Tr. Documentado al Norte desde Leiçarraga y al Sur desde mediados del s. XIX. La forma general es logale . Hay loale en Xenpelar, JanEd , Prop , Oxobi, Zubiri y Txirrita.
sense-1
I .(Sust.).
azpiadiera-1.1
1.
(AN-gip-5vill-ulz-egüés-ilzarb-olza, L, BN, S, R-is; SP, Lar, Añ (G), Dv, H),
loale (G-to-bet),
loegale (R),
logane (AN-olza)
Ref.:
Bon-Ond 153; A Morf 199; Lrq; Iz Ulz, To 175, R 310; Gte Erd 25 y 213. Sueño, ganas de dormir."
Ezin nagoke logalez, je ne me peux tenir tant, j'ai envie de dormir"SP.
"(Ganas de) dormir"Lar, Añ.
"Somnolencia"Lar.
"Sopor, adormecimiento"Ib."
Logale handi batek hartua, pris d'une grande envie de dormir. [...] Eritasun hoietan heldu den logaleak deus onik eztu erran nahi, la somnolence [...]"H.
"
Logalia, la gana de dormir. Logale guti
"IzUlz.
"
Lógale txíki diár, tengo poco sueño"IzR 310.
"
Logale ederra daukat (AN-gip), oso logaletua nago (AN-gip)"GteErd 25.
"
Esneak logale ematen du (AN-gip), esneak logalia ematen dit eta kafeak logalia kentzen dit (AN-5vill)"Ib.213. v. logura. Logale handi batek harturik, [...] eror zedin hirurgarren soillerutik behera. LçAct 20, 9 (He loak garaiturik, TB, Dv loak eramanik, Ol, Ker loak eraginda, BiblE loak harturik).
[Dirudi] gure arima lo datzala eta logalez edo unhez tontorik dagoela. SPPhil 499.
Piarres ordean eta harekin zirenak logalez pisatuak ziren. HeLc 9, 32 (Lç logalez kargatuak, Dv loak arthikiak zauden, Oteiza, Brunet loz kargaturik, Ol lo-astun zeuden, Leon lokuma batean zauden, Or lo-pisu zeuden, Ker loguraz beterik, IBk logalez puskatzen, BiblE logaleak jota).
Jan dukezuna ongi eho baño lehen, logaleak har baitzinzake eta zure osasunari kalte ekhar baitziñozoke. HePhil 97 (SP 94 loagaletasun).
Haiñ zituen unha-razi / logalez tontotuak / eta lotsaz zoratuak / hainbertze llillura-razi. Gy 309.
Nere bretoiak ez du / auko loalia, / egunero nai ezik / ogi-alia. Xe 299.
Logalearen jainkode ongilleak bere egoakin estalitzen du maitatsu. OtagEE 1882c, 537.
--Zer da gauzarik onena logalea ekartzeko? --Mozkorra artzea. UrruzUrz 36.
Kaxo Ganbara, sugur-peko logalia juan al zaik?AlzSTFer 140.
Ramuntxo logaleak menperatu du. AlzRam 25.
Azkenian loale pisu batek garaitzen ditu. Zub 42.
Pentsatzen diat gaur, / ohilturen duziela logalia. PierKat 59.
Logalea etorriko zaidala uste diat. SabiagY 1934, 24.
Lonaia (logalea, logura) aizatzen dute ipuiez ta kantuz. "Sueño"
.OrEus 100.
Logaleak eragindako burutaldia zalakoan [...] esan zuen kolkorako [...]. TAgUzt 28.
Barauetan eztut oinazerik aurkitu / eta lo-galeak benedikatu ditu / bakarrik egoteko asmotxo makalak. ArtiMaldanB 191.
Logalea bai, baño ezin lorik egin. AnabAprika 81.
Otsoak ezpaitzuen logalerik ta anitz abil baitzen ixil ixila eldu zen ardi saldo andian bazterriala. ZMoso 41.
Ez al nau logaleak zerupean belar guriaren gaiñean etzatera eramango. IbiñVirgil 103.
Lio ta olo ereintzek lurra erretzen dute, baita Leteu-ko logalez ernari dauden ababoilek ere. Ib. 71.
Ez iñoren bekaitzak jan gure logale. NEtxLBB 210.
Amentsa nuen bilatzen, ez nindabilan logalez. XaOdol 322.
Goizean logalea ta lanerako aldarte txarra. AZink 128.
v. tbn. TxGarm BordaB 108.
(V-och, G-bet, Lc, B, Sal, S, R ap. A; SP, Deen I 467 (logall), VocBN, Dv),
loegale (R-vid ap. A). "Asommeillé, qui a envie de dormir"SP.
"Disposé à dormir, qui a envie de sommeiller"VocBN.
"Soñoliento"A.
"
Loegale, ansioso de dormir, soñoliento"Ib. Bankero logaleari hagitz zitzaion gaitzi. Gy 79.
Heldu da haia-haia begi logale batzuekin. LfMurtuts 10.
azpiadiera-2.1.1
(B ap. Izeta BHizt), loale,logane (AN-olza ap. EI).(Uso pred.)."
