Tr. Documentado desde mediados del s. XVII. En DFrec hay un ej. de bihozgabe y uno de bihozkabe .
sense-1
1.
(Hb, Dv),
bihotzgabe (Lecl, Hb(-io-)),
biozka (V-ple ap. AApend
; ADBols),
biotzka. Cobarde; falto de ánimo, irresoluto."Lâche, poltron"Lecl, Dv.
"Cobarde"A Apend. "Descorazonado" A DBols. Hori erraiten da bihotzgabeaz, eta, eskukara behar denean, ihes ari denaz. OPr 515.
Zeren manera berean penitent flako eta bihotzgabe hek muga batetakotz begiratzen dira bekatu egitetik, bainan damurekin, nahi lukete egin ahal balezate bere buruak dannatu gabe.SPPhil 27 (He 26 gogo hurritako hek).
[Soldadiak] ezpadira koraios eta deliberatu, eta diren poltroiñak eta biotz gabiak, adios gaztelia. TtOnsa 64.
Ezen biktoriosentzat dago mana, bihotz gabeenzat lazeria handia. "Torpenti"
.Ch III 35, 1 (Leon nagia).
Enada, [...] beldurti, ikarakor ta biotzgabea. VMg 25.
Tomas balientie / ondo enpeñatu, / bere kulpaz eztaizan / ango lanak galdu. / Ixidro ori zala / pixkat biotzkatu. / Biotzka egon arren / izan leike fiñe, / ezta guztiorena / biotza bardiñe. EusJok II 102.
sense-2
2.(Dv), biozge, biozkabe.Cruel, insensible."Qui est sans coeur"Dv.
Beira nihor Yainkoa ahanztetik, nardagarri edo bihotz gabe batzuen trufa gatik!HbEgia 34.
Errozu musde Nogesi / Gizon bihotz-gabe horri / Nere partez goraintzi. (In ZerbAzk 105
).
Zer nahi duzu erran dezaten zure etxekoez? [...] zure alderat bihotz gabe direla. Laph 104.
Aize bihotz-gabea, zertako herritik / eraman duk apexa mendien gainetik?ElzbPo 189.
Oi! ni zer bihotz-gabea, / ez bazintut maitatzen!ZbyRIEV 1908, 204.
Nagusi bihotzgabeak haur gaixoa buruko iletarik hartzen du. ArbIgand 87.
Borreruak zerate zuek, biotzgabeak, gizagaizkiñak. AgG 292.
Anai txikiyarekin orren biozgeak ez izateko esaten nizuten... ill egin nai zenduten...J.M. Tolosa EEs 1913, 65.
Bertulf biotzgea bere emaztearengana erakarri zuten. JBDei 1919, 284.
Eriotz gogor biotzge danak / biurtu dituz "ezerez". GMantGoi 34.
Herodes bihotz gabea. Ox 67.
Santa Cruz bezain biozgabea ta odoltzalea etzala?OrSCruz 89.
Biotz-gabeak, makurrak, gogorrak. LekEunD 37.
Biozgabea ta ankerra bear zukean alako neskarentzaz errukirik ez izateko. TAgUzt 187.
Soldado bihotzgabe tzarrek Jesusi ezarri zioten gurutze pisu bat bizkarrean. ZerbIxtS 89.
Begiak lehertzen ziozkaten juje bihotzgabeenen manuz. Ib. 102.
Erregez baduzu erraiteko hainitz: idor eta bihotzgabea daukazu, bere eginbidea bethetzen duelakotz. LfMurtuts 49.
Bere izakera zakarra, garratza, makurra, biozkabea. EtxdeAlosT 21.
Gaur ni nauzu etorri, bihotz gabe hau. MdePr 143.
Gizon biozgabeenaz eta ankerrenaz esan baita utsaren orde zala biozgabe ta anker. "Vecordi et nimis crudeli homine"
.OrAitork 45.
Oñazea luzatzearren aizto txiki batez lepoa ebaki gizonari, biozgabe arek!NEtxAntz 46.
Universua aundia da bai, zoragarri eta ospetsu, baiña baita garratz, eskerga ta biotz-gabea ere. VillJaink 119.
Naixago dorala ill eta artariko senar zaillagandik urten, eta bidian doran aurra atara orlako aitta biotzgabe batengandik. EtxbaIbilt 485.
Gizona da zoroa ta bihotz gabea / barnean baldin badu plazerren gosea. XaOdol 136.
Zoro, erabage, biozbage ta errukibage. KerRom 1, 31.
Arako Neron biotz-gabea baziña lez. BerronKijote 159.
azpiadiera-2.1
Insensible, frío, falto de sentimientos. Biotz-gabe ta itsu, / nork, izan ere, bil olerti-loreak?"Sin corazón y ciego"
.LdiBB 1.
azpisarrera-1
BIHOZGABEKO(bihotzgabeko Dv). Cruel, desalmado, sin corazón. "Bihotzgabeko, qui est sans coeur" Dv. Ondo eginik, ondo bai ondo, / zaldi biotz bagakoa. ZavFab,
RIEV 1907, 541. Gizon bijotz bagako ta eskertxarrekua. UrMarIl 115.
Biotz gabeko gizon gaizki-azi aiei. Lard 448.
Miguel Navarro zeritzan biotzgabeko bat. 'Desalmado'
.AranSIgn 100.
Eta gure biotz andikoa ta biotz bagakoa Iparragirrera ioan zirean. ABGuzur 156.
Biotz gabeko neska mutillak dirudite biak, aserratuta daudela esan leiteke. AgG 195.
Sarraski odolztatu okaztagarri hori neholere etzuten ikusi nai izan. Basakeria holakoak, bihotzgabekoentzat. Zub 111.
Gerla gorria odol xurgatzen ari zaiote orori. / Bihotz gabeko itzal beltz horrek errabian du erretzen. Iratz 71s.
Ta otso biotz-bakoari. BilbaoIpuiB 50.
Baiña batez be ibiltariekaz zan biotz-bakoa. Ib. 123.
Biotz bako maltzur zantarrak alakoak. Ib. 258.
Biotz-gabeko neke-liburu oietan irakurri ta irakurri egon. "Desalmados libros"
.BerronKijote 72.
Zure biotz-gabeko egite oietan. "Crueles hazañas"
.Ib. 159.
azpisarrerakoSense-1.1
Arima bihotzgabetakoei eta gogourriei.He Gudu 124.
azpisarrera-2
BIHOTZGABEZ.
Por falta de valor, de resolución. [Beheramendu] haren onetstea eta hartan lakhetzea, ez indar edo bihotz gabez, baina Iainkoaren maiestatearen handiago etsteko. SPPhil 214 (He 216 ez gogo urritasunez eta bihotz eskasez).