1.(L, BN, S ap. A; Ht VocGr 346, Dv, H), galte (R ap. A).
Petición, demanda, solicitud, súplica; exigencia, orden; convocatoria, cita. "1. demande d'une chose que l'on désire obtenir. Laguntzaren, osasunaren, biziaren... etc. galdea, [...]. Elizakotzat, beharrentzat galdea, [...]. 2. demande, la chose demandée elle-même. Zure galdea ukhanen duzu, [...]. 3. demande, pétition qu'on adresse à une autorité. Egin dut ene galdea auzaphezari, [...]. 4. demande que l'on poursuit, prétention en justice. Tribunalak gure galdeak egotzi, iraitzi ditu, [...]. 5. demande, terme d'économie politique, de commerce. Saltzeko hagitz, galde guti, [...]. 8. demande en mariage. Ezkontzekoa da hulako neskatxarekin, iadanik galdea egina du [...]. 9. demande, action d'appeler quelqu'un auprès de soi, au lieu où l'on est. Aitak igorri dio Ameriketarako galdea" H. v. galdo. Tr. Propio de la tradición septentrional desde principios del s. XVII (cf. galdegin ya en Dechepare); al Sur sólo lo hemos encontrado en Echagaray y Xenpelar . En DFrec hay 61 ejs., 37 de ellos meridionales.
Saindu guztiek [...] dutela podorea / presunari ardiasteko premiazko galdea. EZMan I 27.
Adiskidetasun falsoak azkenean itzultzen dira hitz busteletara eta haragizko galdetara. SPPhil 302 (He 303 galde ahalkegarrietara
).
Bertzei bere galdeak errexkiegi konplitzen zaizkotela. Ch I 16, 3.
Tristatu izan zen errege galde hortaz, baiñan hala ere [...] manatu zuen eman zekioela. HeMt 14, 9.
Hemen naiz ethorria zure galderat. Lg I 252.
Zure galde hutsez obligatuko duzu Jainkoa grazia egiterat. Brtc 186.
Bere esperantzan ta galdetan enganatua. Dh 88.
Kongregazionean sarthu nahi direnen galdeak. JesBih 420.
Gizonek sinhetsi dute Ebandelioa, bere galde hertsi eta minen gatik. HbEgia 147.
Bihotzen galdea da Yainkoa; gizonen izateari darraiko. Ib. 25.
Alare eziñ jaso / lepoko jualia, / buruba makurtuta / zerbaiten galdia. Xe 299.
Berrogoi urthetara / zoala jadanik [neskatxa] / [...] loriatu zen / galdea izanik / Manex Pamplan ezkila / joilearen ganik. ZbyRIEV 1908, 773.
Handik goiti banituen bethi eta bethi galdeak ian ez ote nuen gehiago. JnnSBi V.
Seme on batek entzuten eta onhartzen ditu bere amaren galde zuzen guziak. Lap 278 (V 126).
Eskual-herrian baino [...] galde gehiago zuelakotz, noiz nahi Landesetako zoko batzuetaraino bazoan predikatzerat. HUAurp 148.
Zertako dudan [elizako] borten hausteko galdeari ezetz ihardetsi. HUZez 135.
Irakurri ondoan L. Lasserre, gure inprimatzaileak egin darokun galdea, inprimatu nahiz Katixima edo Fedea Laburzki. CatJauf II.
Merkatua hasi gabe ezarria da athean, auzo hirietarik jin galdeen arabera, [...] zenbat egin dezaken egun hartan kiloak. JEBur 172.
Atherbean badagoke zenbeit egun, laneko galdearen beha. Ib. 210.
Euskara Semenariotan irakatsia izatearen galdea. LanderRIEV 1911, 592.
Jainkoak, igorria zautan zerurateko galdea, nik batre uste ez nuelarik. BarbSup 13.
Heien sokorritzeko / bai lehen galdean. Etcham 213.
Zortziak eta erditako zuen galdea eta tenoreko xuxen nahi zuen lekuan izan. JEtchep 82.
Armadan sartzeko galdea athera zuen barneko sakelatik. Ib. 93.
Eriak hanbeste galdatzen baitu zu ikhustea, nahi izan diot satifamendu hori eman... Hortakotz igorri dautzut jin zaiten galdea. LarzSenper 116.
