Tr. Documentado sobre todo en textos meridionales. En la segunda acepción hay también algunos ejemplos septentrionales: jei en autores suletinos y en Zalduby, y jai en J. Etchepare, Mirande, Lafitte y Xalbador. Hay xei en un sermón de Muruzabal (tbn. xai) y en los aezcoanos (salvo sai y jai en CatAria), salacencos y roncaleses. En DFrec hay 231 ejs., meridionales, de jai, 7 de yai, dialectales vizcaínos, y 3, septentrionales, de jei . Los testimonios de algunos lexicógrafos son ambiguos con respecto a su sentido preciso.
sense-1
1.
(V, G, AN, L, Ae; Mic 10 <x->, SP, VP 48r, Lar, Añ (V), Izt, vEys, Dv (V, G, AN), H (V, G; s.v iaia)),
jei (V-ple, G-nav, S; SP, OVocPo, Gèze, vEys, Dv(S), H(BN, S)),
xai (V-ger, AN-larr-egüés-arce-olza-gulina),
xei (AN-olza, Ae, Sal, R),
sai,
jaie (L)
Ref.:
Bon-Ond 152;
A(jai, jei, xei);
Lh(jai, jaie);
EI 178, 337;
IzArOñ;
GketxLoiola(
nexka-senti
);
HolmerApuntV;
ElexpBerg
. Día festivo, día de fiesta; domingo."
Xaia es fiesta de guardar"Mic 10.
"
Ieiak (AN), les jours de fêtes"OVocPo.
"Fiesta de guardar, jai galazoa
"Añ.
"Fiestas de entre semana, aste barruko yaiak
"Izt.
"Fête"Gèze.
"
Mutiko oiek ez dira oraindik jaietan kalera joaten
"GketxLoiola(s.v. nexka-senti).
v. festa, jaiegun. Aberatsok jaia daude, txiro gaxook beti neke. "Los ricos tienen fiesta"
.RS 3.
Iaietan ezin gabiltzke / bertze garien igitan. Elizalde 141s.
Jaietan [tachado y sustituido por bazkoareki] bilgu eta junta izanen baitugu.MRos 14.1r.
[Ea] okasiñoa emon daben beste batzuk iaia ausi dagien. Cap 96.
Ez sollik astregunetan, beizik aun xeietan ere.
MurSerm
90 (v. tbn. 90 xaiek
).
[Mariaren] jai ta beargaiak pozik gogora itzazu. LarSTomas 2.
Igandeetan ta jaietan beintzat [...] agertu ta adiraz-erakutsi behar diete Ebanjelioko doktrina. MbIArg I 53.
Asteas nekátzen, jáiean ez atérzen. LEProg 104.
Aitu zan larunbataren jaia, baña geratu zan Jauna onratu bearra. AA II 46.
Ez bere bakarrean, ez lagun artean, ez astean, ez jaiean, ez festa denboran. AA III 509s.
Etxekoak, adiyo, / Pazkua jai ona, / bake, amoriyua / eta osasuna. Echag 128.
Lana erruz egiten / duena astean, / an dabill dantzaz lertzen / kontentuz jaiean. ItFab 168.
Zuetatik nork, asto edo idi bat jaiean putzura erortzen bazaio, bereala atera gabe uzten du?Lard 415.
Igande ta aste, / jaiarekin naste / makiña bat urte / pasa dizkizute. Bil 43.
Ikasi nai dituenak / artu memoriyan, / jaian kantatutzeko / sagardotegiyan. Ud 18.
Erretoreak urrengo jaian egin zuen sermoi bat. UrruzUrz 63.
Jaietako arropakin eta asto bat aurrean zuala. Apaol 87.
Bi goi-jai (fiesta suprema) aiek pasatzera eraman zuen. IñarraEE 1893a, 11.
Dozena bat bertso / nai nituzke jarri / jaietan kantatzeko / entretenigarri. TxB II 25.
Orantzagabeko ogien jaia. IrYKBiz 429n (429 yai
).
Maiatzeko gurutz donia / baserrijetan jaia zara. LauxAB 70.
Jaian konfesatu egin bear dek. AndAUzta 51.
Jai bakoitzean nexka berria / ikusten zaitut maitatzen. NEtxLBB 327.
Urrengo jaian elkarrengana bildu ziran. Ib. 62.
Bai astian da bai jaian. UztSas 81.
Yaietan yai, astean ere ala nai. (AN-larr). Ib. 753.
