2.
(Dv→A). Resistirse, rebelarse."Regimber, récalcitrer"Dv.
v. bihurtu (5). Ez zaiteztela bihurri egiten zaitzuen gaixkiaz. "Resistere"
.HeMt 5, 39 (Lç resisti, Ip bühürt).
Misionestak ez detzan bertzeik baino hobeki ikus eta lausenga, bihurritzen dira, eta misionestari, herria nahasiz, buruhauste bat baino gehiago izan araziko diote. Prop 1911, 20.
(ap. DRA)Biurri zaitezke onen aurka. ZaitPlat 133.
Baña biurritu egin da nire legeen eta aginduen aurka. KerEz 5, 6.
azpiadiera-2.1
(Con dat.).Hacer frente a. Eta errumesek eta behardunek [...] nola bihurri negu garratzari?Zub 122.
sense-3
3.
(V-gip, G, AN-olza-larr; Dv, H),
bigurritu (G; A Apend, A DBols),
buhurritu (S)
Ref.:
A (bigurritu, bihurritu); Bon-Ond 157; Lrq (bühürritü); Asp Leiz2; Etxba Eib; ZestErret (txorkatila). Retorcer(se); torcer(se)."Devenir tors (bois, etc.)"Lrq.
"Retorcer, retorcerse, dislocarse un miembro"AspLeiz2.
"
Lixibako zapixak biurritzen lagundu biar destazu
"EtxbaEib.
"Retorcerse, generalmente el pie. Gaizki zapaldu ta ankia biurritu jakon
"Elexp Berg.
"
Txorkatilla bihurrittu zun
"ZestErret.
v. bihurdikatu, bihurkatu, bihurrikatu. Lepoa biurriturik jo erazo omen zion [zezenari] buruaz lurra, bein alde batera, eta gero bestera. IztC 249.
Iparbeltzak biurritutako makal meaxtak or-emen. "Torcidos"
.Mok 13.
Lepoa biurrituko nion. MujPAm 49.
Zume zuriak yaso, esku bizkorrez biurritu ta saskia eotzen asi. OrMi 83.
Bat edo bati lepua biyurritzeko. AlzBurr 22.
Txorkatilla biurritu zuan. LabEEguna 90.
Idazten asten danean, luma biurritzen zaio, ta inork ez dio kolperik konprenditzen. LdiIL 84.
Lepoa biurritu ta ibaira bota ditzatela. Ib. 85.
Kandela bat biurrituta ermitaren batean erretzen zuten. 'Una vela retorcida'
.AEY I 141.
Sugetzarrak bigurritu dun txoriñoa. TAgUzt 60.
Gurdia lotzeko lokarriak sapiñuak izaten ziran. Makillak biurrituaz egiten ziran. AndAUzta 92.
Sudurpekoaren muturrak biurritzen. EtxdeJJ 67.
Esparruaren inguruko errezel guziak liño biurrituzkoak ziran. OlEx 38, 16.
Indarka biurritu zituen begiak. IbiñVirgil 116.
Anarkista orri lepoa biurrituko diot. LabSuEm 177.
Ik, nere biotza / esku-artean arturik, / irri ta parre, / biurritu idanan. NEtxLBB 240.
Jo, ebagi, bihurritu, hestekatu, / torturatu [...] nazakezu.AzurmHitzB 49.
Bibote biurrituak ezpañetan. AtañoTxanKan 108.
Nik ere mugitu bearra izan diat, bañan anka biurritu zaidak.Alkain 75.
Zerk egiten du novelagilea novelagile gailen? Gaiaren hari luzea esku trebez bihurritzeak. MIH 271.
azpiadiera-3.1
(Fig.).Enredar(se), enrevesar(se), complicar(se). Nola ari diren hitz bihurritu eta herrebesez, beren adimendutik ateraiak, eskuara emokatzen. Zub 19.
Berez bezela, esaldia biurritu gaberik. LdiIL 36.
Latitarrak ere baduzte utsak, esamaña geiegi biurrituz. Or(
inGaztMusIx 26
).
Zure itzak biurritu ta illundu gabe adieraziaz. "Sin intricarlos"
.BerronKijote 22.
Berez bezala dator horrexegatik, ezer behartu eta bihurritu gabe, Urtegiro haiek eta Egunkari hau berdintzea. MIH 300.
Erraz ziruditenak zaildu eta zuzen ziruditenak bihurritu. MEIG VI 128.
v. tbn. JAzpiroz 32. Zendoia 42. Insausti 185.
azpiadiera-3.2
(En la expresión begia bihurritu, 'mirar con enojo').
Dv y H citan el ej. de la ed. de Inchauspe del libro de Axular. Eztu aitak bere semea, bere soseguan dagoela, gaztigatzen; eztio begia bihurritu gabe, zer egin behar duen, erakusten. AxIp 101 (Ax 276 (V 184) bihurtu
).
azpiadiera-3.3
Korapilo au askatu nairik ere burmuinak biurritu bear izan zituen Protagorak.Zait Plat 120.
sense-4
4.Torcer, pervertir; tergiversar. Ez dituzu ere artuko emaitzak, zeñak itsutzen dituzten begiratuak ere, eta biurritzen justuen esanak. UrEx 23, 8 (Dv makhurtu, Ol, Ker, BiblE okertu).
Gaiztoak artzen du doañak kolkotik, juizioaren bidea biurritzeko. (Prov 17, 23). Ur(
inBOEg 785 (Dv makhurtu, Ol eragotzi, Ker okertu, Bibl, BiblE hondatu
)
).
sense-5
5.(En la expr. bihotza bihurritu, 'contrariar el deseo, las inclinaciones'). Eskurakoi ta errazki jarriko zan noznai bere amaren edo osabaren gogoerara, naiz orretarako bere biotza biurritu bear izan. TAgUzt 114.
Nik zekiñat ongi zenbat aldiz biurritu bear izan dutan [bihotza]. OrQA 46.
sense-6
6."
Biurritu, ponerse yerto (AN-ulz)"AApend.
sense-7
7.(Con ablativo).Apartarse."
Bere Jaungoikuan legetik, biurrittu zan, iñongo Jainkuetara, se torció de la ley de su propio Dios a los dioses extranjeros"EtxbaEib.
sense-8
8."Harremanak gaiztotu"Elexp Berg. "Aspaldixan bi familixak alkarrekin biurrittuta dare" Ib. s.v. biurtu. v. bihurtu (16)..
sense-9
9.
(V-gip, G-azp),
bigurritu (V-gip)
(Sust.). "Bigurritu, esguince (Bergara)" Garate Cont RIEV 1930, 154. "Torcedura de pie. Ankia zanan sartu ta biurrittua ein jat" Elexp Berg. "Bihurdura, esginzea" ZestErret.
azpisarrera-1
BIHURRI-BIHURRI EGIN.
Retorcer completamente. Garoa menditik ekartzeko, biurri-biurri eginda ta berarekin sorta edo zama eginda. Ostolaiz 77.