Tr. Documentado en textos meridionales (tbn. en Prop y Barbier) desde el s. XVII. La forma mejor atestiguada es maki(l)laka; hay makilka en Aguirre de Asteasu, Arana (-ill- ), D. Aguirre, Lahnde, Barbier, Munita, Basarri y Berrondo, y ambas formas en Iztueta (-ill- ).
sense-1
1.
(gral.; -kh- Ht VocGr 311, H (+ -ill-)),
makilka (G, AN; H(+ -kill- V, G))
Ref.:
Bon-Ond 164;
A(makillaka, makilka)
. (Adv.).A garrotazos, a bastonazos, dando golpes, apaleando."
Sehiak makhilaka darabiltza, il mène ses serviteurs à coups de bâton, avec violence. Gauzak makhilaka darabiltza, il traite les choses sans soin ni précaution"H.
v. makiladaka, makilazoka, MAKILADAZ. Ni makilaka asiez gero sagarraren galdurrera salto egin ezakek. (Aranaz, 1688). ReinEusk2 175.
Gura al dok ibili nadin makilaka ta agaka. Acto 132.
Makillaka banatu arren ugazabak [txakurra], inziri illetazkuak egingo ditu, ez baña jarki ta aginik erakutsi. MgPAb 92 (tbn. makillaka banatu en VMg 20s).
Begira ibilli ote zeran borroka edo makilka. AA II 114.
Kamarak nai zuela / makillka ikasi, / jo zenduela bañan / ezurrik ez ausi. IztPo 64.
Makillaka, makillaz-aldaketan, jomuga edo terreroan [...] igarotzen dituzte jai arratsaldeak. IztC 213s.
Jesukristo dan lez, makillaka bada illgo dot lotsagabe andiya!IzaEE 1881a, 238. Berakatz-atala makillaka ausi ausi egiten dabela. ABGuzur 152.
Orain agiraka ta gero makillaka bizitteko obeto da ez ezkondu. EchtaJos 223.
Ontzietara igaro-ta, ordikeria laixter galarazitzeko, jabeak makilka batzarre ematen zieten. LhYol 26.
Makilka berehala hasi ziren Garaziko bi makilkari hoberenak. BarbSup 183.
Makillaka apurtu zituzan lau edo bost mutil gazte-sendoak. KkAb II 10.
Semiek makillaka erabilli euren aita?BilbaoIpuiB 55.
Bata makillaka astindu, bestea il eta besteari arrika egin eutsoen. KerMt 21, 35 (He zehatu, TB, SalabBN yo, Dv, BiblE jo, Samper maklukaldistatu, Hual makilastatu, Echn kolpatu, Ur, Or zauritu).
Erroldan sasiko-alen arek ebaindu bait-nau, arte-gerriaz makilka. "A palos"
.BerronKijote 86.
Puska oetako batez makilka ekin zion gure Don Kijoteri. Ib. 64.
Karrika, arrika ta makilka. (AN-gip). EZBB II 34.
Ankapean, makilka, astaputz batzuk bezela, parregarri ibilli gaituzute. AtañoTxanKan 13.
Beti zirika, makilaka eta are tiroka ere ari zaizkiolako. MIH 120.
Makilka ematea nahi al duk? Alprojazarra!MEIG IX 110.
v. tbn.
Makillaka: Añ EL2 202. Otx 86. Makilka: Aran SIgn 40 (-ill-). Ag G 100. Ayesta 127.
sense-2
2.(Sust.).Palo, garrotazo, golpe. Bere semiak emon leikezu makillaka galanta eta buruba ausita itxi. MgPAb 64.
Burrukak, makilakaak ta gizon illtiak. fBOlg 75 (v. tbn. 145).
Emendik ainbeste desapijo, burruka ta makillaka. JJMgBasEsc 173.
Hartu zituen makhilaka gaitzek eta presondegiko idortasunek ahuletsi baitzuten. Prop 1911, 254.
(ap. DRA)[Zegatik] aurrez-aurre aurkitzen direnian geiyenian sortu oi dan erriyetia ta makillakia. EEs 1915, 132.
100 marabedi eman-bearra ta 50 makilka artu-bearra ezarri zizkion kastigutzat. Munita 146.
Merezi genituzke / makilka beruak. Basarri 149.