Tr. Documentado desde Dechepare. Hay ikisi en Noe (90) y Akesolo (Ipiñ 5) e ikixi en un bersolari de Azpeitia (Auspoa 86-87). En DFrec hay 635 ejs. de ikasi .
sense-1
1.
(V, G, AN, B, L, BN, R; Lcc, HtVocGr 344, VP 37v, Lar, Añ, H, VocB; -kh-L, BN, S; Volt 48, SP, Urt I 11, HtVocGr, ArchVocGr, VocBN, Gèze, Dv, H),
ikesi (AN-olza),
ikisi,
ikixi (G-azp)
Ref.:
Bon-Ond 158; A; Lrq; Etxba Eib ; Iz ArOñ ; Elexp Berg ; Gte Erd 19, 113, 162, 164. Aprender; estudiar."Deprender"Lcc.
Tr. De uso general.
Eskribatuz hal balute ikhasteko desira. E 259.
Nolatan hunek letrák dakizki, ikhasi gabe?LçIo 7, 15.
Garrastu adi ikasterren ta neka adi euterren. RS 553.
Salamankako zuloan egondu inzan ikasten.
PasqTo
39.
Jendartean hasi ziñen / [eskolan] ikhasiak banatzen. EZNoel 151.
Iesu Kristoren eskolan ikhasiak garela. Ax 338 (V 225).
Salbea noganik ikasi zenduan?Cap 40s.
Ikhasten da mintzatzen. ES 385.
Beste lenguajen irakurtia ikhasten. Mst XXI.
. Orretarako behar adiña ikasirik daudenean. Ub 198.Ikasázu emastéki lanetán. LEProg 118.
Ez dabeela izango emen zer ikasirik. JJMgBasEsc IV.
Eraiten ikhasiko duzu. Dv Lab 66.Ikasi zuan buruz [itz-aldia]. BvAsL 177.
Abadetzarako [...] ikasten. ItzAzald 200.
Egaka ikasten. AgG 43.
Gogoan hartuak baitezpada bururatzen ikasia. StPierre 30.
Bizi izaten ikixi biar / sistema berri-berriyan. Auspoa 86-87, 142.
Lanean ikastera. JEBer 74.
Ikasiko didazu azkar zure gizonari zor diozun legea gordetzen. NEtxAntz 122.
Oñez ikasi duan umetxoaren atzetik. MAtxGazt 47.
Ze ikusi, ura ikasi. (G-nav). InzaNaEsZarr 97.
Ikasi du zarrak erakutsi-ta bearrak. (B)'Zarra urte luzetan ikasle izaki, asko ikusi ta ikasi'
.Ib. 2163.
azpiadiera-1.1
(V-gip, G-azp, AN-gip-5vill ap. Gte Erd 162). (Precedido de instr.).Aprender, estudiar (un idioma).Cf., con el sentido de 'aprender, estudiar en un idioma' en HU Aurp 212, Enb 41, Zerb Azk 31, Or in Gazt MusIx 20 y NEtx LBB 322. Tr. Sólo meridional, frente al uso más extendido con caso absoluto.
Latinez ikasi, ta bere buru egokiaz txit aurreratu zan. CbJust 28.
Gaztelarrez ikastera naita naiztuak gagozala. AgKr 95.
Euskeraz ikasteko / belarriak motzak. TxB III 65.
Euskeraz ikasten ibilli zan. KkAb II 106.
Ezta erderaz ikasi dutelako. LdiIL 53.
Lenik greko-elez ikasia. OrAitork 93.
Oraindik ez baidegu / erderaz ikasi.Insausti 56.
Txinoz ikastea. MIH 199.
v. tbn. Urruz Zer 92. Altuna 5. BEnb NereA 135. Osk Kurl 56. Alzola Atalak 91. Ataño TxanKan 65. TxGarm BordaB 18.
azpiadiera-1.2
(V-gip, G-azp, AN-gip ap. GteErd 162
; H). Saber, enterarse de. Tr. Documentado al Norte desde Dechepare, y al Sur desde Lazarraga, aunque en textos vizcaínos sólo lo hallamos en las traducciones del Evangelio de Uriarte y Kerexeta (Mt 11, 29), y en Gerrikagoitia.
Orai dute ikhasiren nola gauza hona zen. E 257.
Ikhas ezazue eneganik ezen eme naizela. LçMt 11, 29 (He, TB, Dv, Ur, Ip, Ol, Ker, IBk, IBe, etc. ik(h)asi; Leon jakizue).
