(gral.; Volt 123, Mic 9r, SP, Urt I 542, HtVocGr 424, Lar, Añ, VocBN, Gèze, Dv, H),
xei (V-arr-och-gip, G-azp),
xie (xiyeBN-mix)
Ref.:
Bon-Ond 153;
A;
Lrq;
ContR 515, 529;
EtxbaEib;
EchaideNav 351;
HolmerApuntV;
EAEL 160;
ElexpBerg
. Seis.
"
See [sic], sees"(voc. de Arnold von Harff, finales del s. XV). TAV 2.2.18 (tbn. en el voc. de Marineo Sículo (1533), ib. 3.2.4).
"
Sei, seis"TNum 296.
Tr. De uso gral. Las formas determinadas seiak, etc. son usadas por autores septentrionales y guipuzcoanos, mientras que seirak, etc. aparecen en los vizcaínos y algunos guipuzcoanos. En DFrec hay 294 ejs. de sei. Urtean baitator sei florin eta terzio bat ilean rebatitzera kolektoreari. ZalbaSM 76.
Eta ethor zitezen enekin sei anaie hauk ere. LçAct 11, 12.
Euren guardatzat sei salbaje aldeetati ekartela. Lazarraga A, 1153v.
Gauza hauk zintuenean / sei egunez obratu. EZNoel 141.
Sei onza [...] edateko. EgiaK 86.
Erho bat aski da harrikantoin baten putzura egozteko, bana sei zuhur behar dira haren hantik itoiteko. OPr 145.
Sei gaitz egiten tu. SPPhil 465.
Bere herio pasioniaren sei atzineko egünian. Bp II 44.
Egin behar ditu sei gauza. MbIArg I 132.
Eta sei hurratsetarik sei hurratsetarat imolatzen zuten idi bat. Lg I 301.
Sei hilabeteren landan. Egiat 173.
Begira, irabazian ipiñi dezun dirua merkatariren bategan, euneko seian. AA II 192.
fBIc I app., 15.
Sei urteti aurrera, edo leenagoti, zeure umiaren paltaak ta pekatubak gitxitutia. Bihotz sakratuaren bestaren ainzineko sei igande edo ortzilaretako. JesBih 471.
Gerozti sei barrika ardu edan tüzü ordenari. Etch 496.
Jesu-Kristo Zerura igo zanetik seiren bat illabetean. Lard 488.
Ihardetsi zion hamar zirela guziak, eta sobera lan zela Erupan Indietarat seien igortzeko. Laph 192s.
Jaunak egin zituzan sei egunean zerua, lurra eta itxasoa. ItzAzald 92.
Batzartu zirean [...] ta seiren artean erabagi eben. EchtaJos 264.
Sei urte eta erdi nintuen Ameriketarik Frantziarat aitamekin etorri nintzanean. JEBur 7.
Sei bat aldiz agertu nintzan. AArdi 47.
Sei orduz an ari izan ziran su ta su. OrSCruz 103.
Sei egunen jatekoa eremanik. ZerbAzk 44.
Sei kilometroko bidea. AkesIpiñ 9.
Ta onen atzetik beste seiren bat zaldizko. BerronKijote 209.
Hura gidari, beste seiak urteka mailkatuak ginen gainetik behera. LarreArtzainE 163.
Gipuzkoan seitatik bostek ez zekien euskara besterik. MEIG IV 58.
azpiadiera-1.1
"
Ogoi eta sei, vingt-six"H.
Ezen kontua gizonarena da, eta haren kontua sei ehun eta hirurogei eta sei. LçApoc 13, 18.
Berrogeta sei bandera. EgiaK 88.
Igaro ziran laureun ogei ta sei urte. Ub 69.
Milla sei eun irurogei ta sei ardi bezalatsu. IztC 175.
Hogeita sei denian. Etch 180.
Irurogeita sei lagun berekin zituela. Lard 60.
Berrogoi eta sei urthe zituen oraino. Laph 230.
Ogei ta sei bat atso-agure nabaritu nituen. AArdi 64.
Berrogoi ta sei urthe baizik etzituen. JEBer 68.
Ta luzean berrogei ta sei metro. Munita 64.
