Tr. La variante suletina es nuiz , aunque hay noiz en Belapeyre e Inchauspe (en éste junto a nuiz ). En textos vizcaínos nos y nox son las formas mejor documentadas hasta mediados del s. XIX; a partir de entonces noz y noiz son las variantes más frecuentes. En DFrec hay 242 ejs. de noiz y 9 de noz .
sense-1
1.
(gral.; Volt 2, SP, Ht VocGr , Lar, Añ, Lecl, VocBN , Dv, H, Zam Voc),
nos (V; Dv(V), H(V)),
nox (V-ger-m-gip; Lcc, Mic 6r),
noix (V-ger-oroz-m-gip, G-azp; H (V)),
noz (V; Dv(V), H(V)),
nuiz (BN, S; VocS 140, H(BN, S))
Ref.:
Bon-Ond 170;
A(noiz, nos, noz, nuiz);
Lrq(nuiz);
EI 213s;
EtxbaEib;
HolmerApuntV;
ElexpBerg;
ZestErret
. (Adv. interrogativo; empleado en frases interrogativas directas e indirectas).Cuándo. Tr. De uso general en todas las épocas y dialectos.
Zuhaurk dakikezu noiz den aizina. E 205.
Oi nox zenbilzen / orrinbat gatxez munduan?Lazarraga A26, 1199r.
Atzo bardindu nax, nox dot urtea?RS 300.
Noiz behar da zeiñatu?Mat 43.
Meza enzuten duenak ezpaitaki noiz sazerdoteak akabatzen dituen konsagrazioko itzak. BerTrat 87v.
Gizon koleratuak ere eztu ezagutzen noiz mintzo den ongi eta noiz gaizki, noiz dohan artez eta noiz makhur. Ax 283 (V 189).
Nox da ondo usaetea kurutze santa onegaz. Cap 23.
O, noiz etorriko da gaitz horien finamendua?SPImit III 48, 3 (Ch, Ip, Ol, Leon noiz, Mst nuiz).
Noiz etorriko da Kristo?OA 37.
Ill bearra zierto da, ta badakit; noiz, non ta nola ez dakit. CbEg II 87.
Biziak eta illak juzgaetara nox egorriko da?CbCatV 27 (16 noz).
Egon ziren handik urruntxeago yakiteko noiz yautsiren zuten Jesusen gorphutz sakratua gurutzetik. Lg II 282.
Nun lo egiten dabee ta nos olagizon oneek?MgPAb 129.
Noiz da ona ira edo aserretasuna?Gco II 47.
Nos euki biar da damua?CatLlo 64.
Biltzekotzat bihi, noiz eta nola lanthu behar du lurrak?DvLab 23.
Lengo batian, esango det noiz, / igande-illunabarra / nere andria dantzan zebillen. Xe 268.
Non, noiz eta nola ezagutu nuen Piarres Adame. ElzbPAd 1.
Oneraño ibilli ziran Ganbelu anaiak jakin gabe noiz zan gaba eta noiz eguna, noiz goiza, noiz arratsaldia, noiz aste eta noiz jai. UrruzUrz 19s (cf. NOIZ... NOIZ...).
Noiz eukiko dau ereti obea senar on bat artuteko?EchtaJos 169.
Nihauk erranen deiat nuiz datekian tenoria. Const 43.
Noiz artu ditu Elizakoak?AgG 356 (v. tbn. Kr 192).
Antxiña, batek baki noz [...]. KkAb II 117.
Ezkil-dorrean bi mutil daude / noiz agertuko begira. OrEus 260.
Noiz degu, ba, egun ori, Ana?NEtxAntz 19.
Eta? Noiz duzie partiada?LarzIru 36.
Aita! Noz joango gara Bilbora?OskKurl 128.
Zer dan pekatu ta zer ez, noiz bai ta noiz ez argi ta garbi jakin nai zendukela. MAtxGazt 49.
Noiz den garai egokiena lerrondoak basoetan ebakitzeko. IbiñVirgil 75.
Noiz ikusi ote da herri bat hoin haundi?XaOdol 193.
Udaberria noiz etorriko zai daude artzai guztiak. UztSas 61.
Illak bajoiazan aurrera eta beti kezkatan, noz zer entzungo. Gerrika 64.
Noiz eta nola sortua da Sail hori?MEIG I 115.
v. tbn. (Sólo para autores vizcaínos): AB AmaE 140 (174 noz). KIkV 102 (8 noz). Altuna 75. Enb 183 (99 noz). Otx 27. Laux AB 36. Bilbao IpuiB 160. SM Zirik 37. Erkiag BatB 111. BEnb NereA 69. Etxba Ibilt 467. Alzola Atalak 72 (71 noz). Etxabu Kontu 219. Nos: Arz 53. Oe 140. Zuzaeta 46. Añ EL1 22 (EL2 42 nox). fB Ic I 43. Astar II VII (90 noz). JJMg BasEsc 37. Zav Fab RIEV 1907, 531 (1909, 35 nox). CatBus 33 (10 nox). Azc PB 242. Noz: Ur MarIl 77. Itz Azald 182. Balad 197. Eguzk GizAuz 105. Akes Ipiñ 12. Onaind STeresa 16. FEtxeb 47.
sense-2
2.(Como introductor de subordinada temporal; el verbo de la oración subordinada lleva bait- o -(e)n
)."
Noiz batek gogo bage biar egiten duen, orduan geiago nekatzen da, cuando uno trabaja de mala gana siente más el trabajo"VP 67r.
"
Nuiz, lorsque, est un néologisme très désagréable, introduit par les jeunes prédicateurs, en mal de traduire en basque des sermons écrits en français. Même remarque pour nun, nunti, nur, dont ils font à tort des relatifs, alors qu'ils sont seulement interrogatifs"Lrq.
Cf. Lf Gram 232: "L'interrogatif accompagné d'un verbe au suppositif en ba- équivaut à un relatif indéfini; cette construction est très élégante. Noiz jinen bagira, à quelque moment que nous venions". v. NOIZ ERE, NOIZ ETA, NOIZ ETA ERE. Hire Resumaren konplimendua eta perfekzionea ethor daiten artean, noiz hi agerturen baitaiz eure Semearen personán. LçIns A, 3v.
Ezen noiz bainaiz inpotent, orduan naiz botheretsu. Lç2 Cor 12, 10 (He noiz ere bainaiz ezen flako, TB, Dv, Ol, BiblE naizenean
).
Gutienik, noiz baikare geure hitzaz orhoitzen, / orduan darokuk bizi maitea atrapatzen. EZMan I 44.
Bekhatu hetarik haiñitz zitzaiola barkatu / aphezaren beharrian noiz baitzen konfesatu. Ib. 55.
--Nos egin bear da penitenzia? --Nos aginduten daben konfesoreak. Arz 53.
sense-3
3.(Adv. relativo; con bait- o -(e)n
). Irugarren egunean, nox Sirenak eta Silviak il bear eben. Lazarraga A, 1153v.
Ditxoso eguna nox galdu ninzan / ain gauza andia irabazteko. Ib. B20, 1193v.
Itz hoek kantatu zituen aingeruak eguberriko gauean Iesu Kristo gure Iauna jaio zenean, noiz jaizi baitzen zerutik aingeru bat ematera berri ain ditxosoa. BerTrat 41v.
Gaztigatü izanen dira zinez khorte espiritüalian, salbü üztailla, agorrila, urrieta hilabetetan, noiz baitira lür lanen lehia bizigarriak. Bp I 25.
Aitzindari Saintiaren sortziari, noiz hasten baita agertzen Jesus-Kristen argia, [...]. Bp II 113.
Kantauko dodana da danen gañekua, / milla seireun ogeita emeretzikua, / noz itxi eban dana oso ikaratua, / Olandarren armada bildurgarrizkua. ABAmaE 98.
azpiadiera-3.1
(Con -(e)nean
). An agiri ziran irakurleai egunerokoa bananduten asi baizen laster, noiz nasaien eta alaien egoanean, aren eper-txuntxurrak sekulako miña artu eben. ErkiagBatB 61.
sense-4
4.(Como indefinido).Alguna vez."(Más vale) tarde que nunca, obe da noiz, ezen ez iñoiz
"Lar.
"
Obe da iños baño nos (V), obe da iñoiz baño noiz (G, AN)"Añ(s.v. tarde)(→)A(s.v. nos).
v. noizbait.
sense-5
5.(Como sust.). Maitaliak ixanik alkartuko gara, / [...] noiz'ak itxi Jainkuan izpizko eskuban. LauxBBa 44.
Non-elkarra ta noiza, are, / tiñel daduzkate. LdiUO 45.
Noiza ez baiña, badakit neure / izango dana... guztia. GandElorri 180.
Nork sortuak dira Kanta oiek? [...] Eta noiz? Asi gaitezen "noiz" ontatik. LekSClar 109.
azpiadiera-5.1
Tiempo.v. noizaldi. Ikas bezate ez dala iñoiz esaten noizik ez danean. OrAitork 336.