Jaia etortzeko desiatzen egoten ziran gaixo aiek.BAyerbe 136.
v. tbn. Ber Trat 56r (125r iai). OA 161. SermAN 1r. El 9. Iraz 32. Oe 103. Ub 184. Mg CC 238. fB Ic II 185. Astar II 223. CatLlo 47. Echve Imit 60 (I 19, 6). Izt C 243. EusJok II 62. AB AmaE 234. Alz STFer 122. Ag G 51. KIkV 66. KIkG 61. Noe 74. JanEd II 118. Yanzi 49. Anab Usauri 100. Eguzk GizAuz 28. Munita 125. Bilbao IpuiB 185. Basarri 23. SM Zirik 11. Arti Ipuin 51. BEnb NereA 147. Salav 25. Etxabu Kontu 91. Ataño TxanKan 86. Onaind STeresa 118. BBarand 81. Yai: Zav Fab RIEV 1909, 38. Ur BulaAl 8. CatUlz 33. Ldi IL 135. Iai: Azc PB 347. Xei: Mdg 126. ZMoso 45.
azpiadiera-1.1
(En exprs. del tipo jaiak gorde, jagon, santutu... 'guardar, santificar... las fiestas'). Igandeak eta iaiak begira dizagula. BerDoc 88v.
Gorde bear diran jaiak eta pestak. Ub 175.
Irugarrena, Igandeak ta bertze jaiak guardatzea edo sandutzea. AñCatAN 6s (
CatLlo 7 jaiak gordetia
).
Gorde ondo domeka ta jaiak. AñEL1 78.
Zer esan diteke onela jaiak santifikatzeaz?AA II 53.
Begiratuten badogu zetarako nai daben Jaunak jai eta domekak santututia. Astar II 76.
Nai badau, bada, jaijak jaotia, da geure onerako. Ib. 76.
Sayak eta igandeak guardaitzagula. CatAria 448 (453 jai
).
v. tbn. Cap 8. OA 150. Arz 43. El 53. fB Ic II 242. Itz Azald 90. Xei: CatAe 44. CatSal 45. CatR 45.
azpiadiera-1.2
(Como primer miembro de comp.).v. infra JAI-ARRATS, JAI-ARRATSALDE, JAI-BEZPERA, JAI-GOIZ, etc. Ardan-poto sartu zan jai-illuntzian trabenan, ardoz bete-bete egin zan. UrruzUrz 60.
Andra Mariaren igoerearen eta San Pedro Apostoloaren jai-aurreko egun guztiak. ItzAzald 118.
Animaren jai orduetarako. AgG 142.
Yai-ostoa lagun...'Ramo de fiesta'
.LdiBB 166.
Utzazu jei-gai huntan zure bi / ezpaiñ gozuez goza nadin ni. MdePo 48.
Erri guzia jai-usaiz elizan batua zenuan. NEtxAntz 155.
Kanpai nagosiaren durunda otsak, amabietan eta jai-aintzitiko illunabarretan izaten dira soillik. ErkiagArran 109.
Langilleak sapatu gabaz asten dau jai-aurrekoa, jaia bera baiño gustagarriagoa, agian. ErkiagBatB 134.
Ez aztu mutil askok jai-illunabarrean nolabaiteko neskak nai dituztela beren griñak asetzeko. MAtxGazt 75s.
Jai-eguerdi batean.Albeniz 235.
sense-2
2.
(V-gip, AN-ulz; H),
jei (S)
Ref.:
A(
jei
);
IzUlz(
yai
);
EtxbaEib(
jaixa
);
ElexpBerg(
jaixak
)
. Fiesta, reunión de personas con la intención de divertirse, celebrar o conmemorar algo."Fiesta"A.
"
Yai bet, una fiesta"IzUlz.
"Fiesta, diversión. Ango jaixa, jan da eran eta pelotan eiñ
"EtxbaEib.
Ez dino Kristok aingerubak jai andija zelebretan dabeela Zeruban pekatari baten egijazko konbersino edo biurreran?MgCO 206 (cf. infra JAI HANDI).
Eliza bestetan kanpoko jei guziez artha handia du herriko alkate jaunak. ZbyRIEV 1908, 85.
Hobe da egün bat zure etxen, eziez mila mündüko jeietan. IpHil 51.
Baserritarrentzat ez da jai pozgarririk bertsolaririk ez bada. Etxeg(
inMujPAm 28
).
Ala bukatu zan jai ura, jai eder ura. MujPAm 10.
