1.(G, AN-gip-larr-araq; Lcc, IC 448v, VP 85r, Lar, Añ (G), Hb, Dv (G), H (V, G); -rh- H (L, BN, S)), solo (V; Lar, Añ (V), H (V), A Apend , Zam Voc), soo (V-gip, G-azp), sogo. Ref.: A (soro, solo); EI 97; BU Arano (arto-landa); Echaide Nav 103; Iz Als, ArOñ (solúe, sóo), To ; Etxba Eib (solua); Gketx Loiola (paper); Holmer ApuntV ; EAEL 67; Elexp Berg (soo).
Campo cultivado, labrantío. "Heredad" Lcc, VP."Soloak [...] heredades" IC II 45. "Campo, los sembrados", "heredad" Lar y Añ. "Sementera, semencera" Lar. "Sembrados" Añ. "Campo destinado a la siembra" A. "Solo makarra, campo de mala hierba" A Apend. "Soroa saldu degu, baño oraindik paperak egiteko gaude" Gketx Loiola (s.v. paper). "Sóo, soúa, sóuak, la heredad" Iz ArOñ. "Sorókantala" Ib. (s.v. kantal). "Labradío. Soo ederrak dara Aixkarren. Souan dabill aitta. Bi o baino, bat luze samarra entzuten da gehiago" Elexp Berg. v. alor. Tr. Documentado en textos occidentales desde Lazarraga (soloan soloan, v. infra); en general, solo es la propia de la tradición vizcaína, mientras que soro lo es de la guipuzcoana. Hay además un ej. de sogo en Euskalzale (1898, 152). En DFrec hay 32 ejs. de soro y 4 de solo. Kanpo edo soloan lurpean gorderikako diru andi edo tesoro bat. CbEg III 349.
Batzuk juan zirian solora ta bestiak basora iraurkiñak batutera. MgPAb 119 (
CC 120 soro
).
Ez da asko bedar txaarrak kendutia soluetati. MgCO 81.
Basaurdeak / egiten zizkon bere soroan / kalte asko. Mg(
inVMg 97
).
Lau sorotan erein zuan Jesu-Kristok bere itz santua, [...] ta soro batek baizik etzion fruturik eman. AA III 600.
Ez badegu ereiten / soroan azia, / ez zaigu etorriko / zerutik garia. ItFab 116.
Soroko lanak. Lard 156.
Baldin iñork kalterik egiten badu soroan edo mastian. UrEx 22, 5 (Ol soro, Ker soloa; Urt larrea, Dv landa
).
Soro gutxi landuko lirake eta belar-zelairik ederrenak ezer gutxi balioko ligukee. ArrGB 146.
Arkitu zuan soro guztia ederki landua, berak asi zuan lan guzia bukatua. BvAsL 151.
Landu gabe soroak ez digu ematen. ABAmaE 398 (144 solo
).
Emaztea eta semeak ari ziran etxeburuko soroan arta jorran. Apaol 46.
Soloetako langilleak. ABGuzur 111.
(s. XX)Ondo landuriko soro, baratza ta sagastitxu batzuk. AgKr 18 (204 solo
).
Etxaguntza onek eukazan sei solo lurlantzarako. EchtaJos 9s.
Soloan atxurren edo mokil-joten. Ib. 193.
Sasijak sortzen dira / solo ederretan / nekazari alperrak / ba-dabiltz euretan. Enb 36.
Bêko bear goriak / narama. Agur, / soro, sagar, mendiak!LdiBB 66.
Ori eztek amilduko sorotik beera. (G-azp)"Ese perezoso no se derrumbará de la heredad abajo"
.AEY III 322.
Soloz-solo apeza ibilki, / esan dauz oi-diran otoiak. LauxAB 71.
Bedarrik ederrena / soluan gariya. SMitxAranz 191.
Nekazari batek soro-ertz batean erein zuen arkazia-azia, landarea artzeko. Munita 54.
Arto, gari, arbi, olo, artatxiki ta garagarra ere egiten zuten bere soro narotan. EtxdeJJ 62.
Poz da orain soro ta zelaiak ikustea. NEtxAntz 55.
Egun guztiko sorora lanera joan bear eta soroak urrin. AndAUzta 75 (76 soro bazter, 125 solo
).
Patata ereiteko gertu dagon soloaren itxurea. ErkiagBatB 26.
Orientzako erein genitun soro auek!IbiñVirgil 33.