Orain larogei ta sei urte. AlzolaAtalak 104.
v. tbn. Hb Esk 28. ECocin 33. Aran SIgn 7. Sor Bar 36. Ud 136. Elsb Fram 125. Jnn SBi 159. HU Aurp 133. Urruz Zer 109. Etcham 211. Enb 205. Ir YKBiz 26. Zerb IxtS 68. Or QA 87. Mde Pr 287. Zait Plat 19. Ardoy SFran 257. Uzt Sas 37. Etchebarne 115. JAzpiroz 40.
azpiadiera-1.2
(Dv, H; seirakLar→H) . (Pl., referido a la hora)."
Seietan, à six heures"Dv.
"
Xági bánitz seiétan, si me hubiera levantado a las 6"IzR 406.
Ill zen alabaña ostiral arratasaldeko seietan bezala. MbIArg I 278.
Goizeko seietatik amabien [...] bitartean. AA II 76.
Jaikitzea gibela diteke bortz orenak eta erdietaraino, edo gehienaz ere seietaraino. Dh 48.
Arratsaldeko seietan. Lard 456.
Seiretan asi eta amarrak artean. ABAmaE 313.
Ta oraindiño, geienez be, etziran seirak izango!AgKr 89.
Seiak bitarte / ez deilla beintzat erori!TxB II 250.
Seirak aldean. ErkiagArran 120.
Eguzkia seiak aldean sartuko zan. AnabAprika 67.
Goizeko seirak edo zazpiretan. NEtxLBB 18.
Berriz haste lanen seiak artio. ArdoySFran 88.
Seiretako trena artu biar neban Bilborako. Gerrika 33.
Bost t' erdiak edo seiak baño len jeiki.Albeniz 27.
v. tbn. Mde Po 43. Etxde JJ 10. Izeta DirG 19. AZink 40. Seir-: Azc PB 235. Echta Jos 254. Ag G 301. Enb 193. Lab EEguna 65. TAg Uzt 252. Etxde JJ 195. Txill Let 52. Bilbao IpuiB 180. Osk Kurl 198. Uzt Sas 161. Etxabu Kontu 70. Ataño TxanKan 138. JAzpiroz 137.
azpiadiera-1.2.1
Sei t'erdiyetan giñan / goizian atera. PE 119.
Seiak eta erdietan. BarbSup 45.
Arratsaldeko sei t'erdiak inguru izaki. EtxdeJJ 27.
Sei ta erdiretako. BilbaoIpuiB 236.
Goizean jeiki seiak edo sei t' erdiak aldera. Albeniz 27.
v. tbn.
Sei t'e.: Anab Poli 42. Izeta DirG 73. Etxabu Kontu 29. JAzpiroz 130. Gerrika 206. Seiak eta e.: Zub 110.
azpiadiera-1.3
(Referido al día del mes)."
Seia, le sixième jour du mois"Dv.
Febreroren seiean. INav 160.
Agor-illaren seiean. IztC 474.
Urriaren bostaren eta seiaren arteko gauean. ElsbFram 82.
Maiatzaren bortzean edo seian. ZerbGerlan 65.
Azaroaren seian. Basarri 47.
Goako hirirat heltzeko maiatzaren seian. ArdoySFran 158.
Agoztuaren seia zan.TxGarmBordaB 106.
Uztaillaren seian zan / Atenasen batu. FEtxeb 139.
v. tbn. Laph 200. Arb Igand 35. Ag Kr 83.
azpiadiera-1.3.1
Ziburun aphirillaren hogoi eta seiean. (In Ch pról.
).
Illaren ogei ta irutik / seiera bitarte. Afrika 122.
Agorraren ogei ta seian. BvAsL 23.
v. tbn. Zab Gabon 87. Arrantz 142. EusJok 153. Ox 191. Tx B 98. Uzt Sas 44. FEtxeb 26. Seiean: EusJok 116.
azpiadiera-1.4
(Hablando de años). Lau ehun eta seian barbaro hedoiak / Europarat ixuri bere uren gaiak. HbEsk 48.
Hama-hiru mendea zelarik seiean. Ib. 79.
azpiadiera-1.5
Seis en los naipes o dados."