Bart oso poliki atera zan jaia. LabEEguna 106.
Neronek ere jaia zerbait ikusi bear nuala-ta. Ib. 115.
Orain ospa dezagun, garaipen batuaz zihur, / jaien jaia. MdePr 308.
Jaia asi baño lenago agurtu dezagun Arantzazuko Ama. NEtxAntz 62.
Tarteka kantariak bazebiltzan. Jai-tokia, ordea, Foruen plazan zan. AnabPoli 81.
Bi milla arima jin da iganteko jeila. Herr 4-9-1958, 3.
Bolanderak zeruan jaiari txaloka. BilbaoIpuiB 236.
Ederki jakin du beti jaiak eta urtegunak antolatzen. ArtiIpuin 78.
Jaia neretzat balitza ere / poz geiagorik ez nuke. Lopategi(
inMattin 23
).
Patxi Barberoin omenez atzo zarauztarrek zuten jaia. XaOdol 269.
Jai-antolatzalle oiekin. MMant 37.
Azkenik, jai bukaeran Antonio Arrue euskaltzainak bertsolarien eta euskararen alde egin zuen hitzalditxoa dator. MEIG III 51.
v. tbn.
ArgiDL 127. Lh Yol 17. Mok 11. Altuna 74. Ag G 320 (AL 165 iai). Enb 112. Ldi BB 124. Otx 36. ABar Goi 45. EA OlBe 90. JAIraz Bizia 107. Etxde JJ 203. Txill Let 27. Erkiag Arran 30. Lf in Zait Plat XVII. BEnb NereA 158. Osk Kurl 174. Ibiñ Virgil 47 (117 iai). Alzola Atalak 126. Berron Kijote 210. Onaind STeresa 20. Ayesta 32. Gerrika 262. Yai: Kk Ab II 173. Ldi IL 117. Zait Sof 98. Akes Ipiñ 20. Jei: Casve SGrazi 20.
azpiadiera-2.1
(Pl.)."
Jaixak, en plural, fiestas patronales. Andra-Marixetan, Ondarruako jaixak
"EtxbaEib.
"
Laster die Elorrixoko jaixak
"ElexpBerg.
Cf. JAIETAN. Orregaitik, bigarren egunean be bazirauen Arranondoko jaiak. AgKr 59.
Erriko jaietan bezalaxe, apain. AArdi 62.
San Ferminetako jaiek. JEBer 20.
Zuberotarren euskera eztitsua entzuten zen Atharratzeko erri-jaietan. EtxdeJJ 203.
Plaentxiako Andramari jaiak urreratu ziran batian Eibar-en gertautakua. SMZirik 51.
Santa Kurtze bezperaz / asten dira jaiak. BEnbNereA 26.
Erriko jaiak ziran. AlzolaAtalak 90.
Maietz Pazkuetan, bere erriko jaiak zirela eta.Gerrika 47.
Jaietan dago
erria; bada bertan kitarra, dunbal, arratz, triska otsik ugari. OnaindSTeresa 91s.
Segura ontako San Joan jaiak. Insausti 149.
v. tbn. Enb 112. Yanzi 69. Anab Usauri 78. Erkiag Arran 182. And AUzta 52. Osk Kurl 39. Uzt LEG II 203. Etxabu Kontu 121. Ataño TxanKan 211.
azpiadiera-2.2
(Como segundo miembro de comp.).v. ELIZ-JAI, HERRI-JAI, EZKON-JAI, etc. Lugintza-Jaia ixango da jai orren ixena.(1917). ForuAB 91.
Euzko-jai goragarrijak. Enb 122.
Iñolaz ere mintzoa dute / biarko Garazi-jaiez. OrEus 223.
Berriz edireiterik eta anai-jai berririk izanen da geroan?MdePr 129.
Oñatikoa Konde jauna, Ermita-jai ontara etortzekotan da. NEtxAntz 59.
Izan ziran egundoko erromeri-jaiak. ErkiagArran 53.
Ez neban nai joan zugaitz-jai aretara.EtxabuKontu 13.
Arraun-jaia elkarren / biotzetan josiz.Zendoia 168.
v. tbn.
Aur-jai: Lab EEguna 102. Ekain-jai: JMB ELG 81. Aizkora-jai: Insausti 171.
azpiadiera-2.2.1
Egun aundiya izandu zuten 1886ko Maiatzaren 26a; Mill-urren-jaia (fiesta millenar [= 'milenaria']). IñarraEE 1893a, 14.
