(L, BN, S ap. A
; Dv, H),
zagartze (B ap. A),
zartze (V-m, G, AN ap. A
; Dv, H),
zaartutze,
zartutze. Vejez; envejecimiento."Vieillesse [...]; c'est comme la vieillesse en action, celle qui se fait"Dv(→)A.
"
Zartze, [...] envejecer"A.
"
Zagartze on bat deseatzen dazut
"Ib.v. zahartza. Hark ere konzebitu din seme bat bere zahartzean. LçLc 1, 36 (He, TB, Dv bere zahartzean; Oteiza, Brunet bere zartasunean, Ol, Or, Ker bere za(a)rtzaroan, Leon, IBk, IBe bere zaharrean).
Gaztetasuna, adin ona eta zaharzea. EZMan II 186.
Eztu sukharraren edo zahartzearen perilik. Ax 61 (V 40).
Zahartzeko amurusia da gaixtoena. Ib. 376 (V 248).
Hil ordugabe bere onaz emaitza zeginak kausit zezan zahartze gaitza. OPr 238.
Nolako hauteriza orai eginen baitukezue, hura bera zuen zahartzean hautatua kausituko dukezue. ES 179.
Eman zion zarze on bat eta eriotz obea. MbIArg I 196.
Gizonik andienak beren zartzean onetara biurtzen dira. CbEg II 9.
Bere gabeetan eta zahartzean lagundu gabe uzten dituztenek. Brtc 59.
Zartze ta eriotzarik ekusi gabe. AA I 481.
Munduan pasa dezan / bere zartzia ondo.FrantzesB II 41.
Barkoxen igaiteko zure zahartzia. Etch 688.
Orrela zartze ona, / Titiro, daukazu. ItFab 180.
Zahartze titxakabena / da iragan behar dudana. Gy 252.
Eginazazue atsegin hori zahartzean. HbEgia 126.
Zahartze on bat segura lezokeela bere buruari. DvLab 314s.
Penagarriya daukat / munduko zartzia. Xe 250.
Zartzean ezagutu det piskat mundua. ABAmaE 403.
Gaztedanik zahartzeraino. HUAurp 167.
Gizonak oro dia zahartzian triste. Xikito 8.
Gure zartzeari begiratu daiola. AgKr 128.
Ezkondu nahi nuke / zahartzian bederen. Etcham 184.
Allegatu zait zartzia. TxB II 122.
Zartziaz oroi adi / orai gaztetan. Yanzi 122.
Gaztaro alferra, zahartze landerra.ZerbGH 1936, 224.
Zartzez alderoka nabil. EAOlBe 107.
Nire kide ta niretaratu uste nituenak, zahartzeak ene gandik aldendu ditu. MdePr 307.
Nahiz trixtea izan gure zahartzea. XaOdol 202.
Zartzea, deabruak artzea. (AN-erro). InzaEsZarr 149.
Orain ederki ikusten degu / zartutzian zer daguan. UztSas 107.
Ara zartzeak zertarañoko / bentaja ekarri digun. UztLEG II 80.
Danon buruak aultzen baidizkik zartzeak. AtañoTxanKan 125.
Zaartutzeak ezer / onikan bai al du?Insausti 85 (ib. 75 zartze).
v. tbn. Hm 81. Tt Onsa 20. CatLav 424 (V 201). CatLan 90. Bibl Gen 15, 15. Zartze: Lek EunD 31.
azpiadiera-1.1
(Ref. a cosas). Zahartzeak ez deusek ez dituela higatzen [eskuara] ez eta histen ere den gutiena!HUAurp 210.
azpisarrera-1
XAHARTZE(Forma con palat. expresiva). Etxekuek untsa sueiñatürik, xahartze irusa eramaiten zian. Herr 10-5-1956, 3.
Badute beren erretreta, zenbait ongaitzekin bixtan dena, bainan xahartze baketsu baten menturan. LarreArtzainE 308.
azpisarrera-2
ZAHARTZEARI.
Al envejecer. Zeren kapita zakia beita largatzen zahartziari. 'Car la panse prend de l'ampleur en vieillissant'
.Etch 499.
Zahartzeari, boza galduz geroz, ezin aditua zen, eta halere beti azken egunetaraino kantatzen zuen gizagaixoak, alegia. HUAurp 164.
azpisarrera-3
ZAHARTZEARI BURUZ.
Al envejecer. Oro utzi ondoan, deus ari gabe bizi zitakelarik, zahartzeari buruz, egundaino bezenbat edo gehiago lan bazeraman. HUAurp 147s.
Ala koblaka hasia othe hiz orai, zahartzeari buruz. BarbSup 169.
azpisarrera-4
ZAHARTZERA.
Al envejecer. v. ZAHARTZARA (s.v. zahartza); cf. zahartzera. Egun batzubek zurekin pasa / nai nituzke nik zartzera. PE 142.
Kreditu ederren bat / badegu zartzera. JanEd I 39.
Bizi bagera egun ederrak / guretzat dira zartzera. TxB II 175.
Zartzera eskatu biar badegu / Santa Miserikordia.MendaroTx 69.
Baiña zartzera neurriak ere, gauza batzuenak beintzat, azi egiten dira.Insausti 226.
v. tbn.
AzpPr 56. EusJok 104.
azpisarrera-5
ZAHARTZERA EGIN.
Envejecer. "
Ordurakore pixkat zahartzea iña zeon
"ZestErret.
Ez buru ariña, / zartzera egiña. Ud 73.
Zergatik egin dedan / pixka bat zartzera. TxB I 199.
Trenera lasai balijuake / egiñagatik zartzera. TxB II 114.
Plato ori bera / ein arren zartzera / nua probatzera. UztAuspoa 22, 99.
azpisarrera-6
ZAHARTZERAKO.
Para la vejez. Denborak urria baliyo du, / ez alperrikan pasatu, / orai sasoia dezutelarik / zartzerako akordatu. Yanzi 131.
Bañan zartzerako ari gera / patrikak betetzen urrez.Ib. 134.
azpisarrerakoSense-6.1
Al envejecer.v. ZAHARTZERA. Latzak gera izandu, / zartzerako leundu. Yanzi 192.