Deusen galderik ez dautzut bada egiten ene baitarik, / ez gaztigua urrun dezazun, ez eta sari eskerik. XaOdol 215.
Nun gure oihantzainak ukaiten duen bertze mundurateko galdea. Etchebarne 48.
v. tbn. Monho 60. MarIl 82. Jaur 184. Dv LEd 150. Bordel 189. Gy 322. Laph 160. Arb Igand 176. Ox 147. Zerb IxtS 62. LuzKant 102. Mde Po 33. Ardoy SFran 245. Mattin 37. Larre ArtzainE 216.
azpiadiera-1.1
(Como segundo miembro de comp.). "Appel au service militaire, appel de fonds. Soldado, diru galde handia egin da" H (ap. Lh). Aspaldian harek [Bonapartek] badu / beti soldado-galdia. FrantzesB I 84.
Agirando galdea / Onenzarokoa. Echag 155.
Lan hasia, edo alegia hasia ezin utz. ra-ta-plan-plan-plan berriz diru galdea!HUZez 46.
Igorria zioten [...] diru galde zonbait. ArdoySFran 108.
sense-2
2.
(G, AN, L, BN-arb; Lar, MgNom 66 (G), Añ(G, AN), Dv, H)
Ref.:
A;
GteErd 59
. Pregunta."Demanda, pregunta"Lar.
"Questión"Ib."Pregunta"Añ.
"Demande, question, interrogation. Galde eta erantzunak, demandes et réponses. Horixe da galdea!
"H.
v. galdeitza, galdera. Tr. Propio de la tradición septentrional (no suletina) desde Axular (cf. además GALDEA EGIN en Dechepare y Leiçarrraga); desde mediados del s. XVIII es usado también por autores meridionales no vizcaínos (entre éstos solo lo emplean algunos modernos como G. Manterola, Erkiaga y Gerrikagoitia (144)).
Nolatan egiten derauezu galde hori zeure etsaiei?Ax 449 (V 293).
Hekin sekeretuak galde alferrez iakin nahiz ibiltea. SPImit III 58, 7 (Ch kuriostasun, Mst txerkhü).
Doktrinaren azaldura edo deklarazioa, galdez ta eranzutez. CatBurg 9.
Galde bat dut zuei egiteko: zilhegi da sabatho egunetan ungi egitea ala gaixki egitea, gizon bati bizia salbatzea ala idekitzea?HeLc 6, 9.
Annasek egin ziotzon zenbeit galde bere dizipuluen eta bere doktrinaren gainean. Lg II 261.
Etzen bat atrebitzen hari galderik egiterat. Ib. 242.
Ta kastidadéa / birtute ederréna / non dén dá galdéa. LEKop 62.
[Emakume zelotsua] batzuetan zelatan dabill, besteetan egiten ditu bere galdeak, zerbait jakiñ ote dezakean. AA I 583.
Onelako galde zorrotzak Joseren aotik aditu zituztenean, [...]. Lard 55.
Galdetu zion yakinari noiz arte eginarazi nahi ziotzan pasaieta alferrak. Galdetik ixildu arte, erran zion. HbEgia 1.
Galde oek bere buruari egiñaz. UrruzUrz 24.
Eta, ortikan zirri eta emetikan galde, aitortu eragin zioten. Apaol 98.
Galde guzien errepusta. Lap 23 (V 14).
Hobekixago egin zinezake ene galdeari ihardestea, hoinbertze itzulika eta erasia ein gabe. HUAurp 58.
Kasik ahalke naiz horrelako galderik egiteaz. ArbIgand 93.
X-garren Pioren kristau ikastiak beste galde bat dakar Irutasun deunaz: [...]. InzaAzalp 40.
Au da batere asarre gabe / egiten degun galdia: / oiartzuarrak bestiak baño / eskasaguak al dia?TxB I 113.
Galde bera egiten dio bigarrenari, eta harek ere ezetz. BarbLeg 127.
Orain, bada, adiskide antxean, galde txiki bat: [...]. LdiIL 89.
Ezin-itzurizko galdea. MdePr 84.
Solas jarraikia, bainan galdez eta ihardespenez mailkatua. Lf(
inZaitPlat XV
).
Nola galdeari erantzuteko, or dago Jakintza. VillJaink 30.
Nahiago diat hire galdea ixilik utzi. LarzSenper 22.