Ez dala betikide zaizun aldirik ez sorkaririk, bat edo bat noizaren aurretik balego ere. "Supra tempora"
.Ib. 336.
Gomuta asko daukadaz, / batzuek, zaar, noizez...'Algunos ya borrosos por el tiempo pasado'
.(Interpr?)GandElorri 169.
azpisarrera-1
EZTA NOIZ ERE.
"Nunca, ezta nox bere" Lcc.
azpisarrera-2
NOIZ ARRAIO.
Cuándo demonios. Futbolerako-edo zelaia be, noiz arraio ikusi bear ete dau gurea lako uri batek?ErkiagArran 17.
azpisarrera-3
NOIZ ARTE (gral.; H),
NOIZ ARTIO (L, B, Sal, R; H),
NOIZARTEO (L; Dv),
NOIZ ARTERAINO,
NOIZ ARTINO (S; H).
Ref.: A; Lh; Iz R 404; Gte Erd 307. Hasta cuándo. "Ez dakit tenpesta horrek noiz arte iraunen duen (BN-arb), ekaitzak noiz arte segituko ote du (G-azp, AN-gip)" Gte Erd 307. Noiz arteiño egonen gara hunein penatuki lekhu penatu hunetan?Ax 606 (V 389).
Noiz arte, Jauna [...] ez duzu yuyatzen eta mendekatzen gure odola lurrean bizi direnen gainean?TBApoc 6, 10 (Dv noiz arteo, BiblE noiz arte; Lç, He noiz artean
).
Eztait nuiz artino. Etch 372.
Noiz arteo nere burua egonen da makhurtua lurrera?DvLEd 156.
Noiz artio behar dut neuretzat atxiki?Laph 143.
Zer deseo duan xakiteko noizartio dagon erri kortan. Mdg 151.
Badaramate zuen artzaia, ez dakit noiz arte. IllPill 17.
Noiz arte iraungo du infernuko su, min eta amorruak?InzaAzalp 117.
Argatik, arira / usu yo dute, / alkarri galdetuz / "non" ta "noiz arte". LdiUO 40.
Noiz arte ez dugun alkar ikusiko galdetu diot. TxillLet 34.
Kantu ta bertso aritzen ziran Jainkoak daki noiz arte. EtxdeJJ 32.
Noiz arte dezu asmoa emen egotekoa?AnabAprika 28.
Noiz arte orrela? Zoritxarrean, luzarorako izan liteke. BBarand 34.
Etxeko laurok eguna zabaldu baño leen barruan giñan. Da... noz arte? Gerrika 178.
Noiz arte irauten ahalko ote du Urruñak, nik ezagutu nuen herri sano hura izaiten?LarreArtzainE 252.
Jainkoak asma noiz arte. NEtxLBB 38.
Noiz arte jasango du irakurlearen ahoak [...] irentserazi nahi diogun ozpina?MEIG III 94.
v. tbn. Hb Egia 1. HU Aurp 135. Echta Jos 197. Ag G 300. Laux AB 29. A Ardi 41. KIkV 79. Or Mi 64. Barb Sup 4. Otx 38. Ir YKBiz 247. Iratz 35. EA OlBe 106. Zait Sof 36. SMitx Aranz 82. Munita 128. Zerb Azk 84. BEnb NereA 206. Ol, Leon y BiblE Mt 17, 17. Berron Kijote 211. Noiz artio: SalabBN y Samper Mt 17, 17. JE Ber 27. Noiz artion: ECocin 49. Nuiz artio: Mst III 21, 4. Ip Mt 17, 17. Noz arte: AB AmaE 27. Enb 91.
azpisarrera-4
NOIZ ARTEAN(Lar, Añ (+ nos a.), H). Hasta cuándo. "¿(Hasta) quando?" Lar y Añ. Noiz artean, Iaun sainduá eta egiatiá, eztuk iujeatzen eta mendekatzen gure odola lurrean habitatzen diradenetarik?LçApoc 6, 10 (He noiz artean; TB noiz arte).
Noiz artean hunelako gogortasunean biziko gara?Harb 380.
Etzenduke hargatik zure burua hobe estimatu behar, zeren ezpaitakizu noiz artean prestutasunean ahal zaudezken. SPImit I 1, 4.
Noiz artean, bada, noiz artean banidadea billatuko det?CbEg II 84 (Dv LEd 155 noiz artean).
Nos artean iraungo dabe gloria onek?Oe 81.
Noiz artean sutan erreko da?Brtc 128.
Noiz artean duk idukiko / jainkotzat hire sabela?Monho 110.
Nos artian gero bere, Katilina, jarraituko deutsazu dongaro egitiari gure onegitasunaz?MgPAb 212 (VersBasc 11 noiz arteraño).
Noiz artean? Eternidade guzian. Gco II 10.
Noiz artean enzungor egingo diezu, bekataria, zure Jaun onak bidaltzen dizkitzun gaztiguai?AA III 464.
Eztu ordean erraten zenbat denbora dudan oraino bizitzeko edo noiz-artean higurikiko dautan Jainkoak. Dh 211.
Nos artian, Jauna, nos artian izango zara beti nigaz aserre?JJMgBasEsc 166.
Noiz artean egongo naiz zuekin?OteizaLc 9, 41.
Eztakit noiz artean egongo ziran autuan gure ezagunok. AgKr 194.
v. tbn. EZ Eliç 303. He Mt 17, 17. Lg I 353. Or Eus 247. Nois artian: Ur MarIl 41. Nos artean: Añ LoraS 53.
azpisarrera-5
NOIZ ARTEKO.
azpisarrerakoSense-5.1
a)(Adnom.). Noiz artekoa da eritasunpetik bere burua eriak ateratze hau?MbIArg I 318.
Noiz arteko burruka / iasan-bear naiz ni?OrBM 42.
Oraingo goibelaldi au noiz artekoa ote?OrQA 64.
Noiz arteko saltsa izango ote degun galdezka.NEtxLBB 80.
Ez dakit, ordea, noiz arteko libertadea izango dedan. BBarand 8.
Ez dakigu hura ala ni noiz arteko giren. LarreArtzainE 288.
azpisarrerakoSense-5.2
b)(Uso adv.).Hasta cuándo.
Idiki ditzatzula zere begiak; ohar zaitezela nora zoazen ta noiz arteko. MbIArg I 175.
Noiz arteko kentzen dio Jangoikoak bekatariari beraren begira zegon sulezeko ta infernuko neke guzia?Ib. 318.
azpisarrera-6
NOIZ ARTERA.
Hasta cuándo. Ez-jakin noiz artera iraunen dautan, horrela luzaz jarraitzen badu eme ergel horrek!MdeHaurB 33.
azpisarrera-7
NOIZ ARTERAINO(Lar, Añ (+ n. arteradaño, n. arteragiño; + nos a.), H). Hasta cuándo. "¿(Hasta) quando?" Lar y Añ. v. NOIZ ARTE. Hala dute bada bekhatuek eta bekhatoreek ere bere arauaz bere neurria eta kontua zenbatetaraiño hel eta bai denbora ere noizarteraiño iraun. Ax 118 (V 78).
Noiz arteraino berantzen du ene Iaunak etortzera?SPImit III 21, 4 (Ch noiz arteraiño; Mst nuiz artio, Ip noiz artio, Ol noiz arte).
Ez dakizu noiz arteraiño iraunen duzun estatu onean eta graziazkoan. Ch I 2, 4.
Nos arteraño, onako zure aserre mugabagiak eukiko gaitu ain lotu ta makal?MgPAb 212.
Noiz arteraino jasanen zaituztet?TBMt 17, 17 (Ur noiz arteraño; He noiz artean, Dv noiz arteo, Ip nuiz artio, SalabBN, Samper noiz artio, Ol, Leon, BiblE noiz arte
).
Jenobeba noiz arteraño bizi izan zan seguru ez dakigu. ArrGB 146.
Noz arteraño an egon zan Juakiñ?ABAmaE 267.
Noraino joan beharko ote zuten, eta noiz arteraino?MdeHaurB 100.
Baina, Joan Joxe, noiz arteraiño / bear gaituzu saritu?Zendoia 122.
v. tbn. Gç 179. He Mc 9, 18.
azpisarrera-8
NOIZ BAINO NOIZ.
azpisarrerakoSense-8.1
a)(G-azp). Ref.: Gte Erd 38; ZestErret. (En interrogativas indirectas). Cuándo; cuándo por fin. "Beti leiotik beira noiz baño noiz azalduko" ZetErret. Zure Glorian bakarrik pensatzen det, noiz baño noiz nere bizitza miserable au akabatuko dan zu ikusteko. EchveOngiB 183.
Itzik egiteko almenikan gabe eta noiz baño noiz negarrak ertengo. Apaol 85.
Oilloai deika goizean goizik / noiz baiño noiz nik entzungo. OrEus 86.
Ene gogoa / irten berria da sor-kabitik. / Kabi ertzean / ao-xabal, orra nun dagoen / zerura naiez; / ahalatzen noiz-baiño-noiz asiko. BordariOlerti 1960, 89.