Oi bear dozu ikasi / zure amorez, ene laztana / nola nagoan galdurik. Lazarraga A7, 1170v.
Oi Gaztelako errege jauna / erregiagaz ikatsu <-asu> / zure kortean dama ederrik / nola bapere ez dozun. Ib. A6, 1169v.
Ikasirik nola berzea ill zen. BerTrat 111v.
Bekhatorearen intenzionea ikhasi. EZMan II 170.
Non ikhasi zien Profezien arau Jesüsek Betleemen izan behar ziala?Bp II 25.
Mundu guzia[k] ikasi du Juanes gure berria. LasBer 574.
Aitaren naikunza ikasi bezain laster. MbIArg I 94.
Ai, ai, ai ikasi / nola naizen bizi. Echag 166.
Ikhasi dut [...] gure prinzesa maitearen bizia irrisku handian dela. ElzbPAd 60.
Urrutitik kontuak / nik ditut ikasi. TxB II 215.
Hirian zela ikasirik. ZerbIxtS 48.
Nondik ikasi zun gure erri kaxkarraren berri?OrQA 42.
Alkarren berri ikasi. UztSas 147.
Alako batean ikasi nin, eta lasaitu niñuan, batek aldamenekoa billatu zuala.AtañoTxanKan 247.
Bai batak eta bai bestiak etxian ikasitako mezuak.Gerrika 92.
v. tbn. MRos 10.2r. Harb 101. Tt Onsa 44. Xarlem 968. Jnn SBi 18. Ag G 302. Mok 19. Ldi IL 134. Ir YKBiz 373. Zait Sof 142. Etxde JJ 251. Arti Ipuin 77. Xa Odol 182. BasoM 152. Berron Kijote 68. Ataño MLanak 183. BBarand 165.
azpiadiera-1.3
(V-ger-och, Ae),
ikisi (V-gip)
Ref.:
A EY III 298; Iz ArOñ. "
Txori ikasten, buscando y hallando nidos [...] (V-ger). Abia bat ikasi (V-och), kafia bat ikasi (Ae), hallar (aprender) un nido"A EY III 298."
Txorixeiri ikistan, buscando nidos"IzArOñ.
azpiadiera-1.4
"
Ikasi ez ta aaztu ez, ¡qué ignorante!; litm.: no lo aprendió y no lo olvidó"A EY III 301.
sense-2
2.
(V-gip ap. Elexp Berg; Lar, Añ, H (+ -kh-)) . (Part. en función de adj.).Culto, instruido; sabio."Entendido, sabio"Lar, Añ. Hunela zinaizten Dotor / ikhasiei mintzatu. EZNoel 166.
Jakina eta ikhasia dela naturaleza ikhasi gabetarikan. "Erudita"
.ES 190.
Jende ikasiak ardura mutiri. JEBur 132.
Eusko elertilari ta ikasien emaitzak. "Intelectuales"
.Y 1933, 2.
Irakasleme azkarren artean [...] ikasiena. ErkiagArran 138.
Gaur egunean ere ikasi askoren artean nabaritzen dugu aje ori. VillJaink 8.
Erakusten zuen gizon ikasia. Lf(
inCasveSGrazi 11
).
Gizonik azkarrenak / edo ikasienak / ere bazetik akatsak. Zendoia 57.
Burulangile ikasiak. MIH 120.
v. tbn. HU Aurp 189. Inza in Jaukol Biozk VI. FIr 184. TAg Uzt 163. Or Aitork 326. Basarri 32. Zait Plat 1. Alzola Atalak 103. Insausti 231.
azpiadiera-2.1
Cualificado, con estudios. Basek ikasiak direnei kalte dakartela. JEBur 196.
azpiadiera-2.2
(No ref. a personas). Etxe aberatsenetan, ikasienetan. HUAurp 216.
Errikoitasun gorritik bertso ikasietarako tartean. LdiIL 82.
Mintzo legun ikasiak eresten dunean. OrAitork 284.
Eleki ikasiak eta erri-elekiak. GaztMusIx 159.
Liburu ikasiak eta landuak. MEIG VI 180.
(Con ines. o -t(z)en
). Nola haurdanik izan zaren ikhasia letra sainduetan. He2 Tim 3, 15.
Baldin ungi mintzatzen ikhasia ez banaiz ere, ordean ez naiz hala jakintasunean. He2 Cor 11, 6.
Esku-lanetan baino are ikasiagoak buru-lanetan. HUAurp 189.
Jende [...] bizitzen ikasietan. Ib. 218.