Ez bildurtu soro elkorrak simaur gizenez estaltzen. Ib. 71 (
solo 57).
Lur baneatzen Korte izena duan soroan arrean jardun nuan. JAzpiroz 63.
Gari ebaten ziarduen bistia galdu egiten zan soluetan. Gerrika 290.
Itxuragaiztoko fabrikaz bete ditugu behinolako soro eta basoak. MIH 88.
Txillardegi euskal soro meharrean ari zaigulako. Ib. 304.
López Mendizabal jauna goiz hasi zen lanean euskal soroan eta ez da oraindik gelditu. MEIG III 104.
Ez da, haatik, esan horrenbestez gramatikaren eremu osoa, alor eta soro, erabat eta berdintsu aitzurtua zegoenik. MEIG VIII 108.
v. tbn.
Gco I 394. Izt C 53. Aran SIgn 80. Zab Gabon 108. Sor AuOst 103. Goñi 44. Urruz Zer 56. Inza Azalp 32. Muj PAm 47. Jaukol Biozk 10. Alz Ram 51. Tx B 143. Lek EunD 15. Or Eus 221. Ir YKBiz 279. EA OlBe 36. JAIraz Bizia 49. Zait Plat 13. Basarri 72. Vill Jaink 67. Gazt MusIx 109. MAtx Gazt 106. Azurm HitzB 67. Uzt Noiz 86. Ataño TxanKan 46. Solo: Zuzaeta 158. DurPl 67. Añ LoraS 151. JJMg BasEsc 95. Astar II 244. Zav Fab RIEV 1909, 38. Ur CancB 94. Azc PB 288. Itz Azald 105. ForuAB 137. Kk Ab I 34. GMant Goi 25. Altuna 82. MendaroTx 114. Otx 75. Eguzk GizAuz 139. Akes Ipiñ 32. Bilbao IpuiB 32. SM Zirik 61. Arti MaldanB 206. BEnb NereA 49. Osk Kurl 162. Onaind STeresa 47.
azpiadiera-1.1
(Como segundo miembro de comp.). Ortu-solo txiki bat alboan eukala. AlzolaAtalak 41.
Mendi-soro batean arbi-jorran zebillen gizon bat. AndAUzta 57.
azpiadiera-1.2
(En compuestos copulativos). Orko soro-baratzak zoratzen zuten bat. SorBar 54.
Asko indartu zan, aukerazko baserri-mutill argi, bikañ ta osasuntsua zegoan, ta soro-mendietako arloetan txit langille ta zentzunez betea zebillen. AgG 132.
Mikaelak berak artuko ebazan solo-landetako lanak. BilbaoIpuiB 166.
Alaitu bitez soro-baratzak, / alaitu bitez mendiak...Basarri 68.
Artalde zuriak be bai pitean, solo-muiño, larra ta beraza ertzetan. OnaindSTeresa 95.
sense-2
2.
(AN-gip-larr-5vill-ulz, L-ain, Sal; Lar, Añ, Dv; -rh- SP, Urt II 52, Ht VocGr 407, Arch VocGr, Gèze, Dv, H (L, BN, S)),
sorro (Hb, Dv),
solo (AN-erro; Lar, Añ(V), Dv(V)),
soho (S),
zoro (AN-5vill-ulz; -rh- SP)
Ref.:
VocPir 114; Lrq (soho); SMuj EEs 1921, 140; AEF 1955, 47; Echaide Nav 102; Iz Ulz
. Prado, pradera."Préau. Sorhoan hedatzea, étendre sur le préau"SP.
"
Zorhoa, [...] herbes vertes. Urri zorhoa, ogi ondoa, belhar mehea. Zorho ferdia
"Ib."Prado"Lar, Añ.
"Prairie"Dv.
"En la mayor parte de Guipúzcoa significa 'heredad, campo destinado al cultivo'. [...] Pero en Oyarzun, Fuenterrabía e Irún llaman soro al prado, herbal, a lo que nosotros, llamamos zelai, belardi y así dicen belar-soroa al herbal"SMujEEs 1921, 140.
"El prado cercado con valla recibe el nombre de belai y de soro, mientras que el pastizal comunal se llama larre (L-ain)"AEF 1955, 47.
v. belardi, belaze, larre. Tr. Documentado en textos septentrionales, y al Sur en Larramendi, Mendiburu y Berrondo.
Olibetko mendiaren kontra datzan sorhoa. EZMan I 62.
Belharra sorhoan dailliak ebakiz geroz bezala, ni ere aihartu eta idortu niz. TtOnsa 100.