Yauretxe-sagaratze yaia egiten zan Yerusalem-en. IrYKBiz 343.
Errenderiko Euskel-olerti-yaiari eskeñia. LdiIL 27.
azpisarrera-1
JAI-ALAI.
"Por antonomasia, la pelota, el juego de la pelota. Jolas guztien artian, jai-alaia pelotia" Etxba Eib. "Jai-alai, juego de la pelota, frontón donde se juega al juego de cesta punta (BU VocPel)" DRA.
azpisarrera-2
JAI HANDI,
JAI NAGUSI.
azpisarrerakoSense-2.1
a)Fiesta principal. AxN explica besta buru bat (371) por jai andi bat;besta buruetan (550) por jai andietan. "Gran festividad, día solemne. San Andres, jai aundixa Eibar-en" Etxba Eib. v. festaburu, jaiburu. Orien berri ematea Igande ta Jai andietan. CbEBO 57.
Prestatu ta abiatu jai nagusietarako baraubakaz. AñEL1 76 (
EL2 88 yai
).
Kandeleru, lora edo santu eta beste jai andijetarako biar dirian gauzak batutia. Astar II 69.
Igande ta jai andi guztietan batutzen dira plazara. IztC 213.
Beraz, salbauko bazara, ill biarko dozu Paskuetan edo jai andiren baten. UrMarIl 81.
Eztau deitan, solo xei andietako mezen edo Elizan kantatandein gaizetarik, ensaiatra. Mdg 122.
Argatik jai aundi ortarako lurreko baztar geienetatik biltzen ziran Jerusalemera giza-sail aundiak. InzaAzalp 84s.
Zuri niri, zuri niri, xei andietan yaungoikoari. (Sal)(Acertijo del incensario)AEY III 398.
Dominisandorio eguna xei andia da. ZMoso 56.
Trinitate-egunak inguruko baserritarrak kaleratuko ditu, kristauontzat jai aundia baitegu. NEtxAntz 31 (
Nola 51 j. nagusi
).
Jai andietako meza nagusietan. EtxabuKontu 77.
v. tbn. Lab EEguna 109 (jai aundi)
azpiadiera-1.1
"
Jei-handitan (S; Foix), en grand apparat"Lh.
azpisarrerakoSense-2.2
b)JAI NAGUSI. Pascua. v. JAIEGUN NAGUSI. Nun gura dozu jai nagosijaren aparija gertu dagikezugun?AG 1469.
azpisarrera-3
JAIAN-JAIAN.
Cada día de fiesta. Kristinau onak bear leuke / jaian-jaian pentsadu / aste guztian zeinbat bider / ein ete daben pekatu. Balad 190.
azpisarrera-4
JAI ARIN(Añ, Izt 51, H (V, G), A (que cita a Astar)). "Fiesta de guardar, de medio precepto" Añ. "Medio día de fiesta, yai arina" Izt 51r. "Día de media fiesta" A. v. JAI-ERDI. Eragotzi jaiegun katigatubetako biarra, baña emon jai arin edo astegunetan euren zarrak manietako beste denpora. CrIc 69.
Jai-arinetan edozein biar egin leiteke. Astar II 66.
Yai domeketan eta yai arinetan gura ta gurez legez entzun daroagu [meza]. AñEL2 96 (
EL1 85 eguzarietan
).
azpisarrera-5
JAI-ARRATS.
Noche de día festivo. Egin dezagun kontu urliarentzat jai arratsetan ostatura joatea dala orditzeko bide. AA III 485.
Kuadrilla ortako iru mutillak / lengo jai-arrats batian / pentsamentu bat atera dute / anbat beretzat kaltian. TxB I 257.
Andik urrengo, jai-arrats batez, / San Sebastian gabian. Ib. 165.
Hain goibelki hasi zen arratsaldea jai-arrats bat bezala izanen zitzaion, goizeraino. MdeHaurB 23.
azpisarrera-6
JAI-ARRATSALDE.
Tarde de día festivo. Au egiten degu jai-arratsaldeetan dotrina esan-ondoan. AA II 19.
Egun atati gora / iai-arratsaldetan / ikusten eben alkar. AzcPB 131.
Bakit, Mari Jesus, zuek jai-arratsaldietan Demikun, pandero soñuan olgetan dozuena. EchtaJos 126.
Lenago lez batuten zirean gazteak jai-arratsaldietan. Ib. 108.
