Tr. Relativamente escaso al Norte, donde sólo se documenta en Etcheberri de Ziburu, Larreguy, Duvoisin, Joannateguy, Landerretche (RIEV 1910, 600), J. Etchepare, Iratzeder, Mirande, J.B. Etchepare y Xalbador. En DFrec hay 48 ejs.
(H). (Con buru).v.burtzoragarri. Aditzen ditu habarrots buru zoragarriak, / nolakorik ez baitu egin nihoiz iborziriak. EZMan I 104.
azpiadiera-1.2
2.
(gral.; Añ, H)
Ref.:
A; Etxba Eib; Elexp Berg; Gte Erd 311. Encantador, maravilloso; excelente. "Erótico, perteneciente al amor" Lar (que relaciona eros con vasc. ero). "Hechicero, el que con su hermosura, voz, etc., se gana las voluntades" Añ. "Qui exerce la séduction, la fascination; enchanteur" Dv. "Deleitable, encantador, enloquecedor" A. "Etxe zoragarrixa dauka, mendi mendixan" Etxba Eib. "Ile zoragarria duzu, daukazu (G-azp, AN-gip)" Gte Erd 311. v. txoragarri, xoragarri. Korte andi zabal [...], era ta alde guzietara txit zoragarria erakutsi zion. CbEg II 209.
Aurtxo zoragarri bat. GavS 10.
Orai da sekulako uda alegre zoragarria. (300). LE-Ir.
Jangoikoaren amorio zoragarria. (192). Ib.Maite eban Jesus zalako gozoa, biguna, ederra ta bere zoragarria. AñNekeA 255.
Nolako jauregi eder-zoragarria apaindu dizun Zeruan. AA III 346.
Dabiden salmo zoragarrijak. JJMgBasEsc 108.
Uri eder, zoragarri bat. Astar II 21.
Galaren gala jantzitako baratza zoragarri bat. IztC 26.
Izen zoragarri, gure illuntasunak argitu [...], eta gaitzak sendatzen dituena!Lard 367.
Eta erranen darotazu ez direla haukiek zoragarri diren gauzak?DvDial 17 (It txoratzeko, Ur zoratu eragiteko, Ip txorotzeko).
Gazte zoragarria. OtagEE 1882c, 581.
Beste Suiza zoragarririk / Españak ez dau zu baño. ABAmaE 51.
Erramu-egun zoragarri au ordu gutxiz geroz trokatu zan egun illunian. BvAsL 92.
Bethi eta bethi iraunen duten bestak eta kantu zoragarriak. JnnSBi 51.
Ume eder eta zoragarri bat. ItzAzald 26.
Egun zoragarria gaurkoa. AgKr 223.
Zoragarria, bai, egiaz zoragarria izendatu daiteke [berri au], Leon gainerako ordu guztietan erotua bezelaxe ikusita. AArdi 127.
Bi begi zoragarri ainbeste aldiz zoriona eskeñi zidatenak. AlzRam 80.
Oturuntza zoragarriak egiten. OrMi 29.
Zer ikuskizun zoragarria!JEBer 19.
Gaur eguneko baltsazale ameslariok uste daben baizen bizikera zoragarria izan balitz. EguzkGizAuz 10.
Landa zoragarri ta maasti zitutsuengatik. OlIs 32, 12 (Ker, BiblE zoragarri
).
Olerki zoragarri au. SMitxAranz 198.
Bada Tolosatik Azpeitira bidean Gipuzkoako txokorik zoragarrienetan zoragarrienetako bat. EgutAr 28-8-1957.
EgutAr 28-8-1957.Zoragarri [ezkonberri] oien etorkizuna. TxillLet 28.
Ukabilla lako arrautza eder zoragarri bat. BilbaoIpuiB 257.
Munduko zirkarik zoragarriena. JEtchep 42.
Gaztaroan zoragarri azaltzen zaigu bizitza. VillJaink 116.
Basoa bere apaingarri guzian zoragarri agiri zan alboko maldan. NEtxLBB 97.
Erri zoragarri ontan.Alkain 85.
Kirola-zelai ederra bete ginuen erakutsaldi zoragarri batekin. LarreArtzainE 225.
Adieraz ditzake, bada, asmakizun argiak eta kirtenkeria "itzelak", gogoeta zoragarriak eta totel-esaldi baldanak. MIH 213.
v. tbn. Mg CC 205. Gco II 70. Zav Fab RIEV 1907, 94. Echag 30. MSIgn 358. Bil 136. Zab Gabon 108. Arr May 137. Ill Pill 5. Lh Yol 22. GMant Goi 21. ArgiDL 133. Inza Azalp 154. Jaukol Biozk 19. Tx B I 50. FIr 163. Enb 150. Aitzol in Laux BBa VIII. Kk Ab II 186. Otx 129. Ldi BB 114. TAg Uzt 295. EA OlBe 104. Zait Sof 184. Munita 36. JAIraz Bizia 120. Etxde JJ 92. Mde Pr 183. BEnb NereA 191. Akes Ipiñ 20. Basarri 29. Arti Tobera 287. Gand Elorri 80. Izeta DirG 112. Osk Kurl 86. Gazt MusIx 109. Onaind ib. 145. MAtx Gazt 14. Salav 44. Ibiñ Virgil 42. Uzt LEG I 339. Xa Odol 289. Berron Kijote 45. Berron Kijote 137.
azpiadiera-1.2.1
(Uso sust., precedido de gen., en exclamaciones). Cf. infra (II, 1). Aurpegiaren zoragarria, / soin beltzean nabarmena!OrEus 362.