Soro eder loredun bat. LarGram 385.
Eztiki landetara eta sorrhoetara erorzen diren uriek erakhartzen darozte bihi eta belhar franko. HePhil 244.
Bilduko gara Josafatko soro-aran andian. MbIArg I 60.
Mendiak beztitzen tutzu, / bai sorroak belarrez. Monho 68.
Jozaphateko sorhora. UskLiB 218.
Ene haurrak adio, seme alhabak oro, / Josafateko sorhun arrakuntra artino. Etch 152 (sohuan y sohun en otras versiones).
Aphez-sorho batetik / urhatsez urhats nindoelarik, / gosiak, belhar freskak, / eta arauz debru arimak / nahierazirik, / sorho hartako belharretik / mihitaño bat muztu nuela nik. ArchFab 207.
Etxalde bakotxean lurren erdiak gutienetik sorho behar direla. DvLab 102 (LEd 111 sorro).
Sagardiak ez direla niholaz ere sorho utzi behar. Ib. 388.
Sorho baten erdian barna. ElzbPAd 29.
Behar bainituen zaindu behiak sorhoan. Ib. 19.
( s. XX)Erdian zelaia edo soroa, bada guk zelaia deitzen diogunari an [Lesakan] deitzen zaio soroa. UrruzZer 56.
Parabisuko bide urrhezkoa dena sorho zen eta arrantze. BarbSup 133.
Bezperan samurtuak bide ziren, sorro berean sobera trefla janik. Ib. 30.
Jolasean dabiltz / bildotsak soroan. JaukolBiozk 93.
Sohuetan eta bortü goretan alhan ari. GH 1931, 447.
Ilun-nabarreko aizexka bazoan sorroz sorro. Iratz 58.
Etxia eta etxenkuak ützi dütüt goiz huntan eta Sorhoetara joan niz, ene herriko sorho berde batetara. MdePr 130.
Arristiez, artzañak sohoz ardiak khanbiatü behar dütü, marraka gütixago entzüteko. Herr 11-12-1958, 4.
Hunek belarra ez omen du / oraino aurten egina, / soroa ere etorriko duk / aurten bazkatzeko dina. Mattin(
inXaEzinB 114
).
Guadiana biur-zalearen soro zabaletan beren aziendak bazkatu oi dituztenak. "Extendidas dehesas"
.BerronKijote 199.
v. tbn. Zub 55. Sorho: Mih 39. Arb Igand 67. Gy 40. Ox 134. Soho: Xaramela 79.
sense-3
3.
(H, que cita LE Urt),
sorro (Hb) . (Adj.).Incultivado (campo)."
Sorroutz [...], laisser en prairie, en pré"Hb.
(Norbait) guzis alferra barin bada, beteko da bizio guzies, ala nola soro dagon alorra maldes, kardues ta belar gaiztoes. (180). LE-Ir.
Ala nola alorbát soro útzia, kárdus, lárres, belár gaixtos bétea. LEJMSB 160.
Konparatzendú [...] arima epél flojo perlesiátua [...] lur soroaréki. LEUrt(ms.) 125r.
Alór sóro sasis bétea. LE(
inBOEanm 1162
).
sense-4
4.
(B, BN; -rh-VocBN, Dv, H(L, BN)),
sorro (Hb)
Ref.:
A; Izeta BHizt2
. "Regain. Urri sorhoa, regain d'octobre, ansi nommé parce qu'on le coupe aux environs de ce mois"H.
"Hierbín, la segunda cosecha de hierba y sucesivas"A.
"Segundo corte que se le da a la hierba. Belar onak ta soro obeak
"IzetaBHizt2.
v. bibelar, soromotz. Cf. VocNav s.v. soro. Belar epaiten egun bat. Soro epaiten. HerVal 161.
Sorhoak edo ardailak ere asko tokitan ustel-arazi ditu uriak, bereziki azkenerat. EGAlm 1897, 13.
Hauta da ardi ernarientzat doi bat zahartua den pentze arradailla edo sorhoa. GatxitegiLaborantza 177.
Zeren pentze bat zuten bakarrik, hango belar eta soro heien jateko doia. Etchebarne 63.