Antze-idazketan ikasiaren tankera. (In OrBM 20
).
Jardun orretan ikasia izan bear du. TAgUzt 137.
Artan ezpaita langile ikasia. ZaitPlat 132.
Ezbearretan ikasiago dala bertsoetan baiño. BerronKijote 83.
Ni baiño gizon azkarragoak eta ontan ikasiagoak itzeginda egongo dira gauz onetaz. JAzpiroz 113.
azpiadiera-2.4
(
-kh- Dv, H)."(Adj.), bien appris"Dv.
azpiadiera-2.5
Estudiado, afectado. Ongi naiezean bezela, baldan itxura ikasian. AgG 163.
sense-3
3.Enseñar. Hain sarri ikhasten derikie eztügüla behar iarraiki gaiza soberari. Bp II 37.
Dakielakoz ürkhategiako bidia, bere adiskider ere nahi dereia ikhasi. Egiat 199.
Aitak zarotan ikhasi / [...] zorion bilhakatzen. ElzbPo 211.
Nok ikasi deutso berorri baserriko mutil satarrokaz ibilten?EchtaJos 65.
v. tbn.
UNLilia 19.
sense-4
4.(Sust.).Estudio. Zeinbatek egunazko ikasijari gitxi eritxita, gabak galduten ditubee, liburubak irakurten. fBIc I 41.
Dotrina eta irakatsi au [...] ain ederto argitu eta sendatua Elexa santiaren uste, erakutsi, ikasi, argitasun eta yakituriya pisu andikoagaz. UrBulaAl 25s.
Ez da ikasi aundietako gizona izan, diñoienez. AlzolaAtalak 111.
azpiadiera-4.1
Enseñanza. Gor-mutuak jaio ziran, baiña ikasi onak artu ebezan. AlzolaAtalak 78.
azpisarrera-1
EZIN IKASIZKO.
"Ezin-ikhasizko, qu'on ne peut apprendre, qu'il est impossible d'apprendre" Dv.
azpisarrera-2
GAIZKI-IKASI.
(-kh- Dv, H; gaizkikasi S ap. Lh Eusk 1919-1920 (II), 81). a) "Mal-appris" Dv. "Burhasoak nolakoak diren ageri da ume ongi edo gaizki ikhasietarik, il est clair, par les enfants bien ou mal élévés, quels sont les père et mère" H s.v. ikhasia. "Impoli, insolent" Lh. Zure ganik obedienzia eta ohore behar dutenak hain gaizki ikhasiak eta hain bihurriak badira. SP Phil 164s. Zer lorietan aurthik lezakeen, hatzez gora, mandozain gaizki ikasia! Barb Sup 130. b) "Gaizkikhasi (S; Foix), trivial" Lh.
azpisarrera-3
GUTXI-IKASI.
Maleducado. Haiñ guti-ikhasiak eta haiñ bihurriak badire. HePhil(ed. 1853) 140.
Zaldi guti ikhasi baten konpaiñian. "Peu courtois"
.Gy 126.
azpisarrerakoSense-3.1
Inculto. Gizon gutxi-ikasi batek buruz gogoraerazi zidan. OrBM 14.
azpisarrera-4
IKAS-HAIZE.
Gaitz au [...] edozein ikas-aizek ez deramaño. "Vento doctrinae"
.OrAitork 108.
azpisarrera-5
IKAS-HAZKURRI.
Alimento intelectual. Maiean zer ikas-azkurri ematen zidan. OrAitork 103.
azpisarrera-6
IKAS-DENBORA.
Tiempo de estudios. Horietarik denetarik jastatu dugu guk Uztaritzeko ikas-denbora guzian eta guhaur gehienik haunditzen ari ginen zazpi urte heietan.LarreArtzainE 135.
azpisarrera-7
IKASIAREN IKASIAZ.
A fuerza de estudio. [Eladeren] egon-ezina geldi-erazi ikasiaren ikasiaz ta irakatsiaren irakatsiaz. ZaitPlat 37.
azpisarrera-8
IKASI ERAGIN.
Hacer estudiar; hacer aprender. Itxasorako pillotukuntzea ikasi eragittea. EchtaJos 156.
Seminarioan ikasi eragin zioten. AEEs 1916, 304.
Begiraldi batzuk bein betiko ikasi eragingo eutsen [...] "Aita Gurea". BilbaoIpuiB 76.
azpisarrera-9
IKASI ONEKO.
Bien educado. Gizon apala eta ikasi onekoa zan. AlzolaAtalak 139.