Seia, le six au jeu de cartes"Dv.
v. SEIKO (b). Jaurtitzen badut, [jaurtarriaren] alde berezi bat, seia, esate baterako, atera dadin sendo nahikatuz, ohartzen nahiz seia maizago ateratzen dela ene nahimena ari izan ezpalitz baino. MdePr 339s.
Juanixio, eskutik dan batean, atera da bi errege, zazpi ta seiarekin. TxGarmBordaB 34.
azpisarrera-1
SEI EDO ZAZPI. Seis o siete.
v. SEI-ZAZPI. Sei edo zazpi koartoan. IztC 155.
Sei edo zazpi illabete. Apaol 79.
Duela sei edo zazpi urte. HUAurp 59.
Frantziako hiririk tarroenak sei edo zazpi direla. JEBur 47.
Andik sei edo zazpi illabetera. KkAb II 100.
Sei edo zazpi izan bagiñuz / naiko lan bazan bizitzen. UztSas 208.
Sei edo zazpi laguneko musika taldea zan.EtxabuKontu 34.
Sei edo zazpi metro goragotik pasa zuan arriak zubi-gain ori.Alkain 153.
Sei edo zazpi erresumetan pasaturik. Etchebarne 116.
v. tbn. Osk Kurl 143. Mattin in Xa EzinB 98. Ataño TxanKan 74.
azpisarrerakoSense-1.1
Bost mila ta sei edo zazpi urthe bizkarrian. Egiat 165.
Ogeita sei edo zazpi urte nitun. OrAitork 96.
azpisarrera-2
SEI EDO ZORTZI. Seis u ocho.
v. SEI-ZORTZI. Santiagok ereñi zituen Españian sei edo zorzi ale. MbIArg I 361.
Sei edo zortzi azunbre ardao gasteetia. JJMgBasEsc 276.
Sei edo zortzi illabetean. AgG 258.
Sei edo zortzi abere-buru. JEBer 58.
Askotan tornikan, urtez kidekoak, jeneralean sei edo zortzi, jartzen giñan.JAzpiroz 124.
azpisarrera-3
SEIETAN (S ap. Lrq
; SP, Dv; seitanH). "Six fois"SP.
Seietan pasatu da / gure erreklama. Bordel 121.
azpisarrera-4
SEIETAN EHUN (L, BN, BN ap. A
; seitan e.Añ(AN)). Seiscientos.
Milla seietan ehun eta hamaseigarren urthean. (In Mat XX
).
Iragaiten baitziren seietan ehun milla presunatan. Ax 26 (V 15).
Mila seietan ehun berrogei eta hemeretzigarren urthian. (In TtOnsa 8
).
Uztallaren bederetzigarren egunean milla eta seietan eun eta lauretan ogei eta emeretzi urtetan.
CartNav
139.
azpisarrera-5
SEIETAN HOGEI (B ap. A
; s. hogoiDv). Ciento veinte.
v. seiogei. Seietan hogei infanteria soldado. TtArima 76.
Han zirenak bilduak seietan hogoien ingurumena. TBAct 1, 15 (Dv sei hogoi
).
Bazituen seietan hogoi [komentu]. JnnSBi 111.
Seietan hogoi kilo aztaren jabe egina naizela. BarbSup 18.
azpisarrera-6
SEIKO.
azpisarrerakoSense-6.1
a)De seis.
"Senario"Añ.
Beraz lerro-etena, erderaz cesura, sei aldioro naiz bostaldioro, naiz laualdioro, beti seikoarekin naaste, ta seikoz bukatzen dala. "
Con el de seis [sílabas]"
.OrPoem 519.
Gure bost bokaleko sistema ala zuberoarren seikoa. MIH 400.
azpisarrerakoSense-6.2
b)
(gral. ap. A). Seis de la baraja.
Kartak ditu lau egi, / seiko urreak sei begi. OrEus 162 (cf. SEIKO URRE).
Prantziskok bi zaldun da bi seiko. BBarand 13.
azpisarrerakoSense-6.3
c)Estrofa de seis versos.
Seiko-oro, lasterrago / danboliñak oi du jo. OrEus 162.
azpisarrerakoSense-6.4
d)Grupo de seis.