Bidean erdiz-erdi, zaldun ibiltari aiek noiz baiño noiz urbilduko zai-zai egon zan. BerronKijote 63.
Noiz baño noiz bukatuko nuan pentsatzen. Albeniz 217.
azpisarrerakoSense-8.2
b)Tarde o temprano, en cualquier momento. "Noiz baño noiz berri txarren bat a(d)ituko ote dugun bildurrak (G-azp)" Gte Erd 38. "Noiz baño noiz berri txarren bat entzungo beldurrez zeuden (V-gip, G-azp)" Ib. 219. Aita au beti bildurrez zebilen noiz baño noiz azpian artu eta lertuko ote zuan bere seme orrek. JMBOC II 330 (ap. ELok 459).
Otzak gogortuxe zun, eta noiz baño noiz an geldituko ote zan ari zan bere buruarekin. OrSCruz 48.
Ta [egun] ok orrela igaro bear: / noiz baiño noiz ilko alkar.Insausti 98.
azpisarrerakoSense-8.3
c)"Cuanto antes" A.
azpisarrera-9
NOIZ BEHIN.
De vez en cuando. v. NOIZEAN BEHIN. Beatzekin kriskitin, / noiz-behin ezpaiñera. OrEus 375.
Zâto-ardoa ez berotzeko / xoko biguin egokia; / noiz-bein iturri gorde orretan / ezatu dute egarria. Ib. 311 (326 noizpein; Mi 118 noizpin).
Orain, ordea, nire yauralkiaz gabetzeko alegiñak dagizkizu, noizpein Kereon-en yauralki ondoan arro-arro eseri zaiten. ZaitSof 68.
Noiz bein euskaldunen izenak entzuten genduzan. AlzolaAtalak 72.
azpisarrerakoSense-9.1
(
noiz-behingo
). Len noizbeingoak zerizkionak [...], egunero igarotzen dirala badaki. AnabUsauri 83.
Patroiak ez du gutxien eiten / neurriz keiñatzearekin, / eta, batipat, biotz-emanez / noiz-beingo oiu beroekin. OrEus 388.
azpisarrera-10
NOIZ BEHINETAKO.
"Noiz beiñetakoa, ce qui se fait, arrive de temps à autre, de loin en loin. Au zan argan noiz beñetako eta oi etzuen bezalako gauza bat" H.
azpisarrera-11
NOIZEAN.
De vez en cuando. Ni orduan, leio ondora, andik beera nozian begirada bat emonaz.Gerrika 208 (error por nozian bein o similar?).
azpisarrera-12
NOIZEAN BEHIN(gral.; VP 65r, Lar, Añ (G, AN), Dv, H; nozean bein V; nosean bein Añ (V); noizen bein B; nuizean behin S). Ref.: A (noizean b.; nozean b.); Lrq (nuizin behin); Etxba Eib; Elexp Berg (noiz); Gte Erd 231. De vez en cuando. "(De) quando en quando" Lar. "(Alguna) vez" Añ. "Noizean behin zato gure ikhustera" H. v. noizbehinka. Tr. Documentado sobre todo en textos meridionales. Al Norte se encuentra en CatLav, Baratciart, Duhalde (99), Hiribarren (Esk 154), Inchauspe (Dial 69 nuizian b. ), Duvoisin, Oxobi (178), Zubiri (69 noizian bein ), J. Etchepare, Lafitte (in ZaitPlat XV) y Etchepare de Jatsu (70).
Noizean behin gabetuak gauden eta pasa gaitezin zilhegi diren aisietarik eta atseginetarik. CatLav 99.
(V 56)Aitaz ta Semeaz ta Espiritu Santu Jangoiko beraz noizean bein oroitzea. MbIArg I 382.
Noizean beñ joko onestoren batean dibertitzen zan. CbJust 28.
Ez noizean behin, bainan maiz nahi gatu Jesusek hazi komunione sainduan. Brtc 231.
Zelan egongo dira ixillik nosian bein berba zantarrak esatera egin dirian ezpan ta miñak?MgCO 107.
Noizean beñ konfesatzen eta komulgatzen zan. AA II 193.
Noxian bein edo berandutik berandura. Astar II 72.
Tximistaen antzeko argi batzuek noizean bein irteten ziran. Lard 71.
On da ematea noizean bein zahi bustia bihi liphar batekin nahastekaturik. DvDial 99 (It noizik bein, Ur noizik beinian, Ip nuizik bein).
Noizean behin gibelerat behatzen dugu. JEBer 90.
Negar, negar ere nik egin det noizean bein baño geiagotan, bildotxak saltzean. LekEunD 31.
Noizean behin oilar baten kukurrukua entzunen da. (Acot. escén.). ArtiTobera 263.
Noizean bein izerdi pixka bat botatzeak ez du kalterik egiten. NEtxLBB 60.
Noizian bein jetxitzen / dirade menditik. Lizaso(
inUztNoiz 30
).
Iñor ez da joango [baso] aiek garbitzera. Sua noizean bein. BBarand 60.
Ez zan etorten kartzelerurik eta ez guardiarik, nozian bein izan ezik. Gerrika 97.
Noizean behin pozbideren bat edo beste aurkitu dut. MIH 371.
Noizean behin eskolatik piper eginaz. MEIG IX 141.
v. tbn. Lar SAgust 10. Ub 95. Mg CC 166. Gco II 42. It Dial 69. Izt C 180. Arr May 20. Ag Serm 418. Goñi 23. Urruz Zer 47. A Ardi 66. Alz Ram 59. Ir YKBiz 102. Ldi IL 23. Or Eus 284. Eguzk GizAuz 6 (181 nozean bein). EAEg 6-11-1936, 228. JAIraz Bizia 69. Munita 41. And AUzta 48. Ugalde Iltz 17. Vill Jaink 18. Izeta DirG 19. Erkiag BatB 177. Or in Gazt MusIx 28. MAtx Gazt 56. Berron Kijote 200. Noizian bein: Moc Damu 112. Iraola 129. Noxean bein: Laux BBa 50 (AB 14 noxian b.). Noxian bein: Otx 87. Nozian bein: AB AmaE 365.
azpisarrera-13
NOIZEAN BEHINEAN.
De vez en cuando. v. NOIZEAN BEHIN. Sugearen antzeko zanbuluak egiten zituan noizean beiñean. ErkiagBatB 86.
azpisarrera-14
NOIZEAN BEHINGO(G-azp, n. beñeko V-gip ap. Gte Erd 231; H). (Adnom.). Ocasional, que se da de vez en cuando. Gure bitoriak izaten bait dire gaitzak, ez konpliak, noizean behingoak eta iraupen gutitakoak. HeGudu 97.
Kofradeen ta kongreganteen noizean beingo billerak. MbIArg I 324.
Subaren argi zabaldute ta nosian beingo illundutiaz. MgPAb 130.
Baña ori noizean beingoa baño ezta izaten. AgKr 161.
Eguneroko esne jeisteak, noizean beiñgo gaztai egiteak. AgG 152.
Gizonezkoen zurrumurrua ta noizean beingo eztulen bat entzun zeitekean. ErkiagBatB 81.
v. tbn. Ldi IL 8.
azpisarrera-15
NOIZEAN BEHINKA(AN-gip-5vill, L; noizen beinke B; n. peinka Ae). Ref.: A; A Morf 672; Gte Erd 231. De vez en cuando. Noizian behinka non diren agertzerat uzten dituela gaia lehertuak. Atheka 137.
Atzeerrian noizean beiñka / beren aldeko berriak. Otañ 128.
Eguzkiak bultzakatzen ditu noizean beinka itxasaldera odei illunak. TAgUzt 29.
Uztaritzeko oihanean [arrano] bat edo bertze ikus omen ditake noizean behinka. ZerbAzk 37.
Etzuten zilegi babarrun eta gaztai-belarrik iaterik, ezta okelarik ere, noizean-beinka baizik. ZaitPlat 53.
Ardi sobera sarkariek noizean behinka othe mulko bat muthurrerat on dute. LarzIru 140.
Noizean beinka sortu oi dira / zu beziñ gizon jatorrak.Olea 215.
Noizian beinka gogoratutzen / dira lengo ezagunak. UztSas 137.
Gaixtaginak noizean behinka jendea bakean uzten du; ergelak sekulan ez.EZBB I 120.
v. tbn. ZMoso 79. Or Poem 520.
azpisarrera-16
NOIZEAN... BESTETAN...Ora... ora... Goruntz begik jasota, / otoitz dagi noizean; / geldi-geldik baserrira / beira dago bestetan. JaukolBiozk 15.
azpisarrera-17
NOIZEAN ETA BEHIN.
De vez en cuando. Etsai gaiztuak asiagatik / noizian ta bein tentatzen, / bere onduan nai gaituenak / ez du ezertan paltatzen. Auspoa 79-80-81, 78.
azpisarrera-18
NOIZEAN NOIZ.