Lehenik zer nahi galde mota eginen dautzute. ArdoySFran 203.
Nahi baitzuten haatik gizon bitxi horren berri jakin, hasi zitzaizkon dena galde eta kitzika. Ib. 169.
Ez da holako galde bati erantzuterik. LarreArtzainE 330.
v. tbn. ES 133. Ch III 58, 1. Cb EBO 62 (galde edo preguntak). Mih 38. Ub 7. Gco I 402. Dh 169. CerBid 3. MarIl 25. Izt C 232. Gy 156. Arr GB 6. Aran SIgn 59. Legaz 7. Bv AsL 33s. Jnn SBi 20. Elsb Fram XI. CatJauf IV. JE Bur 120s. Ag G 86. EEs 1917, 32. GMant Goi 57. KIkG 3. Or Eus 369. FIr 189. Ir YKBiz 276. TAg Uzt 309. Zerb IxtS 69. Zait Sof 78. Lek SClar 119. Etxde JJ 160. JEtchep 108. Erkiag BatB 102. Onaind in Gazt MusIx 153. Ibiñ Virgil 32. Xa Odol 63. Etchebarne 138. MEIG VIII 24.
azpiadiera-2.1
Galde bixiko guzieri batean erantzuten diezu. "
Respondes omnibus etiam diversa consulentibus"
.OrAitork 275.
"."OrAitork 275.
azpiadiera-2.2
(Cf. infra (3)
). Jaungoikoak bere Elizari agertu dionaren galderik ez egin neri, ezjakiña naiz'ta. KIkG 28.
(KIkV 44 itaunik)
azpiadiera-2.3
(Como primer miembro de comp.). Ontan, nik galde-keiñu egin nionan, eta, "zer galdegin nai zenuke?" esan zidanan. OrQA 170.
sense-3
3.
(V-ger-m ap. A) . (Usado como partícula invariable, precedido de gen.).Preguntando por, buscando a; pidiendo.
"Pesquisa, rebusca. Zure galde datoz, vienen por usted, averiguando su paradero"A.
v. infra GALDEZ. Urtero beon galde, / etxe barrengoak, / eman dizaiotela / gau on Jaungoikoak. Echag 128.
Nor beren emaztiak / senarraren galde, / eta seme gaxuak / aitarikan gabe. Arrantz 100.
Juan Jose Azpeitiyan / Bernardoren galde. AzpPr 126.
Sekulako didar ta zaratak egiñaz etozan biak bietara astoen galde. ErkiagArran 56.
Doala nonor Txomin Egarriren galde. ErkiagBatB 14.
Ni ardoaren alde, / goiz eta arratsalde / beti naiz aren galde. NEtxLBB 364.
Zergatikoaren galde dabilenari arrazoi franko eman dakizkioke. MIH 202.
azpiadiera-3.1
(Tras tema nudo)."
Bare-galde gabiltzaz, euren likiñaz odola geratuteko (V-m), andamos en busca de limaco [...]"A.
"(En) demanda de posada, ostatu-galde
"ADBols.
Norbait-den Jainko bati oihuka, urgaizte-galde. MdePr 371.
Kanpotarrengana jo dugu bide-galde, lotsa gaiztorik gabe. MEIG IX 101.
v. tbn. Arti MaldanB 228.
azpiadiera-3.2
Zu, Egi, auzi-buru zaude galde datozkizunentzat. OrAitork 275.
Biotz-lagun bat, eske ta galde ibillitako laguna antxen eukan bere alboan. ErkiagArran 176.
azpisarrera-1
GALDEA EGIN.
azpisarrerakoSense-1.1
a)(Precedido de gen.).Preguntar por.
Klaroki agertu izan natzaie ene galderik egiten etzutenei. LçRom 10, 20.
Gero sarri izanen da azkhen Iujamendua; [...] / Apostoluek egin zuten egin haren galdea, / Ordean erran zitzaien zela gauza gordea. EZMan 77.
Luisa, beste alakok zure galdea egin du. AgG 298.
Oraindik ere orren [bertsolariyaren][ galdia / egiten dute Frantziyan. TxB 189.
Atean agertu zan ertzain au, Kosepantoniri lobearen eta laguntxuen galdea egiñik. ErkiagArran 57.
