-2
MUGIMENDUKO.
Movido, de acción (ref. a una película). Niri emo'iztazue pelikule bizixek, mobimientokuek, lehengolakuek. OskKurl 213.