De vez en cuando. v. NOIZEAN BEHIN. Txoil ajolagábe dá deskuidatzendéna garbitzeas noizean noiz bere arima. LEProg 106.
Oroitzea noizean noiz lánen értean, bedeikátzea máia ta emátea graziak jaterákoan. Ib. 104.
Noizean noiz, pazienziako alki artan ikustean sor eta mutuak ziranak, mintzatzen, ongi konfestzen. LEUrt 293.
Noizean noiz, arrantzaleen / hamu tzarrek sistatzen zuten. MdePo 57.
azpisarrera-19
NOIZEAN NOIZEAN.
De vez en cuando. v. NOIZEAN BEHIN. Gaurik geienetan batu oi zirean Satikan auzoetako gazte batzuk eta eurakaz batera atso-agura banakaren batzuk bere noizean noizean bai. ABeinB 117.
Ikustekoak izaten ziran, arrisku-aldirik ez zanean eta, noizean noizean plaza-inguruan egiten zituen ekiñaldi ta aprobak. ErkiagBatB 10.
azpisarrera-20
NOIZ EDO ARREN.
"Alguna vez, nos edo arren" Izt 9v. "Noz edo arren (msOch), alguna vez" A.
azpisarrera-21
NOIZ EDO BATEAN.
"Alguna vez [...] noiz edo baten (V)" A EY III 243.
azpisarrera-22
NOIZ EDO BEHIN.
azpisarrerakoSense-22.1
a)(nos V-ger ap. A (s.v. noz edo arren)). Alguna vez. v. noizbait. Noz edo bein garatz-baltzua apurtu ta banatzera baletor. EguzkGizAuz 154.
Noiz edo bein, alakoren batean. ErkiagArran 59.
Lurraldearen mugak, bestalde, gero eta estuagoak izan dira historian zehar noiz edo behin bestela gertatu izan bada ere. (In MEIG VI 25
).
azpisarrerakoSense-22.2
b)De vez en cuando.
v. NOIZEAN BEHIN. Arazo aztunak erabilli oi dabezan gizon gustiyak egiten dabena da noz-edo-bein olgeta batzuk egin. KkAb II 7.
Elizara joaten dira noiz edo bein. TAgUzt 36.
Bakean itxiten dautse geienetan, baiña noiz edo bein musturrekoren batzuk be artzen dauz. AlzolaAtalak 65.
Nafarroa beherea aipatzen da noiz edo behin zenbait lekutan. MIH 384.
v. tbn. Or Mi 47.
azpisarrera-23
NOIZ EDO BEHINGO(Adnom.). Gizartean geienez jazo oi dana, legeak oñarritzat orixe artu daroa, noz-edo-beingoa aintzat artu barik. EguzkGizAuz 175.
azpisarrera-24
NOIZ EDO BERRIZ.
azpisarrerakoSense-24.1
a)De vez en cuando.
Noiz edo berriz obeko da onelakoak [hitzak] usatzea euskerakoak baño. LarCarta a Mb 279.
Berorrek ere noiz edo berriz egin izan dituela nere moduko bekaturen batzuek. MgCC 125.
Beretzat ez zegoala baizikan lasto gogor ta noiz edo berriz esku bete arto ale. VMg 20.
Beartua zaude, teologorik geienak erakusten duenaz, noiz edo berriz etxean gelditzera. AA III 552.
azpisarrerakoSense-24.2
b)Alguna vez.
v. noizbait. Izan bear degu oraziora emanak ta noiz edo berriz erorten bagera bekatu arinen baten, bereala bear diogu eskatu barkazioa Jesusi. MgCC 234.
Argaltasunez noiz edo berriz / baldin erortzen bagiña, / lengo grazira biurtutzeko / egin pronto alegiña. ImazAuspoa 68-69-70, 247.
azpisarrera-25
NOIZ EDO BERTZE.
Alguna vez. Behar bada noiz edo bertze zerbait adiraz lezake. HbEgia 42.
azpisarrera-26
NOIZ EDO BIHAR.
Alguna vez. v. noizbait. Bazkarien bat noiz edo biar / ferira datorrenean. Auspoa 131, 40.
azpisarrera-27
NOIZ EDO NOIZ.
azpisarrerakoSense-27.1
a)(V, AN-gip, BN; SP, Lar, Añ (G, AN), VocBN; nos edo nos Añ (V), Izt 9v; noz edo noz V). Ref.: A (noiz edo noiz, noz edo arren); Etxba Eib.
Alguna vez. "Tôt ou tard" SP. "(Alguna) vez" Lar y Añ. "Gerthatzen dena noiz edo noiz, c'est chose qui arrive un jour ou l'autre, [...] tôt ou tard" H. v. noizbait. Halako khar saindu batek eta hanbat merezimenduk izan-arazi behar zioten noiz edo noiz zenbeit asaldura gure sainduari. Lg II 87.
Urten egizu, bada, nos edo noz oe orretati. MgPAb 118.
Konfesino on bategaz nos edo nos alkanzauko dabeela pekatu guztien parkazinua. MgCO 102 (
CC 127 noiz edo noiz
).
Iguzu, Jauna, grazia, nos edo nos ondu ta obetu gaitezan. AñLoraS 82.
Neure Kristinaubak, iratzartu gatezan nos edo nos geure lo zorrotik. Astar II 207.
Gizon zikotz-to bati yarri yakon buruan / bêbala nos edo nos ezkontzeko ordua. ZavFabRIEV 1909, 29 (VMg 97 noiz edo noiz
).
Noz edo noz eldu zan nai eban ordua. ABAmaE 219.
[Origenistek] erran izan dute noiz edo noiz ifernuko penak akabatuko direla.Lap 416 (V 189).
Nos edo nos autortu / zirean agurak. AzcPB 135.
Ni be noiz edo noiz ezkondu bearko. AgKr 155.
Noz-edo-noz jausi biar uan neure eskubetan arraio orrek!KkAb I 43.
Noz edo noz konturatu ziran. KkAb II 50.
Nozonoz igarriko yoek gixonak neuk yaukodan zentzuna. Altuna 82.
Otsegiozu, noiz edo noiz ikusi bearra niaz ta gaur izango da. ABarGoi 68.
Eldu zan noz edo noz ain luze eritxitako egun pozgarri ta gomutagarri ori. AkesIpiñ 16.
Nik ere noiz-edo-noiz aberatsen bizimodua probatu bear nuan. NEtxAntz 105.
Noiz edo noiz tiroa entzungo zutelakoan, erne asko zeudeken nere semeak. AtañoTxanKan 193.
Noz edo noz arraiñik / bazan bazkaltzeko. Ayesta 36.
Ez dakit orregatik edo beste zerbaitegatik, noiz edo noiz arrapatu izan niñun, eta paliza eman ere bai. Albeniz 31.
Honelako ametsen batek gainerako euskal poeten gogoak [...] noiz edo noiz nahigabetu ez dituenik nola esan?MIH 25s.
v. tbn. Izt Po 88. Gy 52. Arr GB 91. Aran SIgn 71. Auspoa 49-50, 196. Otx 170. Zait Sof 169. Bilbao IpuiB 263. Erkiag Arran 8. Nos edo nos: fB Olg 36.
azpisarrerakoSense-27.2
b)(V-gip ap. Elexp Berg; Lar). De vez en cuando. "(De) quando en quando" Lar. "Noiz ero noiz juaten ga zinera, baiña gutxittan" Elexp Berg. v. NOIZEAN BEHIN. Ezin beraz bizi diteke grazi hau ematen duan Aldareko Sakramentua noiz edo noiz artu gabe. Ub 203.
Tenplanza santua iristeko konbeni da noiz edo noiz gere jatorduetan geien gustatzen zakun gauzaren bat uztea. Gco II 64.
Jesus Haurrak eta Ama Birjinak ere, noiz edo noiz, behako bat emaiten diotek [Gure Herria-ri]. BarbSup 15.
Au noz edo noz etorten zan gure etxera, ta goizean aldegiten eban. "
Algunas veces"
.OrTormes 9 (
SCruz 999 noiz edo noiz
).
Noiz edo noiz alkarrengana biltzen giñan senideak. Salav 25.
Orentto batzuek noiz edo noiz fonnakuntza sakonago eta barnagoko batentzat. LarreArtzainE 321.
Hori izan da, behinik-behin, Europaren izpiritua, noiz edo noiz bide horretarik baztertu bada ere. MEIG VIII 60.
v. tbn. HU Zez 193. Inza Azalp 9. Iratz 189. Osk Kurl 106. Vill Jaink 175. MMant 20. Albeniz 62.
azpisarrerakoSense-27.3
c)Por fin, al fin.
v. noizbait(2). Nozonoz! Nire gauzak aintzat artzen asi dozak, itxuraz. Altuna 20.
azpisarrera-28
NOIZ EDO NOIZKOAN.