Maiatzeko jai-artsaldetan an oi dijuaz neska gaztetxo guziak. UrruzZer 118.
Ai, nere gaztetango jai-arratsalde gogoangarriak!Mok 19.
Pernando, jai arratsalde artan, --ta noiz ez?-- parrandan gelditu zan. SMZirik 37.
Jai-arratsaldea luze ta aspergarri zaie. MAtxGazt 34.
Orain, jai-arratsaldetan ere alkar ikusten zuten. NEtxLBB 44.
Musika taldeko egiten dana lotuta geratzen da jai arratsaldeetan. EtxabuKontu 26.
Onek etzuan jai-arratsalderik etxean pasako.TxGarmBordaB 98.
v. tbn. Izt C 213. Bil 174. EusJok II 87. Ag Kr 116. Gand Elorri 175. Erkiag BatB 157. Ataño TxanKan 210. JAzpiroz 187.
azpisarrerakoSense-6.1
(Con el suf. -ero
). Nagusi ari gustatzen zitzaion iya jai-arratsaldero pasiatzera joatea. Salav 33.
azpisarrera-7
JAI HARTU (V-gip).
Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg. Coger fiesta. "Guardar fiesta, dejar el trabajo. Domeketan jai artzen da. Bazkalostian jai artu dogu, ferixara juateko" Etxb Eib. "Biar jai artu biot medikuana joateko" Elexp Berg. Auzokoren bat ezkondutzian / danak artuko zuten jai. UztSas 106.
Bezperan etorriko zirala, lantokian jai artuta. TxGarmBordaB 140.
azpisarrerakoSense-7.1
(Con compl. directo). Astelena jai artu / egin gabe lanikan. MendaroTx 313.
Fabrikan eguna jai artzeko zailtasun gogorra beti.Insausti 30.
azpisarrerakoSense-7.2
(Pl.). Ez uste jaiak artuta onuntz / etorri geradenikan. UztNoiz 93.
azpisarrera-8
JAI BERRI.
Día de Corpus Christi. v. FESTA-BERRI. O, Leaburuko nere eliza maite, nik ainbeste urtetan jai berriz (Corpusez) [apaindu zaitudana]. AArdi 53.
Seguran, Yai Berri ta Donianez, elizbira-ostean erria uriko zabalean urteoro biltzen da. AEY I 148s.
azpisarrera-9
JAI-BITARTE. "
Jai bitartean egingo det, haré de aquí al domingo inclusive"VP 49r.
azpisarrera-10
JAI-BEZPERA.
Víspera de fiesta. Cf. JE Ber 93: Batere ez nakielarik urtheko jaien bezpera zutela Irundarrek, y Erkiag Arran 181: Bai dala pozgarria bakoitzaren sorterriko jaien bezpera! Bere amandreak esan ta jaibispera batean probetxu andiko sermoi bat predikatu zuen. CbJust 52.
Abijetan dira biarrian zapatuban edo jai besperan eta dagoz [...] biarrian domeka edo jaijegun sentira artian. Astar II 72.
Onetan zebillela, jai-bezpera batean Kafarnaum-era joan zan. Lard 401.
Eldu zan ba, iraillaren lenengo eguna, jai bezpera, arean bere. ErkiagArran 182.
v. tbn. Anab Poli 78. BAyerbe 173.
azpisarrerakoSense-10.1
Aski dute jai edo igande bezperatik urrengo eguneko irakur-aldia bein edo bitan irakurtzea. MbIArg I 54.
azpisarrera-11
JAI-DOMEKA.
v. JAI-IGANDE.
azpisarrera-12
JAI EDUKI(j. euki V-gip, G-azp). Ref.: Gketx Loiola; Iz ArOñ; Elexp Berg. No tener nada que hacer, no tener posibilidades. "Mutill arek nerekin nai duala ezkondu? Jai zeukak!" Gketx Loiola. "Orréandi jai daukou, con ése no podremos hacer nada" Iz ArOñ. "Alperrik abill, neska orrekin jai daukak" Elexp Berg. v. JAI IZAN (b). Guzurragaz polito / bizi leike nunai, / egiak daukan arte / toki danetan jai. BEnbNereA 204.
Errien arteko politika baiño beste konturik ez balitz [De Gaullek] jai eukiko leukela laster uste dogu. Anaitasuna 1966 (7), 7.
Euskerak oiengandik / ez ote dauka jai?Olea 263.
