Tr. Documentado en textos occidentales desde mediados del s. XIX. En DFrec hay 24 ejs., meridionales.
sense-1
1.
(V-m-gip, G; Lar, LarSup, Izt 107v, vEys, Dv(G), H)
Ref.:
A; Iz Als, ArOñ; ZestErret
. (Ref. a seres animados).Robusto, lozano, rollizo, gordo."De toda cosa que crece con fuerza"IzArOñ.
"
Zein da emakume mardul hori?
"ZestErret.
v. mardo (2). Bildotxa zegoan txit / mardul, biribilla. ItFab 32.
Neskatxa mardul liraiñ alaiak. IztC 28.
Itsas-mutil mardul gorrailtsu bat iges zijoan. LhYol 44.
Alkatea, gizon jator ta mardula. LabEEguna 62.
Entzun izan baitiogu maiz Arregi mardulari. LdiIL 43.
Emakume gazte, mardul, sendo, erdibeltz bat. JAIrazBizia 28.
Arakei guri ta mardul bat. EtxdeJJ 214 (v. tbn. AlosT 19).
Bertako gazte jende mardula / badijoa Australira. Basarri 138.
Neska mardula zan, betizua, mari-gizon xamarra. BerronKijote 221.
Ni azi ninduten beintzat mutiko mardul askoa.Insausti 69.
v. tbn. Bil 118. Ag EEs 1917, 213. Or JBDei 1919, 366. Or Eus 29. JAzpiroz 16.
azpiadiera-1.1
(Ref. a seres inanimados)."
Udare eder, mardula, poire belle et de chair tendre"H.
Esparrago mardul biguñak. IztC 155.
Ikusi zituen zazpi galburu eder mardul, lasto batetik zetozenak. Lard 53.
Agiri dira zelai-soro, ibar eta sagasti mardulak. ZabGabon 108.
Udaberrian osto mardulak jaiotzen dira. EtxegEE 1883b, 552.
Frantzesak bezelaxe / luzea bizarra, / mardula ixtarra. Noe 55.
Zabaldurik zeuden zapi lodi mardul batzuen itxuran. AgG 11.
Elur marduletan drist eta draust. Ib. 203.
Ille beltz eder eta mardula. UrruzZer 75.
Lore mardul-usaitsuak. JaukolBiozk 10.
Gizaseme ederrak, mardulak. AnabUsauri 55.
Bularra mardula ta / luziak besuak. MendaroTx 412.
Ondartza eta arrikadirik mardulenak. JMBELG 13.
Artôk ba dakar indarra, / [...] zurtena mardul, erroa barne, / edatu leza aztaparra. "Grueso"
.OrEus 278.
Tanto mardulak dakartzki egoaizeak une ontan. TAgUzt 37.
Orain jasotzen duan baño lan-sari mardulagoa jasotzea.EAEg 29-3-1937, 1387.
Euri mardula ari zuen. SMitxAranz 64.
Bost zugatz mardul. OrPoem 538.
Itxaso mardulean besterik ez zan agiri. JAIrazBizia 32.
Gure zugaitzik mardulenari / moztu dizkagu adarrak. Basarri 72.
Bala aletsu ta mardulak iasoko ditugu. ZaitPlat 81.
Maitasun orren lore mardula aurtxo bat izango da. MAtxGazt 29.
Lur mardul eta ezotasun goxoz bustitakoetan. "Pinguis"
.IbiñVirgil 86.
Gaztia zala indartsua zan, / zugaitz mardulen moduan. UztSas 344.
Elur maluta zan, mardula. BasoM 86.
Beko txoko artan aritz luze ta mardul bat bauan.AtañoTxanKan 42.
Muskill mardulak bota zituzten / zugaitz zar oien mentuak.MMant 101.
Negar-malko mardul-nabarrak. MEIG II 93.
v. tbn. Aran SIgn 6. AB AmaE 394. GMant Goi 41. Ldi IL 86. Munita 82. And AUzta 123. BEnb NereA 181. Insausti 289.
azpiadiera-1.1.1
(Con el suf. -dun
). Eguzkiak Gazteluko ostrope marduldun zumar aundiak jotzen zituenean, tupiki-kolorez edertuak uzten zizkien begi-niniak. NEtxEG 1957 (7-8), 61.
azpiadiera-1.1.2
(Uso sust., precedido de gen.). Ai au mutilaren guri mardul eder galanta!IztC 249.
Giza-adimendua egia aundi auen aitzinean otz-otzean jartzen denean, arriturik gelditzen da, oien sendoa eta mardula atxemaiten baitu. VillJaink 11.
azpiadiera-1.2
(Ref. a cosas inmateriales). Egi mardulak esango doguz. EguzkGizAuz 121.