"(Alguna) vez, tal cual vez, nos edo noskoan (V)" Añ. "Alguna vez, noiz edo noizkoan", "alguna vez, alguna ocasión, nos edo noskoan" Izt 9v.
azpisarrera-29
NOIZ EDO NOIZKO BATEN.
"Nos edo nosko baten (V; msOch), alguna vez" A (s.v. noz edo arren). "Noz-edo-nozko baten, alguna vez (tarde, no tan pronto como era de desear). Etorri yakun Manu noz-edo-nozko baten" Zam Man 59. v. NOIZ-NOIZKO BATEN. Noiz edo noizko baten agertu zan Kose Kusto. ABGuzur 111.
azpisarrerakoSense-29.1
"
Noz-edo-nozkoren baten, muy raras veces, muy de tarde en tarde, al año San Juan. Ardaoa? Eztot edaten noz-edo-nozkore baten baño
"ZamMan 60.
Gurasuak edo errespetozko personaren batek erregututen deutsalako, nos edo noskoren baten, banakaren baten naasteko dantzara juaten danak. fBOlg 127.
Noz edo nozkoren baten, Ordeneak agindutako penitentzi ta ildurai samurregi eritxirik, ortura joaten zan asunetan. OnaindSTeresa 39s.
azpisarrera-30
NOIZ EDO ORDU.
Alguna vez. Begi eztian begira zaude / hartu duzun senarrari, / [...] noiz edo ordu huts in dezake, / gertatzen dena orori. Mattin 77.
azpisarrera-31
NOIZ ERE.
azpisarrerakoSense-31.1
a)(S ap. Lrq; SP, Dv, H). (Introduciendo una oración subordinada de tiempo; con bait-). Cuando, en el momento en que. "Toutefois que" SP. "Noiz ere bainaiz iaikiko, au moment même où je me leverai" H. "Au moment précis où" Lrq. v. NOIZ ETA, NOIZ ETA ERE. Tr. Documentado únicamente en textos septentrionales.
Ezen noiz-ere ianen baituzue ogi haur eta kopa haur edanen, Iaunaren herioa denunziaturen duzue. LçIns B, 3r.
Lehen eta bizikorik bista zaie penatzen, / noiz ere bazterrera beitute begiratzen. EZMan I 104.
Zeure odol preziatua isuri baitzenduen noiz ere [...] soldaduek zure gorputz sakratua azote kolpez desegin eta larrutu bait zuten. Mat 198.
Hura, noiz ere bainendukan ohaturik minak, dut ukan neure zain. OPo 49.
Noiz ere, bada, etsaiak halakorik ekhartzen baiterautzu gogora [...] ihardets diezezu profetaren hitz hunez: [...]. SPImit III 58, 1.
Noiz ere meza erraiten edo enzuten baituzu, iduritu behar zaitzu [...]. SPImit IV 2, 6.
Idiak edo behiak noiz ere sendi baituzue hatsa labur diela, emozue beharrietan zilhaturik hellebore noir deitzen den belharra. Mong 590.
Gozo handi bat hartzen dügü nuizere mintzatzen beikira. Mst I 10, 1.
Noizere ikhusiren baitzuten arka arriberaren gainean.Lg I 187.
Priorak ber gisan bileraziko dütü ofizierak noiz ere edireiten edo jüjatzen beitü behar dela ororen hunagatik. Mercy 38.
Nuiz ere ene emaztia beitzen / haur minetara / jun nintzan berala / emaginagana. AstLas 31.
Noiz ere bai doa / dostatzerat / [...] duke betea / Jaunak markatu epea. Monho 140.
Nuiz ere heltüren beita / Montabauko hiriala / hartüko die Bordale / eta Nabarra güzia. Xarlem 1503.
Ene erresinazioneak emanen datzu ene obedientziaren eta ene errespetuaren lekhukotasuna, noiz ere ene krima gordeak mendekatuak izanen baitire. JesBih 450.
Goizik jarria nintzen supazter xokoan, / [...] noiz ere entzun baitut tok tok tok leihoa. Ox 146.
Lotuak gira ja biperrekilako arroltze-moletari noiz ere ohartzen baikira gure bi botoila Rioja hautak hustuak ditugula. JEBer 26.
Náhi bezála járriik zütiá, núiz ere anglés handí bat jin beitzéién aitzinéko lekhíen hártzea. LrqLarrajaRIEV 1931, 238.
v. tbn. Harb 272. Tt Onsa 61. INav 15. Gç 109. Ch III 30, 3. He Gudu 71. Brtc 264. In Hm 177. Hb Esk 146. Arch Gram 22. Gy 156. Dv Lab 51. Zby RIEV 1908, 292. Barb Leg 146. Nuiz ere: CatLan 156. CatS 55.
azpiadiera-1.1
(Sin bait-
). Haren izen maitea noiz ere aituta / bihotza jartzen zaiku harro et'ausarta. MdePr 291.
azpisarrerakoSense-31.2
b)"Nuizere (S?), cuandoquiera" A.
azpisarrera-32
NOIZ ETA.
azpisarrerakoSense-32.1
a)(Izt 32r, H; nos eta Izt 32r). (Introduciendo una oración subordinada de tiempo). Cuando. v. NOIZ ERE. Tr. Documentado en todos los dialectos. El verbo de la oración subordinada toma bait- en los textos septentrionales y -(e)n en los meridionales. Al Norte se documenta hasta principios del s. XX (Barbier); al Sur el último ejemplo es de Mendigacha.
azpiadiera-1.1
(Con bait-
)."Noiz eta mintzatzen hasi baitzen, sitôt qu'il commença à parler" H. v. NOIZ ERE. Zeure odol preziatua isuri baitzenduen noiz-eta gurutzean hilez geroz zure saihetsa soldadu batek dardo puntaz idekirik odola urarekin athera baitzerautzun. Mat 207.
Eta hala, noiz eta uste baituzu heriotzea zureganik dagoela urrunenik, orduan ohi dago komunzki hurbilenik.Ax 60 (V 39).
Zazpi urthe eta bestain beste berrogei egün indüljenzia noiz eta bisitatüren beitüie erran den Eliza. Mercy 7.
Noiz eta konfrariako persona zonbait hil baitate, bestek orok erranen dütie zazpi psalmiak edo xapelet bat. Ib. 34.
Nuiz eta Alfonsak / feit hura beizian ikusi / Xarlemaiñari beizeron / enbasada bat igorri. Xarlem 1514.
Noiz eta baitziren / othuruntza gozoaren / hoberen-hoberenean, / ikharatzen dire betan. Gy 35.
Noiz eta siropa erditan egina beita, emaitzu zure merxikak salda baten egiteko. ECocin 49.
Denbora guzia obra onetan zeraman, [...] noiz eta aphirilaren hemeretzian, 1527an hiriko muthilak lothu baitzitzaizkon. Laph 87.
Sugea bezalatsu akhabatuko direla yudukeria eta framazonkeria, noiz eta baitute uste izanen direla puxantenik eta orduan berean!ElsbFram 178.
Noiz eta heldu baitziren hiriaren erdira, erregek golkotik sartzen dio kanieta erreginari. BarbLeg 133.
Lurraren arrapitz aldi hartan, noiz-eta kanpoa lore eta pasaiako xoriak xirulari baitziren. LarreArtzainE 84.
v. tbn. Harb 51. Dv LEd 11. Jnn SBi 118. Ip Hil 89. Nuiz eta: UNLilia 4.
azpiadiera-1.2
(Con -(e)n). (Lar, Añ (+ nos)). "Quando, si al verbo que rige precede otra oración, noiz eta" Lar (tbn. Añ). "Quando Dios, después de haber vivido solo en toda una eternidad, sacó de la nada este mundo, noiz eta Jainkoak, ezerezetik atera zuen mundu au, betiraude guzian bakar bizitu ezkero" Lar. "Ala deritza izuak edo ikarak diakargun damuari, noiz eta ifernua gogoratu ta, aren bildurraz damu artzen degun Jainkoa ofendituaz. Ib. (s.v. atrición). --Noiz dira horien kontra? --Noiz eta Jainkoaren edo Elizaren aginteren bat gauza grabean ausitzen dan. CatBurg 39.
Espiritu Santua zebillen Eleizari bere argia prestatzen [...] noiz-da bat-batean agertzen dan munduan San Agustiñ-en argia. LarSAgust 9.
Noiz ta admititzendén Jangoikoaren legearen kontra, dela akziones, dela itzes. LEBail 222.
--Noiz dire mortalak? --Noiz eta Jangoikoaren ta lagun-projimoaren maitetasun ta karitatearen kontra diren. AñCatAN 57.
Nos eta obeto emon bear genduan jai santua, orduantxe geitu doguz geure pekatuak. AñMisE 244.
Eta, noizta gutxiena uste duan iltzea, arkitzen da bereala ill bear dualako berriarekin. AA III 569.
Andik irugarren egunean, noiz eta zirkunzisioaren oñazeak surik andienean zeuden. Lard 45.