Ez badu propinarik ematen, urrengo txandan jai daukala. Albeniz 65.
azpisarrera-13
JAI EGIN.
azpisarrerakoSense-13.1
a)Hacer, coger fiesta.
Irugarren agindua: jai egunak jai egitea. KIkG 51 (
KIkV 55 jai egitea
).
Orduan jai dagite mendian artzaiak. JaukolBiozk 96.
Gabon-jaiak eurakin, jaiak-jai egiñez, / ospatu gura neukez poz eta atsegiñez. Enb 177.
Donibanetan (Sanjuanetan) alderdi artan jai egiten zutela-ta, lenbiziko egunean bestetan baño askoz ozte aundiagoa izaten zan. AnabUsauri 55.
Ordudanik, San Lukas eguna urtero jai egiten dute. OrEus 227n.
Salerostetxe, gintza eta eginkizunak jai egin bezate aitatutako egun orretantxe. EAEg 26-3-1937, 1368.
Langilleen alkartasunak jai egitea erabagi dau arratsaldean. ErkiagBatB 144.
Berak (nekazariak alegia) jai egiten du. "Ipse dies agitat festos"
.IbiñVirgil 93.
Berdingabeko zuen jai ortan / jai egingo du zeruak. BasarriAuspoa 55, 54.
Emen ere urte dana / ezta egiten jai. UztNoiz 124.
Baiña [bandako] gazteak iñundik iñora jai egin nai eben erri jaietako gabetan. EtxabuKontu 26.
Aste-egunetan [nakiñak] jai egiten bazuan ere. AtañoTxanKan 211.
Nik jai egin bear det egun ortan. TxGarmBordaB 63.
azpiadiera-1.1
Ameriketako artzaien moduan beñere jairik egin gabe. Salav 29.
Belarrak-eta itxuraz samar / etortzen diran urtian, / ez dago jairik egiterikan / oiek ondu bitartian. UztSas 244.
azpiadiera-1.2
Txintxo asko biltzen bait-ziran danok etxera egun artarako, Santa Clararen jaia egiñaz. LekSClar 103.
azpisarrerakoSense-13.2
b)Celebrar, festejar.
"
Jei egiten (Ip), faire réjouissances"Dv.
Eta lürreko ekhoiliarrak boztüko dira haien hiltziaz, eta jei eginen die. "Iucundabuntur"
.IpApoc 11, 10 (Dv gozo hartu, Ur (G) jostatu, IBk alaitu
).
Bear dan legez jai egiteko / puska bikaiña jarri du. OrEus 229s.
Etxeko guzien osasunaz jai egiteko aukera ederrean zera. NEtxNola 21.
Ixurtzen baitut ene anima neregan, iai egiten dunaren irrintziz eta gorespenez. (Ps 41, 5)"Festivitatem celebrantis"
.OrAitork 390 (Dv bestaliarren
).
Jan ostean jai egiten da. FEtxeb 75.
San Inazio egunez jai egin genduala. AZink 86.
v. tbn. Etxabu Kontu 32.
azpiadiera-2.1
Ta, zer derizkiotzu, jairik egingo al da?LabEEguna 95.
azpiadiera-2.2
(Con compl. directo). Ondarroako bandiak be Santa Zezili eguna jai egiten eban. EtxabuKontu 31.
azpiadiera-2.3
(Con dat.). Au ezta santubak honretia, au ezta santubai jai egitia. Astar II 54.
azpisarrerakoSense-13.3
c)Acariciar, hacer mimos.
v. FESTA EGIN. Barruko urduritasuna ezkutatu zion, usatu sukarrarekin jai egiten ziolarik. MdeHaurB 86.
azpisarrera-14
JAI EGON (V-arr-gip, AN-gip).
No haber nada que hacer. "Alako lekutan jai egoten da, no suele haber nada que hacer" Iz UrrAnz s.v. alako. "An ikatz ugari ezpadaok, jai daok" SM EiTec2 (s.v. ikatz). "Jai zegok emen (V-arr-gip, AN-gip)" Gte Erd 167. Errazoia eukan, onekin bakarrik jai daok. SMZirik 36.
Baiña esku gogorra bear danean biguna erabiltzen bada [...], badakigu zeiñek irabazten duan: gaiztoak; eta ortik jai dago.Insausti 217.
azpisarrera-15
JAI-EGUN.
v. jaiegun.
azpisarrera-16
JAI EMAN.