Lilluraren zoragarria!TxillLet 114.
Eta aldakeraren zoragarria! Izadiaren eder-erditze zirudian. ErkiagArran 185.
azpiadiera-1.2.2
Seductor, que gana la voluntad. Oin huntan behatzen ohi diote mundutiarrek arima Jainkotiar eta munduko plazer zoragarritarik ihes dabiltzanei. Lg I 285.
Arako zeure adiskida maitearen billete zoragarriak. AñLoraS 91.
Desoneskeriako pekaturik gorde gura dabenak [...] euki bear dau kontu andia [...] konbersaziño luze zoragarrietarik iges egiteko. AñGGero 273.
Azpikerian eta asmakerian yaioa da, gezur-zuria, lilluratzaille ta zoragarria. ZaitPlat 154.
azpiadiera-1.3
3.Insensato. Emon bozu siniste osoa sorginkeria, asmu uts, etorkizun amesekoai, edo onelako gertaldi zoragarriai. AñEL1 127.
Berak bere aldi txarrean ta koleran egin dituzan erokeria zoragarriakaz. AñGGero 212.
Noeren denporan jaten, edaten, jokoan, dantzetan, ezkontzetan, saldu-erosietan ta gauza zoragarri asko egiten ta asmetan ebiltzala artu, ito ta ondatu zituan urak. Ib. 57.
sense-2
II .(Sust.).
azpiadiera-2.1
1.
(Lar, Añ, Izt 42r). Encanto, cualidad de encantador."Erotismo"Lar.
"Hechizo así [de ganar voluntades]"Añ.
"Embeleso, zoragarriak. Como embelesados, zoragarriak bezala
"Izt 42r.
Arrosako eliza bixkar baten gainetik zelaiari gibelaz dagona, ahalgetu nahi balu bezala inguruneko edertasunaren zoragarria. JEBer 11.
Ikustearen zoragarri ura ez zait sekulan aztuko. Ura ikusteak ainbeste ez ninduan ezerk lilluratu. AnabAprika 102.
azpiadiera-2.2
2.(Precedido de gen.).Cosa que cautiva. Bere biotzeko kutuna ta bere zoragarri guztia dan umetxo maitea. AñMisE 26.
Txakur txiki bat txito polita, estimatua, ta bere zoragarria. Ib. 163.
Begien zoragarria zan leku ederra beretzat artu. Lard 14.
Nere emazte maitia! Nere zoragarriya!Iraola 36.
Izan aurtxoen zoragarria, / agureentzat, bizitza, / gazteentzako, maitasunezko / illargiaren dirditsa. JaukolBiozk 94 (dirigiéndose a la primavera).
Jaunak bekigu garaiz, / orain-arte bezela, / euri t'eguzkia, / guzien zoragarri, / ziñetan izan dedin / nere zitoria. Ib. 61.
Bere erriko izkuntza mordoillotik izkuntza yatorra atera du, iduritasunez eta mintxotasunez yantzia iduripenaren eta belarrien zoragarri. OrMi III.
Zeru-lurren zoragarri / doala zuen bozñoa. Iratz 107.
Kristau begien zoragarritzat / antxen Ama Arantza-gain. SMitxAranz 60.
Oitura zan, jauntxo aberatsak soñekoen ertzetatik urrezko txintxarriak zintzilik erabiltzea, dama-jendeen zoragarri ta engañagarri. LekSClar 112.
Mendaroko erroskillak / danen zoragarri.Ayesta 47.
azpiadiera-2.2.1
"Adversator, nihoren nahasgárria, zoragárria, trublagárria
"Urt I 260.
azpiadiera-2.3
3.Encanto (concreto), cosa que encanta, cautiva. Neska zogiena, zarrastelegi dun bere zoragarriak illargiai agertzen badizkion. "Her beauty"
.AmezHamlet 34.
Bai, or-an dabiltzanak / milla zoragarri Zutaz diñostez. "Mil gracias refiriendo"
.Onaind(
inGaztMusIx 204; Gazt ib. 183 zure ainbat ederren goresle
).
sense-3
III .(Uso adv.).
azpiadiera-3.1
(V-gip, G-azp, AN-gip)
Ref.:
Elexp Berg; Gte Erd 311. Maravillosamente, excelentemente."
Gaur zoragarri dauka illea [= 'era oso dotorean']"GteErd 311.
"
Zoragarri pasau giñuan Ansó-n
"Elexp Berg. .
Txori-enda guztijak, / euren ameak lez, / abesti berezijak / abestuten dabez, / bakotxak beren eraz, / zoragarri errez. Enb 65.
Gauez oparo sortutako intzan eguzki goiztarrak zoragarri diztiratzen zun. EtxdeJJ 10.
Zoragarri atera da guzia, Pako. NEtxLBB 63.
Berez-berezko lautasunaz, eder ta zoragarri, azaltzen dauskuz bere arimearen izurdura, inguru-mari ta tolosak. OnaindSTeresa 117.