Heien galdea egina daut eni ere, atzo, kofesatzean. LarzSenper 112s.
azpiadiera-1.1
Prinze eta iaun handiek orok haren [heuskararen] galdia, / eskribatuz hel balute ikhasteko desira. E 259 (cf. la nota del ed.: "Ez da dudarik [...] hemen egiten dute edo dagite utzi duela esan gabe").
azpiadiera-1.2
(No precedido de gen.).Preguntar.
Apaizak beste gauza / batzuen urrena, / galdia egin ziyon: / Zein da seigarrena?Bil 152.
Sartu ordurako, / galdea egin gabe / ez det nik faltako: / egun artan apaizik / ea dan arako.Ib. 125.
Jagi ta batera, Txantonetzazko galdea egin eutsan Arantzari. ErkiagArran 95.
Berdiñik iñon ote dagoan / egingo nuke galdea. Basarri 118.
Aizu, Manuel, nagon lekutik / egingo dizut galdia: / [...] ikatzak pronto al dia?Zepai(
inUztLEG II 41
).
Bigarren aldikotz galdea egitean, heian nundik sartuak ginen. LarreArtzainE 221.
azpisarrerakoSense-1.2
b)(Precedido de gen.).Pedir.
Lehenik bada egikek gauza haren galdea, / eta gero nahi duken dohañaren eskea. EZMan II 45.
azpiadiera-2.1
(No precedido de gen.).Pedir, suplicar. "Adposcere, [...] galdea egitea, eskea egitea" Urt I 229. [Ardiak] belarraz eiten dio lurrari galdea. "
Hierba pide una y otra vez"
.OrEus 247.
Jauna, suntsi dezazun ni baitan, egiten dautzut galdea / hoinbertze bere gostuko sugai erretzen duen labea. XaOdol 266.
Galdea egin zion jaun apezpikuari, Afrikarat joaiteko. LarreArtzainE 271.
azpisarrera-2
GALDEA IZAN (trans.).
azpisarrerakoSense-2.1
a)Pedir, demandar.
Eta gehiago zeren egun baitut galdea, / arren eztadukazula eman gabe gordea. EZMan II 53.
Laster Apostoluek etziozaketen buru egin heldu zitzaizkotenei edo argi galdea zutenei. HbEgia 98.
azpiadiera-1.1
Fiñean hill gogorrak dauntza mobimendu gaberik, / eztutela zohiaren baizen berze galderik. EZMan I 46.
azpisarrerakoSense-2.2
b)Preguntar.
Enganatu gabe, beraz, iakiteko gerthuki / konfesoretan galdea dezagula iduki, / ikhasteko ea zenbat den guztien nonbrea. EZMan I 22.
Galdea dute ea ian lezaketenz. SPPhil 27.
azpisarrerakoSense-2.3
e)(Precedido de gen.).Preguntar por.
Nausia hemen da eta zure galdea du. SPImit II 8, 1 (Ch zure galdez dago, Mst, Ip deitzen zütü
).
Agertu natzaie ene galderik ez zutenei. HeRom 10, 20 (Dv ene galderik etzutenei; Lç ene galderik egiten etzutenei
).
Nausia ethorria da, zure galdea du. Lg II 204.
Eriak ere ezin zagozken hura gabe, haren galdea zuten bethi: "Aita non da?Laph 200.
azpiadiera-3.1
(Instr. en vez de gen.). Yainko yauna[k] deitzen hau arraiki; / estima zak hitaz duen galdea, / eta emok bihotza osoki. CantIzp(ed. 1813) 29.
d)(Precedido de alativo).Ser llamado, ser convocado.
Notariak baduke behar bada norapeit galdea. JEBur 111.
Predikari gustagarriena, orotarat galdea zuen. ZerbAzk 80.
azpisarrerakoSense-2.5
e)(Con aux. tripersonal). Amona xintxôk Mikeli dio / ontaz eta artaz galdea; / argitasun on emanik ere, / ez ark nai bezain luzea. "
Le pregunta"
.OrEus 266.
azpisarrera-3
GALDEAK EGIN.
Preguntar. Jainkoari galdeak egin ziozkan, baña erantzun etzion. Lard 180.