Noizta presentatu zabein perletikatu bat etzinik oi batian. HualMt 9, 2.
azpiadiera-1.3
(Con -(e)nean
). Nestatia oboroagotan da ungurunetan, noiz ta, karrontek eta arrosadek eta lantxurdak galaraztan teinian erintziuak. Mdg 145.
azpisarrerakoSense-32.2
b)Entonces.
Zeñek zein garaituko zuen ibilli ziradela; noiz-eta Jainkoak ikusirikan burrukan biak, [...] aparterazoko zituen. LarSAgust 6.
azpisarrerakoSense-32.3
c)(Con valor de adv. relativo). Etorriko da eguna, noiz eta Jaungoikoari ordu bete eskatuko diodan.ArrMay 33.
Mariaren Sortze edo Konzepzio garbiaren eguna iritxi zan, noiz eta kongregazioak pest hura solemnidade andiaz egiten zuten. Ib. 66.
azpisarrerakoSense-32.4
d)(Introduciendo un sintagma nominal con valor temporal).Precisamente entonces, en ese tiempo).
Kontua da egin bear dana egitea, eta ez barriketan jardutea, noiz eta biaramon goizean. ErkiagBatB 15.
Noiz eta gure mende onetan, Jainkoa ukatzen den mende onetan, iñoiz bezala agertu zaigu Jainkoa bearrezkoa dela. VillJaink 170.
azpiadiera-4.1
"Noiz eta orduan, à un certain moment" Lf Gram 238.
azpisarrerakoSense-32.5
c)(Introduciendo frase condicional).A no ser que.
Nere buruari galdeegiten zioat zer arraio egitera etorri aizen gure artera. Noiz eta sua, txinpartak, garrak eta gañerako oiu, ke, istillu, jendearen deadarra, zakurren zaunka ta errautsa maite ez ba dituk. LabSuEm 198.
azpisarrera-33
NOIZ ETA ERE.
azpisarrerakoSense-33.1
a)(S ap. Lrq /nuizetae/; Lecl, Dv, H). (Introduciendo una oración subordinada de tiempo; el verbo de la oración subordinada toma bait-). Cuando. "Sitôt que, lorsque" Lecl. "Quand (non interrogatif)" Dv. v. NOIZ ERE. Tr. Documentado en textos septentrionales.
Noiz eta ere ezagutzen baitiozue begian xuria duela, hartarakotx lot ezazue goiz arratsetan begia. Mong 592.
Berboen konjugazinoak eta hekien ondoko kasuekiko komuntztadurak zein diferentak diren ikhusi duzu noiz eta ere mintzatu baitgara eskuararen zuhurtziaz. ES 128.
Noiz eta ere zure argiak haren buruaren gaiñean distiantzen baitzuen. Ch III 50, 2.
Noiz eta ere beraz etsaminatu baitukezu nolakoa den zu gehienik tormentatzen zaituen pasionea. HeGudu 105.
--Noiz gira obligatü hartara? --Noiz etare egin baitügü edo düdan baigira egin dügünez konfesione gaisto bat. CatLan 150.
Ohorezki altxatua izan da noiz eta ere Jainkoak bilhaka arazi nahi izan baitu mundu guziaren benerazionezko opxet bat. Jaur 407.
Noiz eta ere egun batez / [...] hauzo hurbilleko garratoin bat / yin baitzitzaioten bisita egiterat. Gy 311.
Noiz eta ere fruta egosi beita, athera zazu eta utz zazu siropa akhabatzerat. ECocin 50.
Egun batez, hola zohan bere fraide lagunarekin [...] noiz eta ere gerthatu baitzitzaioten nahi etzuketen ixtorioa. JnnSBi 63.
Bidea trebeskatzera zoan, noiz-eta ere gainerat ethorri baitzaio Brunet hendaiarraren otoa. Herr 16-1-1958, 2.
Buruan bildu kolpe tzar baten ondotik hiltzerat zoan, [...] noiz eta ere lagunek entzun baitzuten nehork ikusten etzuen norbaitekin solasean ari. ArdoySFran 274.
v. tbn. Lg I 247. Mih 31. Mercy 13. AR 381. Hb Esk 37. Dv Lab 67. Laph 158. Elzb PAd 84. Lap 43 (V 24). Prop 1885, 51. HU Aurp 139. JE Bur 37. Barb Sup 29. Ox 55. Jubilau 1926, 40 (ap. DRA). Lf Murtuts 4.
azpiadiera-1.1
(Con -(e)nean
). Oi zer bihotz miñ eztut pairatzen, noiz eta ere othoitzean nagoenean eta zeruko gauzetan gogoa dudanean. Ch III 48, 5.
azpiadiera-1.2
(Con -(e)n
). Nola dagon Jainkoa nahi bezain luzaz beha, noiz eta ere gizon batek emanen dion bere baitarik, bere baia!ArdoySFran 110.
azpisarrerakoSense-33.2
b)(Con valor concesivo). Askok behar bada saindutzat eta beren adiskidetzat zinerozkaten, noiz eta ere zu Jainkoaren etsai bat eta gizonen aldera traidore bat baizik ez baitzinen. DvLEd 271 (Cb Eg II 153 zu Jainkoaren etsai ta gizonen kontra traidore bat ziñala
).
azpisarrera-34
NOIZ ETA NOLA.
"Noiz ta zelan dan, según dónde y cómo sea (V). [...] Noiz ta nola, según como sea (G-to)" A EY III 335.
azpisarrera-35
NOIZETIK.
v. noiztik.
azpisarrera-36
NOIZETIK BEHIN (H).
De vez en cuando. v. NOIZIK BEHIN. Noizetik behin / beha zagozkigu. MdePo 71.
azpisarrera-37
NOIZETIK ETA NOIZERA.
De vez en cuando. v. NOIZEAN BEHIN. Bere etxera, ordainez, noizetik eta noizera ekarraraz zezakela Jaun Erretor gaizoa. BarbSup 2.
azpisarrera-38
NOIZETIK NOIZ(BN ap. A; VocBN). "De vez en cuando" A. v. NOIZTARIK NOIZ.
azpisarrerakoSense-38.1
Iñazio gorthean gelditu zen, noizetik eta noiz gerlarat bazohan osebaren lagun.Laph 3.
azpisarrera-39
NOIZETIK NOIZERA (L ap. A; SP, Dv),
NOIZETIK NOIZERAT.
"De temps en temps" SP. "De vez en cuando" A. Noizetik noizera behatuko duzu Iainkoa gana. SPPhil 245.
Noizetik noizerat limikatzen zituzten haren zauriak. Lg II 188.
Noizetik noizerat zenbait haiztur ere artean egiten zituelarik. ElzbPAd 56.
Gorriaraz zazu maiz higituz eta emanez noizetik noizera ur bero guti bat ez dadin loth kasolan. ECocin 29.
Horra zertako Jaikoak berritzen zioten noizetik-noizera Patriarkhei lehenago Adami egin zion agintz hura bera. JnnSBi 2.
Gazterik paristartua, noizetik noizera heldu zen Eskual Herrirat. HUAurp 172.
Bietan emanak baitzauzkigun koblak, emeki, luzatuz, noizetik noizera izpi bat ikharatuz boza. JEBur 78.
Morroiak lanari jardun zegozten [...], jabea noizetik-noizera begiratzen zutela. LhYol 45.
Sathorra noizetik noizera lurpetik menturatzen da kanporat. ZerbGerlan 31.
Nuiztarik nuizta südür phünttatik ohiltzen zin, eskü gibelaz... azaia. P. ChiberoGAlm 1952, 49.
Noizetik noizera gizonari so egiten zion. MdeHaurB 56.
Bere bizigiroaren aldatzearekin eta noizetik-noizera sakramentutara urbiltzearekin, bere animaren pakea ta osasuna iritxi zun. EtxdeJJ 212.
v. tbn. Dh 52. Hb Esk 132 (n. noizerat). Atheka 46 (n. noizerat). Prop 1876-77, 121. Arb Igand 32. Barb Sup 52.
azpisarrera-40
NOIZEZ GEROZ (noizezgeoz BN-ad; SP, Ht VocGr,VocBN, Arch UFH, Dv (geroz), H),
NOIZ EZKERO (V-gip, G, AN-5vill, L-ain; VP 65r, H (V, G); noiz ezkeroz Volt 6, Lar; nos ezkero Añ A (nozezkero)),
NOIZAZ GEROZ (B, S, R-uzt),
NUIZEZ GEROZ (S).
Ref.: A (noizaz geroz, noiz-ezkero); Lh (noizaz geroz); Lrq (nuizez-geroz); EI 152; Iz ArOñ. "Depuis quand?" SP. "Noizez geroz? depuis quand?" Arch UFH. "Desde cuándo" A. "Noizezkero, eztakit noizezkero, no sé desde cuándo" Iz ArOñ. Noizez gero ez garen kofesatu. CatLav 293.
(V 146)Noizaz geroz da Jesü-Kristo Jinko?CatLan 36.
Orrela noiz ezkero dago?Lard 407.
Erran behar da nuizez geroz ezkiren kofesatü. CatS 13.
