Tr. Propio de la tradición septentrional. Al Sur se documenta en algunos autores modernos como Aresti o Lasa. En DFrec hay 15 ejs. de pausatu, 13 de ellos septentrionales.
sense-1
1.
(L, B, BN, S, R; SP, Lar, Dv; ph- Arch VocGr, VocBN , Gèze),
pausutu (Lar)
Ref.:
A;
Lrq;
SatrVocP;
GteErd 252;
IzetaBHizt2
. Reposar, descansar; hacer una pausa en una actividad."Pausar", "descansar", "sosegar" Lar."
Zoaz laster nihon pausatu gabe, allez vite, sans interrompre nulle part (votre marche). [...] Pausa gaiten une bat, respirons, reposons-nous un instant, un peu"H.
Tr. Con aux. trans. lo emplean Etcheberri de Ziburu, Axular, Pouvreau, Harizmendi y Aresti.
Egun bat pausatzeko asignaturik denean. LçIns D, 5v.
Utzazu pausatzera zure zaldia. Volt 156.
Gero zinduen Igande / egunean pausatu. EZNoel 141.
Zaude etxean, pausa ezazu. Ax 299 (V 199).
Behin ere pausazten eztuten etsaiak. SPImit II 9, 8 (Ch, Mst p(h)ausatu; Ol atseden, Leon geldirik egon).
Sionen finkatu naiz eta hiri sainduan ere pausatu dut. Hm 130s.
Profeta gaizoa freskatu zen, pausatu eta desalteratu. TtOnsa 102.
Non ez duzun osoki garaitua ikhusten, ez zaitezela pausa. HeGudu 102.
Trabaila edo pausa nadin. Brtc 202.
Jainko bat behar du, phausatuko bada. Dh 158.
Hari lanak eragin eta zihaurek untsa phausatü. Etch 498.
Arinei hegal ematea pausatzeko. HbEgia 139.
Pausa zaitezte zuhaitzaren azpian. DvGen 18, 4 (Urt errepausatu, Ur y Ol atseden, Ker jesarri, Bibl etzan, BiblE atseden hartu).
Khiristi hil direnen arimak bakian phausa ditiala. CatS 120.
Harekin baizik ez zen gozatzen eta phausatzen. IpHil 52.
Baitezpada behar dute astean behin pausatu. ArbIgand 73.
Gaiten pausa delarik Jaunaren galdea!Ox 180.
Begiak pausatzen zaizkigu. JEBer 11.
Harat ereman gintuzten pausatzerat. ZerbGerlan 44.
Karlos gaizoa pausa ahal zadien. LfMurtuts 25.
Üdüritü zitzaionean aski pausatü zirela. MdePr 123.
Horren itzalpean pausatzen ziren beren lan dorpen artetik. JEtchep 47.
Eztu pausatuko / ez oheratuko. ArtiMaldanB 223.
Nahi hukek pausatu, lo egin, ahantzi...LarzSenper 108.
Egunen batean beharko dugu pausatu. LasaPoem 109.
Heltübada arren gütük / amiñi bat phausatüren. CasveSGrazi 32.
Erran nion gogotik apezari, pausa zadien eta arta ere behar zen denbora guzian, eta ez kexa.LarreArtzainE 235.
v. tbn. Gç 59. UskLiB 16. Arch Fab 193. Elzb Po 209. Jnn SBi 93. CatJauf 14. Etcham 221. Balad 119 (BN-baig). ZMoso 84.
azpiadiera-1.1
Descansar, dormir."
Pausatzera ioaitea, aller reposer"H.
Pausatzera goaz zuen arduren fidatuak. EZMan II 142.
Kanaberaren estalgunean eta gerizan egiten du bere loa, han pausatzen du. Ax 39 (V 25).
Lafayette, gaua galdurik, hara orduko unhatua baitzen, bai eta haren gizonak ere, yuan ziren oro phausatzera. ElsbFram 85.
Lurra neguan pausatzen da, udaberrian atzartzeko. EZBB II 50.
azpiadiera-1.2
(BN-arb-baig-lab, S; H)
Ref.:
Satr VocP; Gte Erd 252. Morir, expirar."
Goiz aldera pausatu zen, il expira vers la matinée"H.
"
Itsasun pausatu da 45 urtetan (BN-arb-lab)"GteErd 252.
Lazkaon, Gipuzkoan, da 1904-an pausatu. Iratz 183n.
Ixtant baten buruan, xoriño bat bezala, pollikiño... pausatu zen. (Jainkoak duela bere lorian!). LfMurtuts 28.
1947-an pausatu zen. ZerbAzk 81.
Berrogoi urthetan Mayi Etxebers [...] betbetan pausatua zela. Herr 25-11-1965, 2.
Hola iraun zuen hiru egun eta gero pausatu zen batere senditu gabe. Etchebarne 149.
azpiadiera-1.3
Reposar (los restos mortales). Bedatsiala dirade / Han khorpitzak phausatüko. CasveSGrazi 118.
azpiadiera-1.4
Reposar (un líquido, una masa, etc.)."
