Tr. Documentado sobre todo en la tradición meridional. Al Norte sólo lo emplean Dechepare, Voltoire, Duvoisin y Bordel. La forma zuzendu-bide sólo se encuentra en una ocasión en Ubillos (v. infra (4) ), junto al frec. zuzenbide. En DFrec hay 44 ejs. de zuzenbide.
sense-1
1.
(c sg. A
; Dv, H),
zuzenpide (B ap. A
; SP(sin trad.), H). Derecho."
Bere zuzenbidea galtzea
"H.
"Derecho, facultad"A.
Ez artu eskubetan gudarako erremientarik zainduteko ez jarkiteko ain edo beste zuzenbide eskatuten dabenari ez Errege izan gura leukian iñori. (1854). BBatzarN 173.
Onelan zuzenbide guztien iturburutzat dauken estadua, gizonaren jabe oso egiten dabe sozialistak. EguzkGizAuz 97.
azpiadiera-1.1
(HtVocGr 379, Lecl, ArchVocGr). Dinero o bienes a los que se tiene derecho."Légitime. Bere zuzenbidea, sa légitime"Ht VocGr. .
Lan eginaz esker gaixto, galdu irabazia, / berzerenzat gelditzen da ene zuzenbidia. E 137.
Deusik ezten lekuan, erregek bere zuzenbidea galzen du. Volt 232.
sense-2
2.
(c sg. A). Justicia. Nori berea, da zuzen-bidea. OPr 341.
Ikusi izan ziren egiztatuak euren asmo zuzen bide onekoak. IztC 3 (cf. infra ZUZENBIDEKO).
Dohatsu zuzenbidearen gosez eta egarriz daudezenak. DvMt 5, 6 (Ur zuzentasun).
Guda bat beti da txarra, ta askozaz txarragoa zuzenbidetik eztatorrenean. AgAL 17.
Gentzaren eta zuzenbidearen adizkide diran gizarte-gizonak. JBDei 1919, 231.
Aberatsei zirikada gogortxoak eman dizkagun-ezkero, zuzenbideak eskatzen du besterik ere. LdiIL 96.
Zorionekoak zuzenbideagatik yazarpena yasaten dutenak. IrYKBiz 118.
Gizartea gexorik dakan gaitz au osatzeko, zuzenbide utsa, zeatzena balitz be, ezta naiko [...]: karidadea biztu ta ixiotu bear da. EguzkGizAuz 189.
Bakhotxari berea da zuzenbidea. ZerbIxtS 28.
Zuzenbidea nere alde izan arren, gutxi dezaket. ZaitSof 133.
Diruagatik zuzenbidea gutxietsiz. OrAitork 120.
Egia ta zuzenbidearen alde borrokatu uste zuten gudariak oro. TxillLet 126.
Munduko zuzenbide okerra ta jokaera itxuratia. Mikolas, istillu guzien sortzaille nagusi izana, etxeko maiorazgo egiña gelditzen zan. NEtxLBB 35.
Kritiko gogorregiak bekatu egiten baldin badu zuzenbidearen kontra, ez gutxiago biguinegiak. MIH 137.
v. tbn. Arti Tobera 271. Ibiñ Virgil 80. Azurm HitzB 30. Berron Kijote 81.
azpiadiera-2.1
(Como primer miembro de comp.). Bizi-gale aizen ezkero, aren aurka yoko ukela uste diat, zuzenbide xeetasunei so egiteke. ZaitSof 134.
Derecho, leyes. Erromara aintzinatu zitzaidan, zuzenbidea ikasteko. OrAitork 138.
Zuzenbide ikasia egiñean iardun nai. Ib. 142.
Erroman istudiatu dute zenbaitek Elizako Musika [...], Elizako Zuzenbidea eta Morala. LarreArtzainE 196.
sense-3
3.(Vc ap. A), zuzenpide (Lar). Dirección, gobierno, administración. "(Dar o tomar) assiento en las cosas, gauzak zuzendu, gauzai zuzenpidea eman" Lar. Jakin begije geijago billatuten dodala ta leenago autu gerrako eginkizunen zuzenbidia, neure osasuna ekartia baño. MgPAb 203.