Hots, bazkaleku onak ginituen Haitzaldeko pentzeak: lehenik belarrak eta gero soroak. LarreArtzainE 42 (ib. 50 sorho, ib. 34 soho).
azpiadiera-4.1
"Hierba pequeña que crece en las praderas del monte. Soroa. Pilota-soro aunitz Baztanen
"IzetaBHizt2.
sense-5
5."(B), plazoleta, prado en que se reunen los jóvenes para bailar. Arratsalde guztia soroan pasatu duk, toda la tarde has pasado en la plazoleta"A.
Arku bat egongo da / sorotik aldean / poliki ipiniya / San Martin bidean. (Interpr?). Echag 86.
sense-6
6."(Sal, R-vid), reja del arado"A.
azpisarrera-1
ARTA-SORO,
BELAR-SORO,
GARAGAR-SORO,
GARI-SORO.
v. artasoro, belar, garagar, galsoro.
SORO-ARITZ. "Tienen soro ariçac, que es tener algunos pies de roble en sus piezas"(Guesálaz, 1593). LexHNav II 142.
azpisarrera-6
SORO-ARRATOI.
Ratón de campo. v. SORO-SAGU. Soro-arratoi batek / etxe-arratoia / ikusi zuen lodi, / gizen eta joia.ItFab 34.
azpisarrera-7
SORO-BARREN(G-azp; Izt C 234; solobarren V-arr; soobarren G-azp; sobarren V-gip). Ref.: Elexp Berg (sobarren); Gte Erd 138; ZestErret. "La parte más baja del labradío. Orduan lurretak izate zittuan ba, sobarrenera, goldiakin beti kargatzen zuan sobarrena [...]. Sobarrenian laga dot kotxia, igo ezindda" Elexp Berg.
"Hemen hola eotia baño hobe dek soobarrenetik harri-lepaka jardutia" ZestErret (s.v. harri-lepaka).
Cf. zoparren. Batuten dabee gazteerija andi bat luurra edo simaurra solo barrenetik generuntz jasoteko. JJMgBasEsc 118.
Orduan Pernandok soro-barrengo ormatik arri aundi bat atera, ta ots aundia egiñaz errekan bota zuen. MujPAm 53.
Langilleakin soro-barrenean alkarrizketan zeuden bitartean. TAgUzt 83.
Soro-barren artantxe.Zubill 93.
Soro barreneko zokorra gora igotzen ibili. (G-goi). EZBB II 122.
azpisarrera-8
SORO-BAZTER.
Borde de un campo. Murmurau eragiten dabeen lagunakin, ezkutubeetan, sasi arteetan, edo solo baztarreetan dabiltzanak. fBOlg 202.
Iñazio Mari bezelako mutillik ezta soro bazterrean billatzen. AgG 40.
Eta umia zestotxo batean eroan zuten soro bazterrera. AndAUzta 75.
Emengo soro-bazter ta bide-ertzetan baitun [gaztain] galant askoak. AtañoTxanKan 93.
azpisarrera-9
SORO-BEHAR.
Trabajo de labrantío. v. SORO-LAN. Nosian bein eguraldi txaarrak eragozten deustazanian baso ta solo biarrak, jardun daruat mai, aulki ta ezgauza batzuk egiten. MgPAb 152.
Ugazaba ba'dauko etxetik urrian, / beti bixi biarko beren bildurrian; / ondo nekatu arren biar gogorrian, / ondasun gitxi artu solo biarrian. Enb 164.
azpisarrera-10
SORO-BELAR.
"Sorrobelhar, herbe des prés, le pâturin" Hb.
azpisarrera-11
SORO-BIDE.
Camino que lleva a los labrantíos. Soroetan, soro-bidietan, zelaietan, munoetan, baserriko lur landuen ertz, egal ta inguru danetan gardo ta belar gaiztoak, iak eta txillarrak, sasiak eta elorrak, masustak eta baxakanak elemenian ugaldu [ziran]. AgG 129.
azpisarrera-12
SORO-BIZKAR(solo-bizkar V-m ap. A; sobizkar V-gip ap. Elexp Berg; sobixkar V-gip ap. Elexp Berg). "Solo-bizkarrean galebaten baiño obeto bizi da ori (V-m), ese vive mejor que segando trigo en la parte alta del campo" A. "Sobixkar ahoskatzen da gehiago. [...] La parte más prominente de la pieza. Sobixkarra ba aldapatik urrengo dagon bixkar-unia. Gure sobixkarra ona da artuandako" Elexp Berg.
azpisarrera-13
SORO-ERREGINA(sorho- Alth Bot 20 A; soho-erregina Alth Bot 22 A). "Reine des prés, sorho erregiña" Alth Bot 20. "Ulmaria, reina de los valles (Spirea ulmaria)" A.
azpisarrera-14
SORO-ERTZ.