"Jai emon, dar fiesta, dar suelta. Amarrak baño len jai emon detse biargiñeri, astorauta ebizelako iri-probiagaz" Etxba Eib. Erriko musikerueri be jai emoten detse. SMZirik 20.
azpisarrerakoSense-16.1
(Con compl. directo). Arratsaldeak geienean jai ematen zizkiguten. BAyerbe 63.
Lantokian egun-pare bat jai eman oi zizkigun nagusiak.Zendoia 85.
azpisarrera-17
JAI ERABILI.
"Aste guztian jai darabill, toda la semana está de fiesta (sin trabajo)" Etxba Eib.
azpisarrera-18
JAI ERAGIN.
Hacer disfrutar de la fiesta. Len arratsaldean, beste jaietan lez, musikea izaten zan, jendeak dantzan egin eian. Baiña oitura au kendu egin genduan, geure eguna geuk jai egiteko zala-ta, eta ez iñori jai eragiteko. EtxabuKontu 32.
azpisarrera-19
JAI-ERDI(V, G, AN; Añ, H). Ref.: A; Etxba Eib. Media fiesta. "Fiesta de guardar, de medio precepto" Añ. "Gure denboran, San Blas jai erdixa izaten zan kalerik kaleko zezenakin" Etxba Eib. Cf. JAI OSO. v. JAI ARIN. Igandeaz gañera Apostoluak eta Elizak ipiñi zituen beste jai asko, batzuek osoak, besteak jai erdiak. AA II 47.
Artzen due eskua jai erdi edo aste egunak jai oso egiteko, ta jai osoak jai erdira biurtzeko. AA III 556.
Atsaldean jai-erdi, / norbait illuntzerako ordi. "Media fiesta"
.OrEus 158.
Asteazkena ez litzake txarra, jai-erdia da-ta. NEtxLBB 59 (119 jaierdi).
azpisarrera-20
JAI ETA ASTE (V, G, AN).
Ref.: A; Elexp Berg. Laborables y festivos, todos los días. "Jai ta aste, litm.: fiesta y semana; es decir, todos los días" A. "Esne-partitzen jarduten dau jai tta aste, uda ta negu" Elexp Berg. Tabernan jai t'aste / ikusten zaituzte. AzpPr 97.
Kafetegi edo ardangelaren baten egon oi dira jai ta aste. AgG 162.
Egun geiena igarotzen du / ixpilluan jai ta aste. UrruzZer 76.
Arrokeriyaz oiek kontatzen / or zebillen jai ta aste. EusJok 135.
Beren asto ta zakur eta ume / emen dabiltza jai ta aste. TxB II 64.
Arro ibiltzen giñan, / bai, jai eta aste. Yanzi 189.
Gelditu ere gabe / dabil jai ta aste. LekEunD 26.
Jai ta aste, gau ta egun lanean. JAIrazBizia 97.
Goizetik gabera, jai ta aste, nere indarrak lan gogorrean urtzen. NEtxAntz 107.
--Noiz erabilliko dok ba? --Goizean, goizean, jauna, jai ta aste. ErkiagBatB 48.
Illunabarrean, berriz, 8 eta laurdenetatik 9 t'erdietara, jai eta aste. MEIG I 100.
v. tbn. Salav 29. Olea 107. MMant 98. BAyerbe 89.
azpisarrerakoSense-20.1
[Zaitzen zaitu] jaiean eta astean, jatean eta edatean, lotarakoan eta esnatzean. AACCErac 185.
Bestela ibilli biar / zenduna eskian, / bata ta bestian, / jai eta astian. ImazAuspoa 24, 145.
Alkandora zikiña / jaiko eta asteko. MendaroTx 217.
Etenik gabe beti, / jaian da astian / zorionaren eske / bizitza guztian. UztSas 197.
azpisarrera-21
JAI ETA JORNAL. "
Jai ta jornala, súmmum a que debía llegar, según cierto clásico eibarrés, el movimiento social de reducción de jornada y mejora de salarios, inaugurado por las Sociedades obreras de resistencia el año 1896. Aurrera, jai ta jornala deigun arte!
"EtxbaEib.
azpisarrera-22
JAI-EZ. Bi atal oietan ezarri ditugun jai-ezak."Las supresiones [de fiestas]"
.EAEg 18-3-1937, 1310.
azpisarrera-23
JAIEZ EGON.
Estar de fiesta. Mendia yaiez dago / urrezko yantziaz. LdiBB 154.
azpisarrera-24
JAI-GOIZ.