Aldiko seirentzako, seiko bakoitzentzako jartzen zan erretillua, eta seirak andik jaten zuten. AndAUzta 70.
azpisarrera-7
SEIKO URRE. "Cierto juego de naipes que en otras zonas llaman los seises y que se empieza descartando por el seis de oros"EchaideOrio.
"
Seiko urrean pasada bat irabazi dut (G-azp, AN-gip)"GteErd 193.
azpisarrera-8
SEI LIBERAKOv. libera.
azpisarrera-9
SEI MILA. Seis mil.
Gehién balio zuena zen sei milla drakmatako. LçDecl ã 6v.
Sei mila urthez eta haboroz zerraturik egonik. TtOnsa 167.
Orai seimila eta iago urte. SermAN 5r.
Sei mila urthe huntan. Brtc 112.
Sei milla urte bezala dira. AA III 336.
Eztaukazu sei milla errialak pagadu edo emoteko [...] borondaterik. Astar II 62.
Sei milla urtian. ABAmaE 6.
Tori sei millak. UrruzUrz 17.
Sei mila gizon soldadorekin joana zen. HUZez 181.
Orra seimilla dukat. EchtaJos 277.
Bost edo sei milla gutxienez. AgG 349.
Ez ote ditu sei mila [pertsu] liburu hortan?ZerbAzk 65.
Sei milla laurleko urteko.EtxabuKontu 24.
Sei milla erreal agindu zidan, urtea pasatzeko.BBarand 149.
Duela bost edo sei mila urteko gorabeherak. MEIG VI 112.
v. tbn.
FrantzesB I 92. Izt C 501. Hb Esk 108. Lard 546. PE 151. Bv AsL 215. Elsb Fram 105. Arrantz 109. JanEd II 140. EusJok 127. Tx B II 172. Otx 75. Munita 89. Uzt Sas 220. Seismila: FamInst 704.
azpisarrera-10
SEI MILIOI. Seis millones.
Sei milloi gudari. Enb 135.
azpisarrera-11
SEI-NEURRIKO. Sextario, medida de capacidad.
Eskutxabalean sei-neurriko bat gari eramaten. OrMi 90.
azpisarrera-12
SEI HOGEIv. seiogei.
azpisarrera-13
SEIRA. "(gral.), (jugar) a seis"A.
azpisarrera-14
SEI-HURREN. Período de seis días.
Sei-urrenez, urtean birritan, gure opal-arriek kea eskeintzen dien gazte hura. IbiñVirgil 32 (en el orig. "quotannis duos senos" = 'doce días al año').
azpisarrera-15
SEI-ZAZPI (V-arr ap. GteErd 44
). Seis o siete.
v. SEI EDO ZAZPI. Sei zazpi urtera artian, errazoiaren usura eldu artian. fBIc I app., 11.
Ardiak sei zazpi urthetan eta ahariak zazpi zortzitan. DvLab 271.
Sei-zazpi arroako txarri biribil bat. BilbaoIpuiB 107.
Sei-zazpi mende Kristo jaio aurretik. VillJaink 32.
Sei-zazpi illabete Toledon eginda gero. OnaindSTeresa 63.
Auzoko mutiko au sei-zazpi kilo gizenduta etorri zan.TxGarmBordaB 75.
v. tbn.
LuzKant 134. Uzt Sas 110.
azpisarrerakoSense-15.1
Mendia da frango xuta, beharbada gaineraino, sei-zazpi ehun metra. Etchebarne 36.
azpisarrera-16
SEI-ZAZPIETAN. Seis o siete veces.
Adar kakola bizar luz / orai lanetan: / ezker, eskuin abiatuz, / sei zazpietan, / ezin jali, zangoz eskuz, / neholaz betan!Ox 89.
azpisarrera-17
SEI-ZORTZI. Seis u ocho.
Sei-zortzi illabete. KkAb II 163.
Sei-zortzi egunen ondoan. IrYKBiz 241.
Aramako errian ikusten dira sei-zortzi metrokoak orain zortzi urte aldatuak. Munita 89s.
Lurretik sei-zortzi maílla edo eskillara igoaz. EtxabuKontu 92.