Orretxek bota ditu gaur arratsaldeko arrazoirik mardulenak. LdiIL 26.
Mosu mardul bi egotzi ziozkan. TAgUzt 157.
Bere erokeriaren amorru mardul-yoria tantaka dario. ZaitSof 188.
Garo usai mardula. EtxdeAlosT 7.
Baserritar-sail mardulak. LekEunD 12.
Bertso mardul borobillez kantatu izan du. VillJaink 33.
Ikasbide marduleko meditazio-gaia. Ib. 129.
Arratsaldeon, anai-arrebak, / auxen da egun mardula!UztAuspoa 43, 111.
Or sartzen dira enziklikaren / egi mardul ta sakonak. Olea 93.
Baserri utsekua baño, mardulagoa bietatik datorren bizimodua.Gerrika 160.
Nerea baino jakinduri mardulagoa nahi litzateke. MEIG II 102.
Nola bada entzungor egin jende pilo mardul horrek esanari?MEIG IV 124.
v. tbn. EA OlBe 90. And AUzta 142.
azpiadiera-1.2.1
"Fértil (tierra)"ADBols.
azpiadiera-1.2.2
Denso, consistente. Irakurgai gozo, ugari ta mardulak. AgG II.
Irureun eliz-abestiko sorta mardula. ArgiDL 170.
Ipui mardul onen osaria arkitzeko. (Quijote IX). LdiRIEV 1929, 207.
Obra mardula utzi digu eta bizitz-eredu beteagoa. MIH 266.
Histori liburu mardul eta trinko bat. MEIG III 125.
azpiadiera-1.3
(Uso pred.). Basoa [...] / eder ta galant, berde ta mardul egongo da guzia. IztC 190.
Mutilltxoa [...] guziz mardul, sendo, galant, guri eta eder zetorren. ArrGB 53.
Euri zaparrada galantak luzaro igaroaz, andi, sendo ta mardul egiñ nintzan. AgG 209.
Lore bat, gorria, / mardul, eze, beti; / erts-ezin zauria / odolezko iduri. LdiBB 78.
Euria mardul, orria gogor, / ots ori berezkoa da. "Gruesa"
.OrEus 264.
[Liburua] apain, mardul eta menditar datorkizu. FLab(
inMunita 5
).
Orduan ardoak gozo eta bildotsak mardul, loa atsegiñ eta mendietan itzala lodi. IbiñVirgil 76.
v. tbn. Bil 118. Etxeg EE 1885b, 369. Enb 43. Mde Pr 128. Erkiag Arran 149. And AUzta 122. BEnb NereA 208.
sense-2
2.(Uso adv.).Abundantemente."
Elurra mardul aidu, nieva copiosa, abundantemente"SMuj.
"
Ama Birjiñan Martxoko euna zan da elurra mardul ittezun
"ZestErret.
Negarra mardul egiten zuten / Hernanin eliz-ondoan. IztC 245.
[Indoeuropatarren] kutsuak oraindik mardul eta ugari agertzen zaizkigu Euskadin. JMBELG 76.
Lantze au [...] Goien-pirene eta Goien-garonatik beruntz mardul isuri zan. Ib. 64.
Elurra berriz, iñoiz baiño kopurutsuago ta mardulago ari zizun. EtxdeJJ 259.
Pitagorak erein-aziak mardul ernemindu ta beregainki garatu ziran Platonen baratze ederrean. ZaitPlat 51.
Mardul eman maitasuna. Olea 242.
Esan bearrik etzegok belarra mardul ta ugari etorriko zala.AtañoTxanKan 26.
An zeuden malkoak mardul ixuriz.BBarand 158.
azpisarrera-1
MARDULIK(Estar, etc.) lozano, rollizo, robusto. Emakume oberik / eztaukala lurrak, / azal zuriagorik / ezta ere elurrak, / lodi eta mardulik / bakarrik ezurrak. UrruzZer 84.
Lora eder ta samur-samurra / mardulik sortzen yakuna. GMantGoi 80.
[Loriak] zimeldu barik, beti mardulik. Enb 142.
Arto ta gari, mardulik daude. "Lozanos"
.OrEus 295.
Ogeita emezortzi urtetaraño gordiñik eta mardulik iraun zun emakumea izan zan. EtxdeJJ 27.
azpisarrera-2
MARDUL-MARDUL.
Muy lozano. Arrosa gorri mardul-mardul bat / zegoan lore tartean. JaukolBiozk 80.
Marrubi mardul-mardulenaren / gorria. Ib. 22.