Erri barruko zuzenbide eta aurrerapen edo ekonomija biarrenak. "Administración interior" (1846). BBatzarN 163. Zeñek aspaldiko urte luzeetan daukan zuzenbide ondatzalliak negar eragiten deutsen bere seme ezer baga dagozanai. "Una administración desastrosa" (1854). Ib. 173. Kongregazioaren zuzenbidea zedukan aita. Arr May 66. Kongregazioari zuzenbidea ematen zion apaiza. Ib. 79. Beraz Frankmasoneria ez da alkartasun ongilla eta mesedegilla bat, eta ain gitxi erreñuko gauzen zuzenbide ona gura dabena? Itz Azald 213. Erreñuko gauzen zuzenbide liberala. Ib. 212. Alan mundu onek, zeñetan aurkituten dan gauzen zuzenbide ain miragarri ta iraunkorra, adierazoten dau dagoala Izate Nagusi eta Gorena. Ib. 21. Bere [konfesorearen] zuzenbidearen beian egin egizuz egun batzuetako eginera arimakoak. Ib. 206. Zuzenbide (dirección) onetatik aldendu oi direanai. Echta Jos 257. Ontzia joan aize ta olatuak eroen lekura zuzenbide baga. Ib. 339. Aurkezten diran gauza guziezaz oldozten eta goguari beti zuzenbide bena ematen oituaz. "Dirección seria"
.ZinkCrit 9.
Pianu-jotzaille onen zuzenbidez ikasi zuen Joxe-Marik ereskidetza. GaritUsand 21.
Anuario de Eusko-Folklore, egillearen zuzenbidez Laboratorio de Etnología de Eusko-Ikaskuntza-k argitaratzen du. JMBELG 108.
azpiadiera-3.1
Desempeño."Alguacilazgo, juraduaren zuzen bidea
"Lar.
"Almirantazgo, almirantía, almirantearen zuzenpidea
"Ib.
azpiadiera-3.2
Modo de gobierno. Españak artu daijala zuzenbide au edo ori. "
Forma de gobierno"
.(1854)BBatzarN 173.
sense-4
4.+ zuzenpide (Lar).Medio, procedimiento, vía."Arcaduz, medio para algo"Lar.
"Camino, modo de [...] hacer o salir con algo, [...] zuzenpidea
"Ib.
azpiadiera-4.1
(H). Medida."
Zuzenbideak hartzea, prendre des mesures"H.
Zeña zabartu bagetanik asi zan egun oetan Errege Jaunarekin Probinziaren serbitzorako bear ziran zuzenbideak artzen. IztC 392.
Nehemiasek berri au artu zuenean [...] Jerusalenera biurtu zan eta zuzenbideak artu zituen. Lard 330 (Azkue traduce "informes").
Nai ziran zuzenbideak artu baño lenago il zan. Ib. 331.
Gizonezko ujol ari ataka isteko bear ziran neurri eta zuzenbideak eman eta bereala Mariaren imajiña sagraduaren aurrean auzpeztu [erregea]. ArrMay 163.
Sutarako egurrik gabe gelditzera dijoaz, neurri on eta zuzenbideak azkar artzen ez badituzte. Munita 129.
azpiadiera-4.2
+ zuzendu-bide. Preparativo. Nolakoak dira, Jauna artzeko, behar diran, prestatzeak, zuzen-bideak, ta apaingarriak. Ub 205.
Gañerako prestanzak ta zuzendu-bideak. Ib. 206.
Venecian geratzen zala Palestinara joateko zuzenbideak aurreratzen. AranSIgn 91.
Al dan azkarrena zuk biajerako txartela bialtzea nai nuke, ta ortik aurrera beste zuzenbide danak.TxGarmBordaB 130.
sense-5
5.Medio, modo de corregir. Andia bazen ere, etzen zuzen-biderik bagekoa Adanen ta Evaren bekatua. MbOtGai I 137.
Ordean zuzenbide hori sobra idurituko bazitzaion ere bertze [...] bati, Birjinia etzen hortan baratu. "Réparation"
.Birjin 364.
Abran, [...] ta zure odoletik datorrena izango da Mundu galduaren zuzen-bidea, Salbatzallea, ta erremediatzallea. Ub 68.
Arteztu edo zuzen bidiak emon okertuten asten badira [ostegiñak]. CrIc 69.
Biño alperrik; medikuak esan zuten etzaukala [izterrak] zuzenbiderik. Goñi 55.
Erriko gauzak zuzendu naian alzabiltzate? Etzeok toki txarrean zuzenbidea! AgG 168.