Galdeak egin ziezten, izarra noiz agertu zitzaien jakiteko. Ib. 368 (v. tbn. 152, 373).
azpisarrerakoSense-3.1
(Precedido de gen.).Preguntar por. Zure eta senide guzien galdeak egin eta kontuak eskatu dizkigu. Lard 55.
azpisarrera-4
GALDE-ALDI.
v. galde-aldi.
azpisarrera-5
GALDEAN.
azpisarrerakoSense-5.1
a)Pidiendo, suplicando.
Zeronek nauzu galdean egotera manatzen, / hargatik natzaizu lehen galdetua eskatzen. EZMan II 20.
azpisarrerakoSense-5.2
b)(Precedido de gen.).Preguntando por, en busca de.
v. GALDEZ. Ume gaizuak negarrez daude / apariaren galdean. Xe 263.
Etortzen bada paperista ori nere galdian, etzaiozula utzi sartzen. Iraola 114.
Aiek lajatu duten orduan / asi da nere galdean. TxB I 36.
Kriara laster bialdu zuen / arakiñaren galdian.Ib. 156.
azpisarrerakoSense-5.3
c)Preguntando.
Iya nerekin konforme zegon / asi nazaion galdian. TxB I 75.
Elur-malua bezela dator / jendia arratsaldian, / estaziyotik Ormaiztegira / Ezkiyo non dan galdian. TxB I 36.
Kriara laster bialdu zuen / arakiñaren galdian. Ib. 156.
azpisarrerakoSense-5.4
c)Preguntando.
Iya nerekin konforme zegon / asi nazaion galdian. TxB I 75.
Elur-malua bezela dator / jendia arratsaldian, / estaziyotik Ormaiztegira / Ezkiyo non dan galdian. TxB II 93.
Larogei urte dituztenari / aritua naiz galdian, / orrelakorik len izan danik / akordatutzen al dian. Auspoa 39, 31.
azpisarrera-6
GALDEAREN GALDEZ.
A base de preguntar mucho. Galdearen galdez zirika daragoio Sokratek [mutilari]. ZaitPlat 62s.
Inork irakatsita ez, baina, galdearen galdez eraginda, norberak bere kabuz ikasiko ote luke iakintza?Ib. 69.
GALDE-ERANTZUKA.
Con preguntas y respuestas, de forma dialogada. Eletarik etzun nai galde-erantzunka. OrAitork 108.
Galde-erantzuka iardun. Or(
inGaztMusIx 20 (v. tbn. otro ej. de galde-erantzuka en la misma pág.)
).
azpisarrera-11
GALDE-ERANTZUKETA.
Entrevista. Galde-erantzunketa bat egin dogu berakin. AlzolaAtalak 116.
azpisarrera-12
GALDE-ERANTZUN(G-to ap. A; Lar). Diálogo, pregunta(s) y respuesta(s). "Demandas y respuestas, galde-eranzunak" Lar. "Galderantzunak (G-to), las preguntas y respuestas" A. Alkar-izketaren lenengo galde erantzunak. ZaitSof 103.
Auxe onartzen du darraizkion galde-erantzunetan: [...]. ZaitPlat 63 (v. tbn. 87).
Galde-erantzunetan hasi baino lehen, oharpen batzuk egin nahi ditut. Ugalde(
inMEIG IX 51
).
Adabakiak eta galderantzunak. MEIG I 203.
(tít.)Jakin nahiak zirikatzen gintuelako [...], beragana jo dugu berri bila. Hona zenbait galde-erantzun. MEIG VIII 51.
Galde-erantzunei dagozkielako soil-soilik, Altuberen legeak elkar-hizketarenak dira. MEIG IV 101.
azpisarrerakoSense-12.1
Interrogatorio. Komisariara iritxi ziren eta denborik galdu gabe asi ziren galde-erantzunetan. IzetaDirG 77 (v. tbn. 44).
GALDE-ERANTZUTE.
Pregunta(s) y respuesta(s). Arkitu zuten Elizan [...] legeko gauzak gald-eranzutez ederki klaratzen. MbIArg I 170.
azpisarrera-15
GALDE-ESKARI.
Ruegos y preguntas. Nik ezagun-berrikoak egin bitarte, galde-eskari salla agortu da, Yaunari eskerrak. LdiIL 23.
azpisarrera-16
GALDE ETA GALDE.
Preguntando insistentemente. v. galdeka. Galde ta galde ibilli diran oiek, zer garbirik atera dute aren kontra?OrSCruz 86.