Jakintsunek ez omen dakite noizez geroz enplegatzen den salboina. GAlm 1937, 79.
(ap. DRA) v. tbn.
Noiz ezkero: Ir YKBiz 247. Lab SuEm 202. Noizaz geroz: Prop 1903, 164 (ap. DRA).
azpisarrerakoSense-40.1
(En preguntas retóricas, señalando lo inusual o inverosímil de un hecho)."¿(De quando) acá?"Lar, Añ.
v. NOIZTIK HONA. Noiz ezkero zu onen goiz emen zure ardiak utzirik?ItFab 138.
Noiz ezkero zaitugu zu mediku?UrruzUrz 53.
Noiz ezkero sartu zaizkik ezpa oiek? ABarGoi 57.
Noiz ezkero ito dezake inor burni edo tupiki zorrotzak?MEIG II 69.
azpisarrera-41
NOIZEZ GEROZKO.
"Noizez gerozko" Dv (como sin. de noizdanikako).
azpisarrera-42
NOIZEZ GEROZTIK(Urt, Lar, H; noizezkerozti AN-5vill ap. EI 152). En EI hay tbn. noizgeroztik (BN-lab) y nuizgerotik (BN-bard). "Noizezgeroztik hill da?" Urt Gram 522. "¿(Desde) quando? noizez geroztik?" Lar. Orhoit zaite noizez geroztik hasten zaren bekhatu egiten. SPPhil 43 (He 44 zenbat denbora duen).
azpisarrera-43
NOIZEZ GEROZTIKAKO,
NOIZEZ GEROZTIKO(Dv (s.v. noizdanikako), H). "Noizez geroztikakoa, gerozkoa, noizezkerozkoa, de quelle époque, de quand datant?" H. Noiz ezkeroztikoa duzu pinturarako joera?MEIG I 65.
azpisarrera-44
NOIZEZKO.
Duvoisin lo da como sin. de noizdanikako.
azpisarrera-45
NOIZIK.
azpisarrerakoSense-45.1
a)(S; noisik V-ger-m; noixik V-ger-oroz; nozik V-arr; nosik V-ger-ple-arrig-oroz; noxik V-oroz). Ref.: Lh; EI 152. "Noizik, depuis quand" Lh. v. noiztik. Noizik maite zaitudan / orain nik eztakit. AzcPB 99.
azpisarrerakoSense-45.2
b)De vez en cuando.
v. NOIZIK BEHIN. Ez ditezen mamitu odolki baiño lên, / noizik mordoka batzuk ditu ateratzen. "
De vez en cuando"
.OrEus 136.
azpisarrera-46
NOIZIK BAKOITZA.
De vez en cuando. v. NOIZIK BAKOITZEAN. Noizik bakoitza begiratuaz / bere soñeko gonari. Auspoa 135, 130.
azpisarrera-47
NOIZIK BAKOITZEAN.
De vez en cuando. v. NOIZEAN BEHIN. Naiz tratu txarrak artu / noizik bakoitzian, / dirubak konsolatu / arraia saltzian. Arrantz 26.
Lau asto eme aurrian, / ta ar bat atzian, / arto-burubak janez / noizik bakoitzian. Ud 123.
Onela ibiltzen naiz / noizik bakoitzian. Auspoa 92, 93.
Oraiñ bezela etziran / ibiltzen baltsian, / musu batzuk emanaz / noizik bakoitzian. Auspoa 93, 127.
Loxintxaturik alkar / noizik bakoitzian. Auspoa 111, 38.
v. tbn.
Auspoa 79-80-81, 221. Auspoa 95-96, 195.
azpisarrera-48
NOIZIK BEHIN(V-gip; SP, Ht VocGr, Lecl, A (que cita a Ax); nozik behin H; nosik bein Añ (V), Izt 34r). Ref.: Etxba Eib; Gketx Loiola (kontuak artu). "(Alguna) vez" Añ. "De vez en cuando" A. "Noizik beiñ agertzen da lagun-artera" Etxba Eib. Tr. Documentado en todos los dialectos.
Atheratzen du noizik behin kanporat, airatzera eta iguzkiztatzera. Ax 37 (V 22).
Noizik behin iokotan eta dansetan sartzen zen. SPPhil 376 (He 379 zenbeit aldiz).
Noizik behin kofesa zite intenzione hontan. TtOnsa 173.
Zeinbat dira intenzino deungiagaz egin dozuzan biraoak? Jauna nosikpein, banakatan. Zuzaeta 44.
Barrirotuteko nosik bein. AñLoraS 95.
Noizik behin jakiten tiguk / gure maiteñoen berriak. Iraultza 156.
Hun da nuizik behin zahi bustiaren emaitia. IpDial 99 (It noizik bein).
Gertatu zan gau hura guztiz epel biguña, noizik beñ euri beraa eta urrena aize epela egiñaz. Ud 58.
Ez da txarra noizik beiñ astiñ-aldi bat gorputzari ematia izerdi-azirik. SorBar 33.
Noixik-bein urreratzen yakon. KkAb I 42.
Asi zan bere yarrai / beso edatuaz, / ikutzea lorturik / nozipein eskuaz.GMantGoi 39.
Ardi eta bildots marrakak ezagun dira noizik behin. BarbSup 51.
Nekazariak noizipein begi ematen zioten eguzkiari. OrMi 53 (Eus 274 noizik-bein).
Noizik behin kornubierazko kantuak entzuten dira irratian. MdePr 263.
Noxipein errauts azpijan neure gogoko diran arbijak egosi ixan deustazalako. Otx 97.
Noizik bein onuntz etorritzia / oso gauza egokiya. UztLEG II 120.
Eta orain [mezetara] batere ez. Ezkontzaren bat edo beste noizik bein, izaten bada. BAyerbe 113.
Bildurra, aurrerago be esan dot-eta, nozi-pein lagun ona da. Gerrika 292.
Horrelako garbiketak [...] egin behar ditu nork bere etxean noizik behin bederen. MIH 288.
Esaldi luzeetan, eta hitz soiletan ere bai noizik behin, azentua erraz tokialdatzen dela. MEIG VI 102.
v. tbn. O Pr 653. Bp I 19. Ch III 30, 4. CatLav 209 (V 106). Arr GB 122 (-beñ). Zab Gabon 48. AB AmaE 410. Lap 14 (V 9). Echta Jos 25. JanEd II 93. Enb 162 (164 nozik-bein). Auspoa 79-80-81, 201. Auspoa 83, 85. Auspoa 60, 100. JMB ELG 86. Ldi IL 25. Laux AB 33. TAg Uzt 191. EA OlBe 96. Txill Let 79. Gand Elorri 161. Arti Ipuin 28. Vill Jaink 130. Osk Kurl 50. Lf in Casve SGrazi 8. NafEKZ 114. Etxabu Kontu 226. Onaind STeresa 39. Nozik bein: Ayesta 51. Noizikpein: Ayesta 78.
azpisarrerakoSense-48.1
(
noizikan bein
). I, i, i, ardoak gaitu bizi / noizikan bein bai busti, / edan gabe ez utzi. JanEd II 33.
Bidean gaindi noizkan bein [sic] arri xuri batzuk argin eskuez ongi bildrik bata berzian gañan. GarralEEs 1921, 106.
azpisarrera-49
NOIZIK BEHINEAN(V ap. A; nosik peinean Añ (V); nosik penian Izt 34r; noizipenean V-gip ap. Elexp Berg). De vez en cuando. "(De) quando en quando" Añ. "Noizipeiñiean bakarrik kantatzen die antxiñako kantak" Elexp Berg. Nosik beinian piska bat emonagaz gordetan dira gatx askotatik. UrDial 69 (It, Dv noizean behin).
Burua makurturik eta noizik beñean negar tantoa zeriola. Apaol 113.
Balego, dino, au atseginau / noizik beinean munduan. AzcPB 329.
Bilbora noizik beiñean joaten gara. ZamMan 59.
Noizik beñean arrautzatxo bi / oiekin urdai-trontxua. TxB I 69.
Gaita pixka bat izaten degu / guk ere noizik beñian. Auspoa 60, 80.
Noizik peiñian izaten ei zituen euren arteko eztabaida batzuek. SMZirik 40.
v. tbn. Echta Jos 30. Kk Ab II 112. Laux AB 50. Bilbao IpuiB 52.
azpisarrerakoSense-49.1
(
noizik behinetan
). Ordurik geienian / egiten du txurrut, / gero noizik beñetan / atzetikan purrut. JanEd I 68.
Baserritar batzuek eskuakiñ arrapatzen zituztela noizikpeiñbetan. UrruzIru ziri 101.
Noizik beiñetan gertatzen zala / apostoluen onduan. Auspoa 105, 61.
Basarria ain gauza ederra da / noizik beiñetan juanda. UztSas 121.
azpisarrera-50
NOIZIK BEHINERA.
