1.
(V, G, AN-egüés-olza-ulz, B, L, Ae, Sal, R; SP, Mic <-s->, Deen I 89 y 395, Lar, Mg PAbVoc , Añ, H, VocB , Zam Voc ; -th- L; HeH Voc , Hb, Dv)
Ref.:
VocPir 221; Bon-Ond 139; A; Etxba Eib ; Iz ArOñ, Ulz, UrrAnz ; Elexp Berg . Párpado."
Bethazala, bethespala, bethilleak, paupières"SP.
"Bephurua, bethazala
"HeHVoc.
"
Neban loguriakin, betazalak nai ezda jausten jatazen
"EtxbaEib.
Tr. Documentado desde comienzos del s. XVII. Los testimonios septentrionales son escasos. En DFrec hay 2 ejs., del Sur. v. betezpal. Illea du xigortua, bethazalak gorriak. EZMan I 98.
Zuk laguntzen ezpadiguzu, betazal bat goititu ere ez dakigun bekatariak. MbOtGai II 27.
Betazal bat zimurtu gabe [...] erran izandu zuen. Ib. 120.
Behar ez diran gauzetan dira [begi] biak, nik nere betazalaka zabaldu horduko. MbOtGai III 392.
Ah, balin banu segidan / begitarte hau paradan! / Banuke nondik konsola / Nola arrai bethazala!(1766). BertsZB 118.
Ortako tugu betazalak ta bepelarrak, erreparatzeko beiratzean. (179). LE-Ir. Bihurtu zenean, khausitu zituen oraino ere loharkatuak; bethazalak ezen loak hersten zaizten. HeH Mc 14, 40 (He hekien begiak ezen kargatuak ziren).Nigarraren nigarrez hantu da ene begithartea eta lanbroa jautsi da ene bethazaletara. DvIob 16, 17 (Ol, Ker betazal).
Bethazalak hezurrari iosiak. CantIzp.
(ap. H)Morfeok iduki zuen [loa] nere betazaletatik urruti. OtagEE 1882c, 534.
Zeñaren [neskatx garbiaren] betazal ederrak itxitzen diran logalez eta nekez. Ib. 536.
Lekobideren begitarte ixuria eta betazal bustiak ikusi zituenean. ArrEE 1882c, 549.
Igurtzi ziozkan bere txistuaz betazalak iru aldiz. BvAsL 102.
Gure betazalak begiko ninia gordetzen duen baño ere obeto. AgSerm 543.
Betazalak aunditu eta kanpoko aldera jiraturik, betazaletako illeak erori zitzaizkan. Goñi 56.
Berriz ta berriz igortzi betazalak. Mok 14.
Ezpañak eta betazalak handituak. FIr 192.
Etxeko andereñoa, bere ezpain gorri, betazal urdin, azkazal me pollit ta guzi. TPKattalin 191.
Eultzi-jendea txunditua da / bat bat argitu duala; / itsumenetik ateratzeko / igurtzi du betazala. OrEus 346.
Betazal bat legez / gaba zan bilduten!LauxAB 43.
Irten-goizean egunargitzez / ixil-ixilik nigana / erdu ta musu betazaletan / biguinki eman zidana. EAOlBe 9.
Neskatx zoragarriaren betazalak ixuri oi duten lillura diztikorra. ZaitSof 184.
Zurrun gelditu naiz, aldarean Petri dagoen antzera: / betazala geldi, arnasa doi doia, begia bestera. OrPoem 521.
Ain ixil bide egiten zuten araiño [malkoek], betazalak ere batere oartu etzirala. OrQA 176.
Begiak ixten zitzaizkidan, betazalak ikara. Ib. 173.
Azkenik betazalak jaso, eta bekokia kiñu batez zimurturik, [...] esan zion. EtxdeAlosT 72.
Izar, gurasoen itzalpean bizi zan, eta aren betazalak gazte-esanen lañoak lausotu gabea ziraun. NEtxAntz 152.
Nere begieri ez diote loaldirik emango, ez nere betazaleri pausurik. Herr 10-12-1959 (ap. DRA
).
Paradisu, aren bekokia; ortzadar, aren betazalak; eguzki, aren begiak. BerronKijote 148.
Betazaleen sortzen dien beltxorrak gezurra esan dalako etaatze emen die. (G-goi). ArinAEF 1980, 65.
Ezkerreko begiko azpiko betazalean, erdia baiño sudur alderaxeago, karatxo bat zuan.JAzpiroz 42.
4.Pestaña."Cil, begi ezpala, bethazala
"Foix.
Begi baltz andi bigunak zituen, betazal luze luzeak, bekoki zabal garbiak. AgAL 23.
azpisarrera-1
BETAXAL(Forma con palatalización expresiva). Mamiren mami, / jainko txiki zu, / amaren argi, zoruna, / betaxaletan / giro bezaizu / nere abesti kutuna. EAOlBe 29.
azpisarrera-2
BETAZALAK ERRE.
Cansar(se) la vista (estudiando, cosiendo, etc.). Liburu zar aundien gañean betazalak erretzeraño gau ta egun egon. AJauregiEE 1885b, 175.
Betazalak erre arte begiak zorroztu. TAgUzt 58.
azpisarrera-3
BETAZAL-AZPI.
Ojo, lo que queda bajo los párpados. Betazal azpietatik bera darizkion malkoak. ZaitSof 184.
azpisarrera-4
BETAZAL-BARREN.
"(Sal), la membrana interior rojiza del párpado" A.
azpisarrera-5
BETAZAL-BEHERA.
De párpados entrecerrados. Gau-margo ori astandu, ta begira ezazu erregea adiskidez. Ez egon beti betazal-bera, autsean zure aita zindoa billatzen duzularik. "Do not for ever with thy vailed lids seek for thy noble father in the dust"
.AmezHamlet 25.
azpisarrera-6
BETAZALEKO BILO (AN-egüés, Sal),
BETAZALEKO ILE (AN-gip),
BETAZALETAKO ILE.
Ref.: VocPir 220; Bon-Ond 139; BU Arano. Pestaña. "Betazaleko illea, pestaña (mis dos consultadas no conocen betillea)" BU Arano. Betazaletako illeak erori zitzaizkan. Goñi 56.