Adoremenak dirala-ta zer okerretan erortzen geran. Beren zuzen-bidea. ZinkCrit 26.
Eztago beraz zuzenbiderik? --Ez. Ondotxo dazaut Lope, ta Beltrani emandako itzari eutsiko dio. EtxdeAlosT 75.
Etxean ikaragarrizkoak gertatzen ari ditun, ta zuzenbiderik jarriko badiñagu, ire bearrean gaitun. EtxdeJJ 57.
Bere alaba okertuaren zuzenbidea erabakitzekoa bai zuten orduantxe. NEtxLBB 60.
azpiadiera-5.1
(H, que cita a Añ). Liburu onek dakazkian uts guzien zuzen-bidea. Ub 226.
Libru onetako utsegiñen zuzen-bidea. AñEL1 238.
Liburu onen letra imintian aurkituko dituzu nai baño guzur geijago; batzuk edozeñek ezagutu daikez, ta ara emen besteen zuzen bidia. JJMgBasEsc 286.
Huts-eginen zuzenbidea. ArbIgand 226.
Utsen zuzenbidea. IrYKBiz 545.
v. tbn. Mg CC 259. Aran SIgn 222.
sense-6
6.Arte."Álgebra, kontuen zuzen bidea
"Lar.
"Álgebra en la cirugía, arte de concertar huesos, ezurren, azurren zuzenbidea
"Ib. Ain egoki eta zuzenbide onean jarriak arkitzen dira, ezik, izena entzun bezin laster dakigu, Urliaren jatorriak lendabiziko asiera norgandik eta zein tokitan izan zeban. (Interpr?). IztC 23.
sense-7
7.
(Lar→H, Añ),
zuzenpide (Lar). Estado (civil, religioso, etc.); modo de vida."Vida, estado, oficio que se escoge", "vocación, estado, carrera que se elige", "forma de vivir" Lar y Añ."Acomodan bien a sus hijos, [...] zuzen bide ona ematen die beren semeai
"Lar.
"(Tomar) estado, zuzenbidea, bizibidea, bizimodua artu
"Ib."Camino, modo de vivir [...] zuzenpidea
"Ib.
sense-8
8.
(Lar, Añ). Arbitrio, laudo."Corte en algún negocio"Lar.
"Árbitro, juez según los méritos de la causa, zuzenpidez erabakitzallea
"Ib."Medio, corte, traza"Lar, Añ.
sense-9
9.Anotación, registro escrito.Cf. supra(3) "dar o tomar assiento en las cosas" en Larramendi. Probinziaren Eskribau fidel arkitzen zan bezala izandu zan balio andiko itzbide ari zuzenbidea ematen. IztC 494.
Don Luis Etxezarreta, Katedratiko eta Erretore Oñatikoa [...] gorputz izkirazko aren zuzenbidea Felipe bigarrenaren aginduz egin zanean. Ib. 467.
sense-10
10.(c. sg. A; Añ).Regla, instrucción, directriz."Dirección, regla"Añ.
"Modelo, moldea, jarraigarria, zuzenbidea
"Ib."Regla"A.
Zer festa-gisa dén ori, bidanabár aipátu nainúke, artzai ta aita bekála erakútsiz zuzen bidea klaro, senzill, bake onean. LEBail 220.
Emén dút zeruratzéko / legéa zuzen-bidéa. LEKop 175.
Zer zuzenbide edo erregla emon leite onetan?CrIc 86.
Ebanjeliuan, zein dan gure egite guztien zuzenbidia. Ib. 169.
Merkatari [...] ta beste tratulari atera al duen guzia ateratzen duenak, begiratu gabe legeak ematen dituan zuzenbideai. MgCC 169.
Eztago zuzen bide edo erregla jakin ta erabakirik. Batzuek bear dute denpora geiago, besteak gutxiago. Ib. 15.
Artu bear dirala jakintsuen zuzenbide edo konseju onak. VMg 26.
Zeure bizitza gaistoaz [...] besteri bere pekaturako zuzenbidea emoten deutsazu. AñGGero 358.
Artu daigun gidari ta zuzen-bidetzat Santo Tomas Dotore andia. Ib. 364.
Azkeneko agindubetan geure gurari sarritakuen zuzen bidia ain argiro ta ain arimako onera andijagaz erakutsi. fBIc II 247.