Batzu eta besteak ari zitzaizkon galde eta galde, argi baten ondotik beste bat nahi. "Lui posaient de nombreuses questions"
.ArdoySFran 239.
Piarres Lafitten ingururat bildu ziren bizpahiruak ele ta ele, hunek oro bazazkiela, eta jo, galde eta galde. LarreArtzainE 126.
azpisarrerakoSense-16.1
Nikanor-ek lenengoz entzun ebanean, zurrumurru ori egia izan ete zeitekean, bere buruari galde ta itaune ibilli zan. ErkiagBatB 83.
azpisarrera-17
GALDE-EZAUGARRI.
Marca de interrogación. Al galde-ezaugarriaren aurka. MEIG VI 163.
azpisarrera-18
GALDE-IHARDESPENKA.
Con preguntas y respuestas, de forma dialogada. v. GALDE-ERANTZUKA. Ebanjelio pasarte batzu boz bakar batek irakurtzeko orde, bizpahirulau erraile galde-ihardespenka ari baitziren. Lf(
inCasveSGrazi 8
).
azpisarrera-19
GALDE ISIL.
Adivinanza. Salomonek galde-isill guziak asmatu ziozkan. Lard 214.
azpisarrera-20
GALDE IZAN.
azpisarrerakoSense-20.1
a)(Dv, que cita EZ Noel, H). (Aux. trans. bipersonal). Preguntar por. "Galde, demande, action de s'informer, de s'enquérir. Galde duzu ea egia denetz, vous demandez si c'est vrai" H. --Zer galde du zure merzedeak? --Nondik duas pizura?Volt 210s.
Zuek galde duzuena / sorthu da Betleenen. EZNoel 66.
azpisarrerakoSense-20.2
b)Pedir.
Ardiats ezazu galde dudan dohaña. EZMan II 24.
azpiadiera-2.1
Leher, leher buruak, ez utzi bihirik; / etzuten bertze galde [etsaiek] hunat ethorririk. HbEsk 59.
azpisarrerakoSense-20.3
c)Tener demanda, estar en boga.
Mundua ilhun orai hemezortzi mende, / eskuz egin Yainkoek izatean galde; / egiazko Yainkoa arras ahantzia, / debruen erresuma lurreko guzia. HbEsk 41 (el ed. aclara: "Eskuz eginiko jainkoek zuten galdea").
azpisarrera-21
GALDE-PARTIKULA.
Partícula interrogativa. Maizenik galdera osoetan sartzen dugun galde-partikula. MEIG VI 161.
azpisarrera-22
GALDEZ.
azpisarrerakoSense-22.1
a)Preguntando. "Lengüear, seguir preguntando, galdez jarrai" Lar. "Galdez nintzan norutz artu biar dogun Elorrixora eltzeko, estaba preguntando [...]" Etxba Eib s.v. galdetu. Tr. Propio sobre todo de la tradición septentrional no suletina desde Leiçarraga. Aparece tbn., al menos desde Mendiburu, en algunos textos meridionales (no vizcaínos, salvo Erkiaga y T. Etxebarria). Los autores septentrionales antiguos (Leiçarraga, Axular, etc.), lo emplean sobre todo con egon. En DFrec hay 9 ejs.
Baina galdez nago, ala eztute enzun ukhan?LçRom 10, 18 (TB galdegiten dut
).
Elkharren artean hunezaz galdez zaudete. Ib. 16, 19 (He elkharri galdez zagozkote; TB galdegin
).
aldez nauzue bada zer kausaz ni erekharri nauzuen. LçAct 20, 29 (
TB, Dv galdegiten
).
Galdez gauden egitekoari ihardestea. Ax 481 (V 311).
Haur nahi nuke iakin, hunen nago galdez, haur da ene gogoeta. Ib. 474 (V 307).
Eta bilarazirik aphezen prinze guziak [...], galdez zegokoten hea non sorthu behar othe zuen Kristok. HeMt 2, 4.
Ta sarzen, otsez ta galdez: Non arkitzen da judatarren errege jaio berria?MbIArg I 159.
Etzuen zer ibilli galdez, jakiteko gauza gaiztoak zirala. Ub 14.
Gauza baten galdez nagokizu. [...] Bi oietatik nork geiago nai izan bear dio?Lard 397.
Gauza baten galdez nagokizu. [...] Bi oietatik nork geiago nai izan bear dio?Ib. 498.
