Tr. Hasta principios del s. XIX sólo se encuentra con aspiración inicial. Hay ejs. seguros con -a constitutiva en Larreguy, Duhalde, Goyhetche, Hiribarren y Zaitegi. Encontramos un ej. de errits en Azurmendi.
sense-1
(AN-egüés, L, BN, S ap. A
; O-SP 230, HtVocGr 327, Lar, VocBN, Dv; h-H, A),
irritsa,
irritz (SP, Lar, Dv, H; h-SP, Lar, H),
errits. Deseo, anhelo; apetito carnal."Dessein, désir"O-SP.
"Affectus (EZ)"SP.
"Ambición", "avaricia", "codicia", "comezón, prurito" Lar."Désir faible, presque envie"VocBN.
Tr. Propio de la tradición septentrional; desde aprox. 1930 se documenta en autores meridionales cultos (cf. antes irritsan en S. Baroja), mientras que su uso al Norte parece decaer. En DFrec hay 4 ejs., meridionales.
Atsegiñaren hirritsak bagarabiltza. Ch I 20, 7 (Ip irritser; SP desirek, Mst inbeiek; Ch I 2, 2 hirritz).
Nork ere behatuko baidio emazteki bati haren ganako hirrits gaixto batekien. HeMt 5, 28 (Dv irrits; Leon thirria, Ker lizunkeri, IBk e IBe irrika).
Hirritsa saindu batekin. Lg II 89 (240 hirrits).
Zeruko bozkarioen hirrits bat. Mih 128.
Plazer lanjerosetarako irritsaren itzul araztea. MarIl 4.
Zerbeit gehiagoren jasaiteko irritsarekin zagon. JnnSBi 151.
Amodioa, haragiaren irrits bat da dena. JEBur 94.
Irrits ta atseginkeri askoren yopu. OlTit 3, 3.
Gorputz irritsak. LauxBBa 44.
Theresaren gorputzarenganako irrits bat. MdeHaurB 96.
Zorion-irritsa. TxillLet 24.
Bere maitasun garbia lur-irrits guztitik askatu. OnaindSTeresa 126.
Irritsaren azken txingarra aseak hoztu. MIH 298.
v. tbn. Dh 257. Eguzk GizAuz 111. EA OlBe 80. Etxde JJ 200. Or Aitork 288. Erkiag Arran 42. Gand Elorri 170. Vill Jaink 120. Azurm HitzB 42 (60 errits). (H)irritsa: Dh 108. Gy 163. Hb Egia 122. Zait Plat 85.
azpisarrera-1
IRRITSEAN(-tsan L-côte ap. A; -tzean SP). Deseando. "Bekatu egiteko irritzean" SP. Hekin bekhatu egiteko irritsean. Harb 181s.
Hartaz yabetu nahizko hirritsan bizi ziren. Lg I 230.
Nihor zu beharrez hirritsan dagola. Gy 67.
Gizon ordi taldeak askai likitsan / etxerik etxe dabiltz leian iñoren / diru irritsan.SBaroj(
inFrantzesB II 123
).
Heriotz ondorengo / zerbaiten irritsean. AzurmHitzB 28.
IRRITSEZ.
Deseando. Beraz, so dagiote / irritsaz mutillak. TPEEs 1927, 29.
Gorputz baten jabe egiteko irritsez. EtxdeJJ 89.
Arrak emearen irritsez jartzerañokoa. Ib. 87.
Nor doakie atzetik aragi-irritsez?OrAitork 88.