Lagundiko zuzenbideak konpontzen ziarduen bitartean. 'Constituciones'
.AranSIgn 45.
Konfesatzeko zuzen-bide edo erreglak. ArrEL 78.
Bizitza kristinaukorraren zuzenbide au irakurri ezkero. ItzAzald 205.
Espiritu Santuagandik argitasunak eta zuzenbideak artuten dituzanak. Ib. 90.
Aolku oiek iñorentzat zuzenbide balira. LdiIL 34.
Arauditzako zuzenbide batzuk argitaratu zitun. Ib. 147.
Katolikotasunaren zuzenbidea edo ortodoxia bat bakarra da. Ib. 150.
Zerorrek aurrenik il bearra zenuke, zuzenbide ori yarri ezkero. ZaitSof 26.
Zuaizti berriak antolatu ta lengoak zaintzeko zuzenbide batzuek. Munita 1.
Iñolako irakaskintza ta zuzenbiderik gabe gero ta gaizkiago [...] egiten baitute beren izkuntza. EtxdeAlosT 9.
Erlijiosoen antzera bizitzeko zuzenbide edo regla bat agindu zien. ZArg 1954, 8.
Zure aholku, izualdi, pozaldi ta zuzenbide guziak. "Gubernationes"
.OrAitork 304.
Nire gauzetan, azioetan, eztago zuzenbiderik. ArtiMaldanB 203.
Ba-dira bide jakiñak, zuzenbide nagusi batzuk, eta nai ta ez gizon partikularren saiaketek zuzenbide jeneral oietara bear dute makurtu. VillJaink 172.
Ez dira astutzekoak beragandik entzuniko argitasun eta zuzenbideak. AlzolaAtalak 110.
azpiadiera-10.1
Guía, lo que muestra el camino; objeto de referencia. Ixar argija [Miren], / Bidegetuen zuzenbidia. Enb 87.
Bi goldeek lur larrea batean urratzen. Biek, zuzenbidetako, alor-mugako bi zumartxuri begiz yo zituten. 'Jalons'
.OrMi 113.
sense-11
11.Buen camino.v. BIDE ZUZEN, ZUZENEKO BIDE. Zuzen bidian laguntzeko / balio du huntasunak, / familietan sekulan ez du / parerik esenplu onak. Bordel 83.
Gizon gaiztoak bere bildur izaten ziran, da zuzen-bidetik ebiltzazan danak, guztiz eben adiskide ta lagun. AgAL 143.
Batzuk umeai zuzenbidea erakusten ardura bagekotxuak izan oi diralako. AgKr 107.
An bai gizonak zuzenbidera aixa biurtzen dirala!Goñi 117.
Biurtu gaizan / Zuzen-bidera / Obenen damuz beterik. Enb 100.
Jaunari biotz-biotzez eskatuko diot egoskogorkeri ortatik zuzenbidera ekarri zaitzan. EtxdeJJ 144.
Arrazoi dezu ta bear zaio, / Jose, bide orri eldu, / zuzenbidian asten dan batek / iñoiz eztu bear galdu. UztNoiz 91.
sense-12
12.Enmienda, acción de corregirse, enmendarse. Bere eskupean jarri zitzaion [penitentea] bear zuen zuzenbiderako bere laguntza eskatuaz. 'Pidiéndole que le remediase'
.AranSIgn 71.
Zuen amaren pakeak eta aizpa Juanaren zuzenbideak merezi du orrenbeste. NEtxLBB 59.
sense-13
13.
(T-L). Señas, dirección."Adresse [...] de lettre"T-L.
Beren ormetan ezeben iaubeak iñoiz ezetariko zuzenbiderik edo igarga[rri]rik ezarri. ABeinB 83.
Beste azal itxi baten barruban egilliaren ixen-abixenak eta euren zuzenbidia. EEs 1911, 116.
Eta barnean nehork ez ditzan ikus, izena eta zuzenbidea (adreza). EEs 1913, 364.
Urrutidatz-zuzenbidea: Edivasca. ArgEgut 1932, 154.
Gero, azpian, nork-bere izena, izenordea ta zuzenbidea. LdiIL 152.
Nagusiaren izena eta zuzenbidea.EAEg 29-4-1937, 1584.
Bixentak adierazten zion zuzenbidera idatzi zion. JAIrazBizia 61.
Haren deitura eta zuzenbideez besterik ez [dakit]. MdePr 96.