Batzuek hasi zitzaizkon hirriz, bertzeak galdez non ikusi zuen eta nolakoa zen. HbEgia 23.
Senartzat nai al nazun / egon naiz galdez. Bil 102.
Zertaz mintza egonik nere buruari galdez. HUZez 202.
Auzoko atsoak, soiñu aren berri galdez elkarri, arri ta zur. Mok 16s.
Khexatzera goazineko agertzen zaiku beharrik emazte adinetako bat, zer nahi dugun galdez. JEBer 70.
Galdez eman zitzaion, hean bigarren taza bat hartuko zuenez. BarbSup 65.
Iñun iñor bada galdez, / erantzungo diot legez. MendaroTx 338.
Ni gazterik asi nintzan galdez San Juan zelaia izena zergaitik ote zuan belardi onek. Insausti 40.
v. tbn. SP Imit III 58, 1 (Mst galtatzen). Gç 178. Arr GB 112. Urruz Zer 60. Or Aitork 141. Erkiag Arran 142. Zait Plat 106. Etxba Ibilt 467. Olea 102.
azpiadiera-1.1
(BN-lab ap. Gte Erd 129; Lar, Añ). (Precedido de gen.). Preguntando por, buscando. "Preguntan por mi, por ti, por él, &c., nere galdez, zure galdez, aren galdez daude, dagoz. Preguntaban, galdez zeuden, zegozan, &c." Lar. "Senharraren galdez dabila, elle est à la recherche de son mari" H. "Gizon bat zure galdez da (BN-lab)" Gte Erd 129. Huná, hirur gizon hire galdez diaudek. LçAct 10, 19 (He, Dv zure galdez; TB galdegiten zaituztenak
).
Nor erranen dut haren galdez dagoela?"
Qui le demande"
.Volt 278.
Hemen da iauna, zure galdez dago. "
Vocat te"
.Ch II 8, 1.
Etortzen da etxe batera norbait etxeko andrearen edo nagusiaren galdez. AA III 550.
Aterik ate nabill / Jesusaren galdez, / eziñ iñon jakiñik / jaio dan edo ez. Echag 124.
Bazkal-orduan, besteak nere galdez asitakoan. AArdi 117.
Emakume bat nire galdez, emen?ErkiagBatB 196.
Aitaren eta Iñaxioren galdez asi zan. TxGarmBordaB 15.
v. tbn. Izt Po 79. Laph 211. Elzb Po 189. Etxde JJ 222. NEtx LBB 361.
azpiadiera-1.1.1
Huna, ni naiz zuek galdez zaudetena. LçAct 10, 21 (He galdetzen duzuena, TB, Dv bilhatzen
).
Galdez ari giñan artzaia dakustala deritzat. ZaitSof 88.
azpisarrerakoSense-22.2
b)Pidiendo, solicitando. "Galdez egotea, demander avec persistance" Dv. Tr. Propio de la tradición septentrional, ya desde Leiçarraga (que lo usa tras gen.). Al Sur sólo lo hemos encontrado en un texto alto-navarro del s. XVI, Echagaray, en un texto de Arrantz de 1878, en Erkiaga y Berrondo.
Israel ere goiz arrats, / Egun edo gau ilhun, / Iaunari dagoko galdez / Balitz bezala zordun. Hm 169s.
Othoitzen dagola, / on eta gaxtoentzat galdez zeruari. HbEsk 195.
Orok alde orotarik nik zu maitha zaitzadan, Jauna, galdez eta oihuz. DvLEd 55.
Fagore behar badu / Jin dedila galdez. LuzKant 99.
azpiadiera-2.1
(Tras gen.). Ezen Aita ere halako adorazalén [egiazkoen] galdez diagon. LçIo 4, 23 (He bilhatzen ditu, TB galdegiten, Dv galdatzen
).
Zeren galdez dago, iauna?"
¿Qué quiere?"
.Volt 243 (v. tbn. en contexto similar Lç Io 4, 27).
Erromeria egiten duk, giristiñoa, bi moldez, / bata esker itzultzeko, berzea zerbaiten galdez. EZMan II 113.
Ur xorta baten galdez dagoela. Dh 165.
Jesu-Kristo gure Jauna heldu balitzaizu zerbaiten galdez, ez othe zinezoke zuk ere duzun hoberenetik eman?Laph 72.