Borde de un campo. Solo ertzean jarrita, edo errekastoaren ondoan auspez. AgKr 205.
Ta lo ederra, azkenez, oia arrapatu zutenak oian, ta Peru Odolki Goienetxe aldeko soro ertzean. AgG 56.
Nekazari batek soro-ertz batean erein zuan arkazia-azia.Munita 54.
azpisarrera-15
SORO-GOIEN (-goen G; Izt C 234; solo-goien V-arr-arrig-oroz; sologoen A; solo-guen V-m; souen V-gip).
Ref.: A (sorogoen, sologoien); Elexp Berg (souen); Gte Erd 138. Parte alta de un labrantío. "Parte alta de un campo costanero" A. "Erremolatxia daukau aurten souenian" Elexp Berg. Cf. el top. medieval citado supra. v. soroburu. Abade bigaz topez tope egin genduen ortxe solo-goienean. ABGuzur 123.
azpisarrera-16
SORO-LAN(Gralmte. en pl.). Trabajo de labrantío. Uztar idi galanta soro lanetarako. IztC 181.
Saulek bere soro-lanetan baziardun, ezer izan ezbalitz bezala. Lard 156.
Onelako mintzoa zerabilden soro-lanetan zeuden emakume bik. AgG 236.
Soro-lanaz, abere-lanaz ta beste gaiezaz liburuak diotena. ForuAG 291.
Soro lanetan ari dirala, edo aruntz-onuntz dabiltzala ordua ikusi dezakete. Munita 115.
Negualdian, egurretara edo soro lanera bearturik arkitzen zanean. EtxdeJJ 56 (v. tbn. 146).
Solo-lanetarako etzan asko estutu ez artegatuko. AkesIpiñ 34.
Agur egiten eutsen Don Fakundori or-emenka solo-lanetan ebilzanak. BilbaoIpuiB 134.
Etxe txiker bat egoan, solo-lanak egiteko tramankulu ta lanabesak gordeteko. ErkiagBatB 22.
Esaten zioten nola ari ziran soro-lanetan eta mendian garo biltzen. Salav 71.
Solo-lanetan ari diran baserritarrak bidera yatorkoz mesede billa. OnaindSTeresa 95.
Gero, soro-lanak, berriz: laiatu artoa ereiteko; onen ondoren garia, eta gero arbiak.Insausti 81.
azpisarrera-17
SORO-LETXUGA.
"Canónigos yerba, solo letxugia (Arundo Donax)" LandHizt 367.
azpisarrera-18
SORO-LUR.
azpisarrerakoSense-18.1
a)Tierra de pasto.
Orai artha berezi bathekin xehatuko darozkitzut sorho-lurren medeatzeko moldeak. DvLab 104.
azpisarrerakoSense-18.2
b)Tierra de labor.
Gure basetxe ori guziz luze-zabala zan soro-lurretan. AZink 28.
Sartu naiz plazara eta or ikusten det [...] goldatutako soro-lurra baño arroago. Albeniz 99.
azpisarrera-19
SORO-MALBABISKU.
"Branca Ursina o Yerba Gigantea, solo malbariskoa (Acanthus molle)" LandHizt 367.
azpisarrera-20
SORO-MAZELA.
"Sorho-mazela (L-ain), porción de un campo cultivado" A (s.v. mazela).
azpisarrera-21
SORO-MUTUR,
SORO-MUSTUR (solo-m. Izt).
Extremo de un labrantío. "Esquina de la heredad, solo musturra" Izt 47r. Ildoa bukatzean, soro-muturrera iristen ziranean, aldameneko saillean lanean ari ziranakin izketan gelditzen zan lipar batez nekazaria. TAgUzt 264.
azpisarrera-22
SORO-HORMA.
"Soorma, soormia, aldapan dagoen soroari eusteko egiten den orma. Sorokuai bai, soormak, baiña etxekuai paretia" Elexp Berg.
azpisarrera-23
SORO-SAGU.
"Sorho-, soro-sagua, mulot" H. v. SORO-ARRATOI. Cf. VocNav: "Nombre vasco del ratón de campo".
azpisarrera-24
SORO-SAIL.
Campo, pieza de labor. Gure baserriak, soro sail aundiak ditu. BBarand 37.
Gaiñerako soro-saillak zeiñen legunak ziran!Zendoia 192.