Ez ordea etsearen zuzenbidea arretaz ikasi gabe. MdeHaurB 105.
Mirenen zuzenbidea jarri ondoren, postaz bidali diot. TxillLet 58.
Iritxi ta segituan zuzenbideak bidaliko dizkiodala. Ib. 107.
Emaidazu orren zuzenbidea. IzetaDirG 35.
Zoritxarrez ahantzi zaio izena eta zuzen-bidea ipinten. OskKurl 29.
Zuzenbideak eman zizkioten alkarri.BBarand 80.
Zigiluak itsastea eta azaleko zuzenbideak makinaz idaztea. MIH 368.
v. tbn.
Eusk 1919-20 (I), 13. NEtx Nola 15. Gerrika 213.
sense-14
14.Dirección. Zuzenbidea aldatu, aize-oialak geittu edo gitxittu, urreratu edo urrundu ta beste egin bear zirean arazoak egitteko. EchtaJos 265.
Ankaen zuzenbidian soña ikusten badegu, auek indarka itxitzen badira soña atzeratuko da, baña atzeratze ori aurreratzia da buruaren zuzenbidian begiratu ezkero. AnabEEs 1919, 187.
Ekaitzaren zuzenbide ta norañokotasunari antzematen zion. AnabDon 255.
Itzuli zen bere aulkian, eta zuzenbide berean begiratu zuen. MdePr 100.
Paldoari eman izan zaion zuzenbidearen arauera. Ib. 79.
Uste dut azken aldian erran nauzun zuzenbidean lan zerbait egin behar gendukeela. MdePr 62.
[Pelota tokia] beko bide-zabalaren gaiñeko aldean [egoan], bidezabal beraren zuzenbidean. EtxabuKontu 179.
Zuzenbidea apur bat okertu ta gure gaiñera etorrela [itxasontzia]. Ib. 129.
Errudun agertu zitzaigula Irigarai bera ere "zuzenbide debekatu" horretarik ihes egin ez zuenean. MEIG VI 186.
azpisarrera-1
ZUZENBIDEA EMAN.
Hacer justicia. Zuzenbidea emaidazu nere aurkariari buruz. (Lc 18, 3). IrYKBiz 342 (IBk egidazu zuzenbide
).
Ez Yainkoari beldurrik, ez gizoni lotsarik ezpadiot ere, zuzenbidea emango diot andre alargun oni, ain nekagarria zaidalako. Ib. 342.
azpisarrera-2
ZUZENBIDEAN.
azpisarrerakoSense-2.1
a)En regla, siguiendo unas reglas.
Etzebala [euskarak] gramatikarik eta itztegirik, eta izan ere ezin zezakeala, zergaitik etzeban gairik bear bezala neurtu ta zuzen-bidean ifinteko. IztC 9.
azpisarrerakoSense-2.2
b)(Dv). En justicia, justamente; legítimamente. "Zuzenbidean [...] lur hori enea behar zitaken, en droite justice cette terre aurait dû m'appartenir" Dv. Zuzenbidean jasaiten dugu hau, zeren bekhatu egin baitugu gure anaiaren baithan. DvGen 42, 21 (Ur bidez
).
Or baitut nik zuzenbidean irabazitako dirua. IzetaDirG 78.
azpisarrerakoSense-2.3
c)(Precedido de nire, zure, etc.).En mi (tu, etc.) derecho.
Bere zuzenbidean eta eskubidean dago herria... inungo toberak egiten badizkio. ArtiTobera 270.
azpisarrera-3
ZUZENBIDE EGIN,
ZUZENBIDEA EGIN.
Hacer justicia. Ez ote die gero Yainkoak zuzenbidea egingo, gau ta egun deadarrez dagozkion bere autetsiei?OlLc 18, 7 (IBk, IBe zuzenbide egin; Lç, He, Brunet justizia egin, Oteiza benganza egin, TB mendekatu, Dv asperkunde eman).
--Zer egin dezu?--kurrixkatu zuan. --Zuzenbidea. NEtxAntz 150.
Egidazu zuzenbidea nire arerioen aurka. KerLc 18, 3.
azpisarrera-4
ZUZENBIDEKO.
azpisarrerakoSense-4.1
a)(Dv A). Legítimo. Bere ethorkia apostoluetarik heldu direla erakuts ez dezaketen Elizak, ez ditezke zuzenbidekoak. HbEgia 108.