Getari etorri zan / arpoiaren galdez, / [...]. Antonek albotikan / ematerik nai ez. (1878). Arrantz 33.
Alde orotarik osteka heldu zauzkun paganoak, batheioaren galdez. Prop 1880b, 98.
Ethorri ziren haren berrien galdez. Prop 1881, 239.
--Nor da hor? --Ni, laguntza zerbeiten galdez. HUZez 33.
Bazabiltzan beraz alde guzietan, muthil baten galdez. BarbLeg 141 (v. tbn. 139).
[Erri-jaietan] aal dauana beintzat erri-ingururantz asten da, sorterritxuaren galdez. ErkiagArran 181.
Gure etxean sartu zen gatulu bat esneren galdez. JEtchep 35.
Zernahi kontseilu eta laguntzaren galdez. LarreArtzainE 121.
Laborariak elgarretaratzen dira bazter guzietan, berearen galdez. Herr 14-4-1960, 1.
v. tbn. Arb Igand 177. Or Eus 50. Zerb IxtS 52. Lf in Zait Plat XVI. Xa Odol 89.
azpiadiera-2.1.1
Galdez fabore beraren, / nigarrez gagozkitzu. ArgDevB 216.
Eztago deus guri galdez, gure amorioaren eta bihotzaren baizi. TtOnsa 128.
azpiadiera-2.2
(Precedido de tema nudo). Zergatik jenerazione haur signo galdez dago?LçMc 8, 12 (He seinale galdez, Dv ezagutkari galdez; TB galdegiten du mirakulu bat
).
Zoaz deabruetara [...], zertako zagozkit niri koartel galdez?"
Pidiendo los cuarteles"
.(Urraul, 1578)ReinEusk2 121.
Yustizia galdez Israelgo hiritarik Dabitengana heldu ziren guziak. Lg I 311.
Fulia handirekin asperkhunde galdez daudez hire kontra. Dh 152.
Igelak errege-galdez. Gy 110.
Belhauniko erori zen, Salbatzaileari sokhorri galdez. Laph 59.
Zertako ibili dire iragan egunetan kontseilu guziei galdez?HUZez 106.
Bi mutiko jin zauzkit bertsu berri galdez. Etcham 104.
Laguntza galdez, oihuka emaiten zaio beraz atxoa. BarbLeg 136.
Zer zinen? Zure seme xarmant horren berri galdez jina?LarzIru 130.
Huna nun abiatzen den etxez etxe haritzondo galdez. Etchebarne 104s.
v. tbn. Hb Esk 63. Ox 73. JE Ber 97. Lf Murtuts 35. JEtchep 115. Ardoy SFran 117. Xa Odol 341. Berron Kijote 191. Larre ArtzainE 95.
azpiadiera-2.3
Galdez nagotzu, Jauna, argi / bekhatuen bilhatzeko. Gç 58.
azpiadiera-2.4
(Con compl. en caso absoluto det.). Galdez barkaziyoa, / eskatzen graziya. Echag 104.
Primaderen xantria [roxiñoleta] / dagoko [miruari] galdez bizia. "
Lui demande la vie"
.Gy 231.
Hor gure barbera Otsoari da hasten galdez bortz libera. ZbyRIEV 1908, 767.
Bertzeak ogia galdez, biziaren irriskuan. XaOdol 174.
azpiadiera-2.5
Egun batez heien [ardien] nagusia jin zitzaion galdez saldu nahi luzkela, sos beharretan zelakotz. JEtchep 52.
azpiadiera-2.6
"Beti galdez eta galdez dago, il fait toujours demande sur demande" H.
azpisarrera-23
GALDEZKO.
azpisarrerakoSense-23.1
a)Petitorio, de petición. "Qui est de demande. Galdezko ata, acte de demande" Dv. Egizu galdezko Akta bat. CatLav 254 (V 128).
Galdezko Akta. Monho 80 (v. tbn. CatJauf 20 y Ardoy SFran 118).
Abrahamen eta haren ondokoen otoitza maizenik galdezkoa da. ZelaiberriHerr 26-4-1959 (ap. DRA; la ref. es incorrecta).
azpisarrerakoSense-23.2
b)"Interrogativo" BeraLzM. Ba hori bai baiezkoetan nola galdezkoetan [perpausetan] erabiltzen dela. MEIG VI 158.