Tr. Exclusivamente septentrional; escasea en la segunda mitad del s. XIX y apenas se encuentra en el XX.
sense-1
1.
(SP, Gèze),
moian (Lar),
muien,
muian (H). "Medio para conseguir algo"Lar.
Berzeren onaren gureganatzeko moien gaixto guzia defendatzen drauku. LçIns D, 7r.
Moian hartzaz parti dadin bake onez mundutik. EZMan II 84.
Gure bekhatuen desegiteko moiana. Harb 289.
Satisfatzeko moianen bilhatzea. Gç 45.
Bi moian dire guziz handiak gure eskasetarik libratzeko. Ch I 25, 4 (Leon bide).
Eginbiden ungi egiteko bideak eta moianak. CatLav 203.
(V 104)Perfet errendatzen gaituzten moian balios batzu. HeGudu 31.
Beste moianak oro beno haratago eneganat hedatü. Mst III 33, 2 (Ol bitarteko).
Ororendako konsolagarri den moien baten explikatzera nihazu. AR 149.
Bere ofizioetako lanez baliatzerat bihurrarazteko moienen eta bidien idekitzea eta errextia. Iraultza 102.
Espaiñan ükhen dezagün / muien harez pausia. Xarlem 814.
(608 moien)Bide ta moian guziez. Dh 117.
Moian bat guziz ona ungian irauteko. EgunO(
inArbIgand 185
).
Hark etzuela garabik / aurkitzen bertze moienik. Gy 303.
Zer moien hartü behar da bekhatiez oroz ohartzeko?CatS 82.
(58 moian)Salbatzeko behar diren moienak. CatJauf 96.
v. tbn. Etchart 1.2r. Tt Arima 7. He Gudu 105. Mercy 13. Mih 105 (87 moian). CatLan 153. MarIl 127. Jaur 124. OrrSerm 287. PierKat 51. Moian: Hm 212. Brtc 27.
sense-2
2.(VocBN), moian (H), muian (Ht VocGr 434), muien. Medios económicos, riqueza. "Trésor. Je porte mon trésor avec moi, enekiñ ekharzen dut ene muiana" Ht VocGr 434. "Ressource" VocBN. Mundu hunetan bizi beharrezko moien xipitako ofizioetan ere. LçAdv ** 6r.
Bere aita[k] utzi dio [sic] moien handiak Sibilean. Volt 192.
Moian gehiago irabazi ustean. EZMan II 150.
Emaiten duzula zur'edertasuna, / hon eztaritzotzunari, / moien apur baten sari. OPo 18.
Pobre bada, eta ezpadu moienik apaira hon baten egunian egiteko. TtArima 66.
Eman etzak apezteko moienak, / bai errentak aments bizitzeko. Iraultza 26.
Oro praube giradiela, / rekunpensa emaiteko / muienik eztügüla. Xarlem 1082.
sense-3
3.muien. Poder. Nahi dit funda erazi / erresuman legia, / bai eta ezagüt erazi / Jesüs-kristen muiena. 'La puissance'
.Xarlem 1450.
azpisarrera-1
DELA MOIEN (Urt).
Por medio de; gracias a. "Hirur presuna kontent idukitzen ditu emetasunez, emetasuna dela moien" Urt I 326. Borondatea dela moian zuregana ere ethorri behar naiz. Harb 144.
Hura dela moien [...] kaltetan erori dena [...] ezta deskonsolatzen. SPPhil 9.
azpisarrera-2
MOIENEZ(Precedido de gen.). Por medio de. "Haren moienez, par son moyen" SP. Ezen graziaz salbatu izan zarete fedearen moienez. LçEph 2, 8 (He, Ker, IBk, IBe, Bibl bidez, TB medioz, Dv esker, Ol dala-ta).
Huneraño ekharri dut lana zure moianez. EZMan II 37.
Korriji ezazu baruraren moienez. TtArima 85.
Kandela hunek hari baten moianez du argia. Gç 30.
Graziaren moianez nekez [...] jardietsi günian gaiza. Mst I 22, 6 (Ol y Leon bidez).
Gure moianez badük / gisa huntan bakia. Xarlem 818.
Haren alhabaren muianez / gero libratü beiziren. Ib. 1482.
Jesü-Kristen merezimentien moianez. IpHil 224.
v. tbn. SP Phil 137. Moianez: CatLan 119. UskLiB 28.
azpisarrera-3
MOIENEZKO.
a) Acaudalado. Moienezko gizun. Volt 189. b) Mediano. Zer berze oihal taillu duzu prezio beherezko, moienezko eta gorezko. Volt 250s.