De vez en cuando. Ez ete letorkigu guztiori ondo bai ondo, noizik-beiñera ume biurtzea?BilbaoIpuiB 10.
azpisarrera-51
NOIZIK BEHINGO,
NOIZIK BEHINEKO,
NOIZIK BEHINEZKO(Adnom.). Noizik behingoak ere [ref. a la lectura], heure eginbidera / atzarturen au, manuen ereduz bizitzera. EZMan I 9.
Eliz-kanpaiak, noizik beingo dumm... dumm! lodi sendoan. AgG 362.
Noizik-beiñeko pausoek. GandElorri 77.
Eguneroko ogia ta noizik beiñezko ardo-txurrutea. BilbaoIpuiB 115.
Mozoluen baten noizik-beiñezko oiua. Ib. 106.
azpisarrerakoSense-51.1
[Olgeetia] nosik beinako batzubetan naturaleziak eskatuten dabeena da. fBOlg 14.
azpisarrera-52
NOIZIK BEHINKA (Dv).
De vez en cuando. Bada, noizik behinka zabaltzen dena, leze ikharagarri bat. JnnSBi 56.
Elkherretaratzen ziren oraino, noizik-behinka, plaza batzuetan. Ib. 90.
Noizik-beinka zure idazki ederren bat gureganñotu oi da. LdiIL 88.
Noizik beinka ona da / aldatzia erriz. UztSas 357.
Komentu baten bizi
izateko pentsatzen asi da, noizik beinka baiño ezpada
be. OnaindSTeresa 31.
v. tbn.
Prop 1894, 128 (ap. DRA). Ir YKBiz 20. Or Eus 300. Lf ELit 128. Berron Kijote 86.
azpisarrera-53
NOIZIK BEHINKI.
De vez en cuando. Gañera obligaturik gaude akto fedezkoak egitea noizikan bainki. (Larrainzar, 1905). FLV 1988, 273.
azpisarrera-54
NOIZIK ETA BEHIN.
De vez en cuando. Noizik eta beiñ kargu / artu daneri. MendaroTx 84.
Gaua txit illuna baitzegon eta noizik eta bein euria zaparka egiten baitzun. EtxdeJJ 152.
Noizik eta bein Mayik bialdu oi zizkion pakete batzuk janariakin. Ib. 183.
Noizik eta bein, Donostiako trena iristen zanean [...]. Loidi 15.
Noizik eta bein kankatekoak / sentituarren buruan. BasarriAuspoa 55, 112.
Noizik eta bein euskaldun batzuk ere azaltzen ziran. TxGarmBordaB 158.
azpisarrera-55
NOIZIK NOIZ.
"(V-arr), de vez en cuando" A.
azpisarrera-56
NOIZIK NOIZEAN.
"(De) quando en quando, (V) nosik nosean" Añ.
azpisarrera-57
NOIZIK NOIZERA.
azpisarrerakoSense-57.1
a)(Construcción interrogativa).Cada cuánto tiempo.
v. NOIZIK NORA. Nosik nosa ondo izango da konfesetia?MgCO 288 (
CC 191 noizik noizera
).
Osasun onean dagozanak nozik nozera artu bear dabe gure Jauna?ItzAzald 162.
Noizik noizera konfesau biar gara obligaziñoz edo premiñaz?CanalaJesucristo 40 (ap. DRA
).
v. tbn. Añ LoraS 37.
azpisarrerakoSense-57.2
b)(V-m ap. A). "De vez en cuando" A. Noizik noizera amantalaz igozten ebazan beren begi negartsu ta gorrituak. ABeinB 39.
Kristinauak egunoro aratu eta aztertu bear dau bere barrua [...] eta nozik nozera egin bear dau azterren arduratsoago eta geldirago bat. ItzAzald 139.
Onek koplok, noizik-noizera abesauten ebazan Txomiñek. EchtaJos 195 (v. tbn. 307).
Noizik noizera besteei batzar-dei egiñaz. ErkiagArran 88.
v. tbn. BEnb NereA 76. Nozik nozera: AB AmaE 20.
azpisarrera-58
NOIZIK NORA(Construcción interrogativa). Cada cuanto tiempo. Eztaukazube begiratu baño nosik nora konfesetan dirian. Astar II 222.
Ez eban izentadu Jesu Kristok nosik nora konfesadu biar zan. Ib. 218 (7 nozik nora).
azpisarrera-59
NOIZIK HONA.
"¿(Desde) quando?, nosik ona, onera?" Añ. --Nosik ona da Jangoiko? --Eternamente, beti, bada Jangoikoak eztauko asierarik. Oe 57.
NOIZIK HONAKO(Adnom.). --Nosik onakoa da Jesu Kristo? --Jangoiko dan partez beti betikoa. CatLlo 23s.
Nozik onakoa da eleixe au?AkesIpiñ 12.
azpisarrera-61
NOIZ IZANGOKO.
"Contingente, noiz izangoko (V-ger). Orko erdi oba da noiz izangoko amabi baiño, más vale una mitad de ahí que doce contingentes" A EY III 265.
azpisarrera-62
NOIZKO.
v. noizko.
azpisarrera-63
NOIZ... NOIZ...(AN, L ap. A; Lar, Dv). "Quando con unos, quando con otros, siempre está riñendo, [...] noiz batzuekin, noiz besteakin" Lar. "Conjunción disyuntiva que equivale a 'ora, a veces'. Noiz batentzat ehun, noiz hirur hogoi, noiz hogoi eta hamar, cuándo cien para uno, cuándo sesenta, cuándo treinta; es decir, a veces cien, a veces sesenta, etc." A. [Lehoiña] han zagoela heda-heda etzanik, noiz lo, noiz iratzarririk. TtOnsa 67.
Noiz itxua, noiz mutill sostorra onela mintzatzen dira: [...]. AgG 185.
Ezterenzubitik ala Urepeletik Baionaraino, noiz zabal, noiz hertsi, noiz herri, noiz bortu, nihoiz ez muthiri, Errobiaren harana holaxe da bidez-bide deramanaren begiekin. JEBer 10.
Zeiharkatuz bagoazi malda eztiari gora, noiz eguerdi alderat, noiz mendeal-alderat. Ib. 50.
Egun zârrak yoan ta / berriak etorri, / gaur poz biar oñaze, / noiz burni, noiz zillar. LdiBB 88.
Oinutsik, arlote aundi bat iduri, edota ero baten antzera, noiz aserre, noiz eztiki, noiz irriz. ZaitPlat 99.
Bitartean, "gure" erdal egunkariak [...] hor ari zaizkigu noiz alboka, noiz xirula, noiz adarra joaz. MEIG IX 65.
Euskal herriko izen propioak maiz agertu ohi direla noiz artikulu itxurako -a itsatsirik daramatela, noiz hori gabe. MEIG VII 122.
azpisarrera-64
NOIZ-NOIZKO BATEN.
Alguna vez. Ara ta ona, batik bestera, / Basorik-baso, an ziar, / Nenbillan eta, noz-nozko baten, / Urirantza be, jo biar. Euzk 1931, 584.
azpisarrera-65
NOIZ-NOLA.
v. noiz-nola.
azpisarrera-66
NOIZ ONENEAN.
"Noiz onenean (V, G), a lo mejor, en la mejor ocasión" H.
azpisarrera-67
NOIZTARIK HAS.
"Noiztarik as (R-uzt), (empezando) desde cuándo" A (v. tbn. EI 152).
azpisarrera-68
NOIZTARIK NOIZ.
De vez en cuando. Norbaitekin hitzartürik noiztarik noiz hiritik hel-erazten zeroien jateko amiñi bat. Const 19.
Ükheneko dügü arauz zerbait kuinta / nuiztarik nuiz, betak bestiaren eretzian, / Jinkua othoi zagün etxek gitzan bakian. ConstEskual 20-9-1907, 4 (ap. DRA
).
Const Eskual 20-9-1907, 4
azpisarrera-69
NOIZTARIK NOIZTARA(Foix ap. Lh; nuiztarik nuiztara S ap. A; nuxtarik nuxtara S ap. Lrq). "De temps en temps" Lrq. Eta nola, noiztarik noiztara, [...] mariñelek baitzuten ordu erdi bat pausatzeko. Prop 1903, 265.
Nuiztarik nuizta(ra) horra da Santa Grazira zonbait egünen igaraitera. Eskual 3-1-1908 (ap. DRA
).
Gúe Larrája hegíko mintzáje zaharín, nahíxe néizkek núixtàik núixtáa heróka bakánt zumáit izkiribátü. LrqLarraja,
RIEV 1931, 233.
Kantonamentüko aphezak, algarganat biltzen zienian, nuiztaik-nuizta laket zien haen amiñi bat herritatzen. Herr 14-2-1957 (ap. DRA
).
Hanitx hun da egia salbagarrien entzütia, nuiztarik nuizta. Herr 25-12-1958, 3.
azpisarrerakoSense-69.1
(
nuxta-nuxta
). Urhentzian, burien aphaltzez, nuxta-nuxta egiten zian bezala huntzen do erretorari koblatto bat. J.B. MazérisGH 1927, 517.