Utzi behar da arno hori pausatzera
"H.
"
Artho pausatua, de la méture posée"Lh.
Nahasi behar da [itxas-gaztañaren hura] nuizik behin, phausatzera ützi eta iratzi. IpDial 107 (It lauspeatzen, Ur atsedeten).
Pausatzerat uzten da [eztia]; ondakinak zolara dihoazko. DvLab 301.
Utz zazu [pasta] pausatzerat bi oren erreinarazteko. ECocin 37.
Alemanek zer irriak eginen zituzten barnean ziren frantsesek sinhetsi balituzte eta xixpak pausatu!ZerbGerlan 97.
azpiadiera-1.5.1.1
Descansar, quitar el cansancio. Heinean loak pausatzen, gero akitzen. EZBB I 90.
sense-2
2.(BN-arb-lab, S; Volt 32, SP, Lecl; ph- Urt, Arch VocGr, VocBN, H). Ref.: Lrq (phausatü); Gte Erd 252. Colocar, posar, poner. "Assuere, [...] pedazua phausatzea" Urt II 496. "Poser, placer un objet sur un corps en repos" VocBN. "Bururdiaren gainean burua pausatzea, poser la tête [...]. Eskua sorbaldan pausatzea, poser la main [...]. Hondarren gainean pausatua den etxea, uholdeak eraman du, une maison qui pose, est bâtie sur le sable [...]" H. Gizonaren semeak eztik non bere burua pausa dezan. LçLc 9, 58 (He, TB, Leon pausatu; Oteiza makurtu, Dv, IBk etzan, Brunet eratzin, Ol, Or, Ker, IBe ezarri
).
Hek othoitze eginik eskuak gainean pausa zietzén. LçAct 6, 6 (He pausatu; TB, Dv, Ol, Arriand, Ker, IBk, IBe ezarri
).
Manjateran pausatu / bezain sarri Haurtxoa. EZNoel 57.
Erran nahi dut gauza bat, eta ibeni eta pausatu egiazko zimendu bat. Ax 363 (V 240).
Pausa dezagun eskua haren bihotzaren gainean. SPPhil 444.
Eman zen arresta [...], legia pausatu, gizon orok hil behar ziala. TtOnsa 132.
Arrokan zaitu pausatzen. Gç 75.
Eta phausatü zitit / zük eman ordiak han. Normandie(ap. DRA
).
Pausatu dut ene liburuan. "
Arzcun, 1777"
.RIEV 1977, 691.
Ez du non pausa bere burua. Lg II 107.
Rejistre berhez batetan phausatüko dütü deliberazione hartüren direnak oro. Mercy 39s.
Pausa ezatzue zuen begiak [...] tabernaklearen gainean. EgunO(
inArbIgand 178
).
Aphezak ezpeiliro komodoki [ostia] phausa ahal mihin gaiñen. UkLiB 92.
Zangoa [mitxa phiztu] haren gainean pausatu haren hiltzeko. Jaur 379.
Burrasta zazu kasola bat eta pausa zaitzu zure puskak barnian kurutzian. ECocin 42.
Loretto bat nigar batekin / pausa zak tinba gainean. ElzbPo 182.
Atsegineki pausatu nuen / Lehior gainera
zangua. LuzKant 134.
Zurezko jan-aska zointan Maria Birjinak phausatü beitzian Jesüs haurra. IpHil 100.
Gaxuxak pausaturik saskia lurrean. Ox 164.
Hik beitákik [...] béhar den elhíen béhar den lekhín pháusatzen. LrqLarrajaRIEV 1931, 238.
Belaun-ikaraz naiko lan dite / sega ingurean kokatzen (pausatu, jarri). OrEus 306.
Iretsi zuen profeta eta hirur egunen buruan bizirik pausatu leihorrean. ZerbIxtS 66.
Gatilua mahain ttipi baten gainean pausatu-eta. LfMurtuts 9.
Haurra bere ohean pausatzera zihoan. MdeHaurB 20.
Sosak mahain gainean pausatu zituen. JEtchep 102.
Eskua kanibetaren gainen pausatzen du. LarzSenper 72.
v. tbn. Mih 29. Xarlem 1196. JesBih 452. Dv Gen 18, 8. Xa Odol 33.
azpiadiera-2.1
(Part. en función de adj.).Depositado, (dinero) que está en depósito.
Diru pausatua, denbora fitsatu batean baizik athera ez ditakena. EGAlm 1903, 48.
azpiadiera-2.2
"Poser, en parlant de chiffres. Pausatzen dut bortz eta beiratzen, goititzen laur, je pose cinq et retiens quatre" H.
azpiadiera-2.3
Apoyar, hacer descansar sobre (sentido fig.).
Gure afekzione prinzipal guzia sekulako izate gloriazkoan sosega eta pausa dezagun. LçAdv ** 7r.
Hala bihotza pausatzen duzula gure Iaunaren gainean. SPPhil 262s (He 264 pausatu
).
Jinkuatan bere esparantxa oro phausatzen lialarik. Mst I 20, 4 (SP ezarri, Ch eman
).