Karitate zuzenbidekoa norberaren ganik abiatzen da. Prop 1906, 244.
azpiadiera-1.1
(Hijo) legítimo.
Zugazti sarreran ume jaioberriak idorotzen dituzte: gurasoa bear eztakoak, neskaxtasuna sasiatze batean galdu zuanarenak, zuzenbidekoak eta sasikoak. SorarrainLili 90.
azpisarrerakoSense-4.2
b)Recto, probo.
Fedean azkar ziren gure arbasoak, / bere bizi guzian zuzenbidekoak.Oxalde(
inOnaindMEOE 511
).
azpisarrerakoSense-4.3
c)(Lo) que guía, muestra el buen camino.
Didar zolija benetan bai-da / Ikur onetsi ederra, / Euzko zintzuen guramen bixi, / Zuzen-bideko ixarra. Enb 39.
azpisarrera-5
ZUZENBIDEZ.
azpisarrerakoSense-5.1
a)(Dv, H; zuzenpidez B ap. A). Por derecho; en justicia. "Zuzenpidez etxea orrendako zen, con arreglo a derecho la casa era de ése" A. Gerta diteke gizagaxoak erreal biak arnasa artzea baño bearrago izatea; aitak zuzenbidez aietxek zor izatea. LdiIL 59.
Sendi-aloger ori, zor bada, zuzenbidez zor da. EguzkGizAuz 178.
Beraz zuzenbidez, zigorrik ez dut irabazi. ZaitSof 167.
Zer uts alere, zuzenbidez arki dezakek olde-gabeko egitean?Ib. 134.
Bertan [egoitzan] zuzenbidez eta nagusitasunez bailegozkean Beltranen emazte ta alabak. EtxdeAlosT 57.
Erdiaroko zenbait oitura aipatzen duan kopla zuzen-bidez, besterik ez dakigun arte, artu dezakegu, artu, Erdiarokotzat. LekSClar 111.
azpiadiera-1.1
Zuzenbidez dabillena norbera dala esatia. Otx 19.
azpiadiera-1.2
Aloger au agintariak legearen bidez mugatu ta izentauko balebe, orduan legezko zuzenbidez be zor izango litzate. EguzkGizAuz 180.
azpisarrerakoSense-5.2
b)Normalmente, según lo que cabe esperar. "Zuzenbidez ni lehenago [hilko naiz, zaharrago bait naiz] (AN-gip, B)" Gte Erd 233.
azpisarrera-6
ZUZENBIDEZKO.
azpisarrerakoSense-6.1
a)Justo.
Ezin debekatu zen erortzetik halako galde zuzen bidezko batetarat. Lg II 96.
Gipuzkoak bere lege zarretako liburu gogoangarrian [...] jakintsuro ezarria daukan erabaki zuzen bidezkoa. IztC 138.
Beren asmo zuzen bidezkoak ikusi dira ondo beteak. Ib. 180.
Zuzenbidezkoa dan guztia guzia bete bear dugu. IrYKBiz 43.
Indartsuagoari dagokiona egitea bakarrik elizake zuzenbidezkoa. ZaitPlat 131 (v. tbn. 129, 130, 132).
Zuzenbidezko izaten ziran / Basurko zanen esanak. UztLEG II 225.
Irudimen urdurikoa [...]; etzan alan be zuzenbidezko mugetatik aldendu oí zana. OnaindSTeresa 13.
azpiadiera-1.1
(Lecl, Dv A; H; zuzenpidezko B ap. A). Legítimo, conforme a derecho. "Zuzenbidezko ondorengo, héritage légitime" Dv. "Zuzenpidezko sal-erosiak eztaude debekatuak, los tráficos legítimos no están prohibidos" A. Eta nori atsegin egiteko, nori nere bihotza emateko, ebatsi natzaio nere Jainkoari, nere nausi zuzen-bidezkoari?Dh 189.
Agramondarrak zuzenbidezko beren bakaldun zan Albriten izenian Nabarrako jabetasun eta askatasunaren aldez gudatu ziran. ZeletaArgEgut 1934, 44.
azpisarrerakoSense-6.2
b)(Ref. a la justicia). Bere landarako oarmena [...], zuzenbidezko giza-gogartearekikoa ta [...] jalki oi ditun gaiak oro. GaztMusIx 62.