Mañana de día festivo. Jai-goiz batean mezatara zijoazen bi adiskideak. UrruzUrz 32.
Igande ta jai goizetan / bere amakin jeisten zan / eleizara. JaukolBiozk 40.
Jai-goiz batian ikusi nuben / Zarautzera etorriya. TxB I 99.
Jai goiz baten.Gerrika 17.
Alaxe, etorri da jai-goiza. Albeniz 178.
v. tbn. JAzpiroz 21. AZink 114. Insausti 65.
azpisarrera-25
JAI-IGANDE,
JAI-DOMEKA(Izt 40r). Domingos y festivos. "Jai domeketan, en los domingos y festivos" Izt 40r. Jai-igande bakoitzerako egiten dudan lenbiziko gauza da Ebanjelio bera euskaraz ezartzea. MbIArg I 55.
Bada, jai-igandeak Jangoikoaren egunak dira. Ib. 117.
Ez bearrik egitea jai domeketan nezesidade baga. Oe 104.
Jaidomeeketan zelanbait mezia entzutia. fBIc I app., 23.
Begira yai-domeketan meza osoa beti ta ondo entzun izan badozu. AñEL2 137 (
EL1 129 jaiak ta domekak
).
Baserritarren iai-domeketako batzarrak. (tít.). AzcPB 86.
Jai domeketan, premiña barik, etzan lanik egingo. EguzkGizAuz 28.
azpisarrera-26
JAI IZAN.
azpisarrerakoSense-26.1
a)(Trans.).Tener fiesta.
Mozkor gabeko jaia eguzkirik eztan eguna bezela dek, eta nik gaur jai diat, jai andi. AgG 312.
Astelena ta asteartia / igandiakin danak jai. JanEd II 108.
Jai det, jai aundia gaur / atsegiñ erabat. EAOlBe 96.
Illun zeuden zokoek berêla dute jai. OrPoem 533.
Jai zuan arratsaldean, ostegun guztietan bezela. OskKurl 206.
Argatik zeru ta lurrekuok / jai degu gau-biotzean. NEtxLBB 256.
Bein bear eta artzaiak ere / oraintxen egun batzuk jai. UztSas 65.
Urrengo eguna jai zutelako. BBarand 152.
azpiadiera-1.1
(Intrans. Con sujeto en 3.a persona).Ser fiesta.
Beti jai balitz nork irabaziko / luke ogia. NEtxLBB 311.
Orain igandera aldatuta dago, baiña orduan jai izaten zan [Santa Barbara]. Insausti 121.
v. tbn. v. tbn. JAzpiroz 167.
azpisarrerakoSense-26.2
b)No tener posibilidades, no tener nada que hacer.
v. JAI EDUKI. Nere biziak jai du... Nere burua bertan ilko dedala, alegia. NEtxAntz 104.
Fortunatok lagundu ezpaligu, jai giñean ori billatzen. Ib. 146.
Biar gabean sartuko naute "kapillan"; urrengo egunsentian, nere biziak jai du. NEtxLBB 117.
azpisarrera-27
JAI NAGUSI.
v. JAI HANDI.
azpisarrera-28
JAI-ORDU.
Hora libre. Lan-oñarri eta itunben erabakiak [...] jai-orduak kitatzea elburu zutenak. EAEg 18-3-1937, 1310.
azpisarrera-29
JAI OSO (H).
Fiesta de guardar. Cf. JAI-ERDI. Jai osoetan nekazarien esku-lanik egiten ez degula. Ub 174.
Goazen oraiñ jai osoak santifikatzeko bear dan bigarren gauza. AA II 50.
Askoren iritzian, idi eta mando kargatuakin jai osoan bideari ekitea debekatua dago. Ib. 51.
Agiriko olgeetaak eta dibersinoe publikuak eragotzita dagoz domeeka ta jai osuetan. fBOlg 40.
--Nok jai egunak gordeetan dituz? --Meza osoa enzun, ta jai osoa bada, bear edo lanik egiten ez dabeenak. CatBus 24.
Guztiyak gorde biar eudiela beste yai osoak legez. UrBulaAl 10.
Biamoneko bazka nai dute / gordetzeko jai osoa. OrEus 222.
azpisarrera-30
JAI-SOINEKO.
Ropa de los días festivos. Inguru-errietako gizaldra asko jai soñekoakaz jantzirik [...] joaten dira Arranondora. AgKr 41.
Josek, jai-soñekoz jantzirik, [...] Oñatirako bidea artzen du. AgG 276.