Logania nago, tengo sueño"EI 383.
"
Gau-pasan ibilia eta gaur logale
"IzetaBHizt.
v. LOGALE IZAN. Hain erne elhetara, hain logale beilla sainduetara. SPImit IV 7, 2 (Ol, Leon logale; Ch, Mst, Ip loti, Pi logura).
Neguan ondoren izadi gustia / pozez esnatu da Yauna goraltzen; / ta gizon alperra logale ondiño?GMantGoi 42.
Erranik aski, bero, loale, / abiatu zen [...] / haitz baten pean lo egitera. Ox 116.
Arrano, sai, miru, bele... / sorgin tzarrak ez loale. Ib. 113.
Bien bitartean, e'tzebiltzan zabar eta logale etxealdean emakumeak. TAgUzt 110.
Logale zetzan izadi osoa sargori kiskalgarriaren lozorroan. Ib. 107.
Aza gazte landare, / konpaña dugu logale, / bai barda eta gaur ere. Lander(ap. DRA).
Neuri ere idazgura suntsiturik, logale nago. TxillLet 30.
John, erran zuan andreak, logale nago. OskKurl 24.
Lehen ere auher eta logale gelditu ez direnek zerbait asmatu eta egin dute. LarreArtzainE 270.
azpisarrera-1
LOGALEAK AURTIKI(urthiki S ap. A; urthuki Sc ap. A). "Caerse de sueño" A.
azpisarrerakoSense-1.1
Logale handiak arthikitzen baitzuen Paulo mintzo zen artean.Dv Act 20, 9.
azpisarrera-2
LOGALEAK EGON(G-to, AN-gip-5vill-egüés-ilzarb-olza, B, R-uzt; loalak e. AN-larr). Ref.: Bon-Ond 158; A (logale); Asp Leiz2 (aierrak); Izeta BHizt (logale); Gte Erd 141. Tener sueño. "Logaleak nago, estoy de sueño" A. "Logale niz (BN-arb, S), [...], logaleak nago (AN-gip-5vill)" Gte Erd 141. Nola dakarren ondore txarra / gazte farranda-zaleak, / oiera juanda errezatzeko / ezpagaude loaleak. TxB I 92.
Gogo guttiago duzu laneko eta geienetan logaleak egoten zara. IzetaDirG 104.
Egon giñan [...] euditan, otzak, logaleak eta batere lorik egin gabe. Salav 92.
azpisarrerakoSense-2.1
Ler egin det. Logaleak berriz iya erori naiz... Alz Ram 22. Nekatu zera ta logaleak / begirik ezin ireki. MMant 128.
azpisarrera-3
LOGALEAK ERAMAN (SP, Dv).
"Logaleak narama, l'envie de dormir m'emporte" SP. "Logaleak nindaraman, l'envie de dormir m'emportait" Dv.
azpisarrera-4
LOGALEAK ETENDU.
"(BN-baig), [...] caerse de sueño" A.
azpisarrera-5
LOGALEAK GORRITU.
"(R), [...] caerse de sueño" A.
azpisarrera-6
LOGALEAK IZAN.
Tener sueño. "Oraindik logaleak da (AN-gip-5vill), logale niz (BN-arb)" Gte Erd 213.
azpisarrera-7
LOGALE IZAN(BN-arb, S; Urt Gram 364, Dv, H). Ref.: Gte Erd 141. (Intrans.). Tener sueño, estar medio dormido. "Logale naiz, j'ai envie de dormir" Dv. "Logale naiz, j'ai sommeil, litm., je suis avec envie de dormir" H. Loan ezta gozorik, logale eztenean. Ax 553 (V 354).
Nausi hona logale denian. Egiat 266.
Logale nintzan baña / etziraden uzten. Echag 187.
Ohialat juran, / logale benintzan. 'J'avais sommeil'
.Etch 324.
Luzifer gure arrantzan dabill, / ez da burutik logale.Auspoa 97, 83.
Andria baldin bada / ardo-eralia, / izango du txukuna / edo loalia. JanEd I 59.
Baziren hamarrak etzan nintzenean; bainan ez, nere begiak etziren loale. Prop 1903, 52.
Logale, enauk besterik. AArdi 48.
Jaun erretora haatik ez zen logale, harat hunaka bazabilan. LfMurtuts 24.
Logale giñanak ere esnatzen giñuzten ederki. Salav 51.
Aurrak logale dira. NEtxLBB 155.
Herriko aferetan ez izan logale. XaOdol 112.
Pago zaharraren hondarra / aspaldian da logale. AzurmHitzB 28.
Bena nesken-egün gaietan / segür eztira logale. CasveSGrazi 168.
Logale geranean, edonun oe. EZBB II 49.
Ez baiginen gu batere logale, adin hartan, bazkalondoko pausaren orentsuan. LarreArtzainE 45.
azpisarrera-8
LOGALEZ EGON.
"Loalez nao, estoy con sueño" Iz To.