Bere amodio guziak heien baitan pausatzerañokoan. Mih 96.
sense-3
3.
(L, B, BN, S, R; H)
Ref.:
A; Lrq; Izeta BHizt2.
. Posarse."
Epherra, pospolina, azaia eta bertze asko hegastin eztira zuhaitzetan pausatzen, [...] et autres nombreux oiseaux ne se posent pas sur les arbres"H.
"
Oian ortan badira uso pausatuek
"Izeta BHizt. .
Tr. Lo hallamos con aux. trans. en Axular.
Pausa zedin hetarik batbederaren gainean [mihi bat]. LçAct 2, 3 (He, IBk gelditu, Dv jarri, Ol, Arriand, IBe kokatu, Ker ezarri).
Ur irakinean eztu uliak pausatzen. Ax 38 (V 24).
Ilkiko da zuhaitz landarea, eta haren errotik iganen da lorea eta haren gainean pausatuko da Iainkoaren espiritua. Hm 103.
Zeinak [suzko mihiak] pausatu baitziren bilkhua zorionezko hartan aurkhitzen ziren presuna bakhotxaren buruaren gainean. Jaur 198.
Ikhusi zien [etxia] airian, eraisten eta phausatzen Tersatzeko hiri khantian. IpHil 137.
Hedoi artetikan mendi / gora batean pausatu. Etcham 44.
Urso xuri bat, bethiereko han pausatua. JEBer 82.
Usoa itzuli zen, nihun etzuelakotz pausatzeko tokirik atxeman. ZerbIxtS 14.
Pinpirina pausatzean adarra hauts beldur. EZBB II 92.
v. tbn.
CatS 31. Lap 201 (V 89). Ox 147.
azpiadiera-3.1
(H) . (Fig.).Apoyarse en, confiar en. Zure baitan pausatzeko kreatura guzien gainetik. SPImit III 21, 1.
Zure gaiñean bere artha guziez pausatzen eztena hirrisku handitan dabilla. Ch III 17, 1 (Ol bere ayola dana egozten ez dizuna).
Jainkoa ona dela ikhusirik, hartan sobra fidatuz edo pausatuz. CatLav 189.
(V 97)Enadin phausa ez aingürietan, ez arkanjelietan, ez zelüko armada orotan. Mst III 21, 1.
Eta eziñ izan daitezke [gure deliberazioneak] fermuak eta iraupenezkoak, non ez diren funtski pausatuak gure buruazko mesfidantziaren [...] gaiñean. HeGudu 166.
Orduan Jinkoaren botherearen gañean pausa ahal zaitezke. Mih 33.
Jainkoaren miserikordian sobra pausatuz. Brtc 56.
Haren gutizia, pendura eta ahal guziak gaurgero ezin nihon ere phausa ditezke Jainko baithan baizen. Dh 158.
azpiadiera-3.2
Detenerse sobre un punto. Ezin hari bazaitezke gaineko eta zeruko gauzen konsideratzen miratzen [se trata de dos redacciones alternativas], pausa zaite Iesusen Pasionean. SPImit II 1, 4 (Ch y Mst p(h)ausatu, Ol kokatu).
sense-4
4.Calmarse."
Haserrea pausatu denean
"H.
[Kolera] hark diraueiño ez deus egitea, pausatzera utztea. Ax 303 (V 201).
Errozu itsasoari: pausa adi. Ch III 23, 8 (tbn. Mst).
Phausatzen düzü kontzentzia nahasia. Mst III 52, 3 (SP y Ch sosegatu; Ol yabalkuntza sortu).
Nehon ez dakite pausa / zonbaiten odola. Bordel 175.
azpiadiera-4.1
Hacerse calmado, tranquilo."Devenir posé, raisonnable [...]. Adinarekin pausatzen da
"H.
(Ht VocGr, Lar, H)
(Part. en función de adj.). Calmado, tranquilo, sosegado; de conducta moderada. "Honnête" Ht VocGr 371. "Modeste" Ib. 386. "Pausado", "quieto, sosegado" Lar. "Neska pausatua, fille sage, modeste" H. Hor heldu da zahartasuna, denbora pausatua, umoa, erhokerien utztekoa. Ax 173 (V 117).
Gu iende kastoak, onhestak, garbiak, pausatuak eta begiratuak gara. Ib. 178 (V 119).
Zaren debot eta pausatua. SPImit II 8, 3 (Ch manso, Mst phausüzko, Ol mana, Leon bildu).
Gogo pausatu eta finko batez zure egitekoak egiten tutzula. SPPhil 277.
Amudioa [...] sobrea da, garbia, fermua, pausatua. Ch III 5, 7.
Errendatzen gitü onest eta pausatü ororen alderat. CatLan 66.
azpisarrera-1
PAUSATUXEAGO. Algo más descansado.
Pabeko erreximendua gu baino pausatuxago baitzen. ZerbGerlan 28.
azpisarrera-2
PAUSATUZ.
Tranquilamente, sin precipitación. Ondoan galdeak egin behar tu pausatuz eta klarki. CatLav A, 6r (V 7).