Tr. La var. uraxen aparece en textos guipuzcoanos desde principios del s. XIX, a menudo alternando con uraxe. Hay además uaxe en T. Agirre y uraixe en Gandiaga.
sense-1
(Dv, H),
uraxen,
uaxe,
uraixe,
auraxe (V-gip ap. EtxbaEib). Aquél, aquella, aquello, él, ella, ello mismo. Elizako hauziaren huraxe duk iujea. EZMan I 33.
Sentsu onaren kausitzera entseiatu behar da, eta huraxe date interpretazino edo ganbiadura ona. ES 130.
Huraxe da Antekrist bat, Aita eta Semea ukhatzen dituena. He1 Io 2, 22.
Elizaren partez izendatua, / haren manuz egorria gero [...] / huraxe duk Jaunaren ministro.Iraultza 23.
Zegoala asto uraxe bera ibar batean. VMg 47.
Pensatu zuan uraxe zala Zeruko biderik laburrena. Gco I 421.
--Eriai ifintzen zaiotena? --Bai, uraxe bera. ItDial 16 (Dv huraxe bera; Ur axe bera, Ip hura bera).
Rebekaren egiñeratik ezagutu zuen huraxe zala Jainkoak aren nagusi gaztearen emaztetzarako zeukana. Lard 27 (498 uraxe).
Aitak egiten zuana uraxen bera semiak ere egiten zuan. BvAsL 141 (75 uraxe).
Iru egunera bikain da agurgarri piztu zan Jesus uraxe ber-bera ortxe aldare gañean dago. ArgiDL 66.
Ordu uraxe da gure ondoreko guzia erabakitzen duana. InzaAzalp 125.
Ezpañek darabiltena, uraxe badakigu eskier bizi dana. LdiIL 63.
Atsegin zitzaion Balendini zeregin uaxe. TAgUzt 213.
Colombiako gauzetatik beñere aztuko ez zitzaiona sendi uraxe zan. JAIrazBizia 107.
Zer galazi uraxe egin bear. AnabPoli 13 (82 uraxen).
Esan zetsan auraxe naikua ebala senarran goguak esnatzeko. EtxbaIbilt 472.
Bere barruan korapilloa zekarren eta uraxe askatu arte ezin zezakean pakerik arkitu. NEtxLBB 44.
Ondo pentsatzen jarri ezkero, / uraxen zan lan urria. UztSas 74.
Kontrabandotik ateratzen gendun pixarra, uraxe genin patrikarako. AtañoTxanKan 85.
Naikoa izan zan galdera uraxe, an zer pasatzen zan jakiteko. AZink 115.
v. tbn. Arr GB 104. Xe 237. Ag G 159. Urruz Zer 110. A Ardi 19. Noe 86. Muj PAm 8. Lek EunD 24. Ir YKBiz 105. SMitx Aranz 158 (87 uraxen). Munita 114. Txill Let 94. Erkiag Arran 42. Zait Plat 145. Vill Jaink 42. Gazt MusIx 61. Ibiñ Virgil 86. Uzt Sas 159. Berron Kijote 138 (tbn. 138 uraxen). BAyerbe 49. Uraxen: Bil 163. JanEd I 101. EusJok 116. MendaroTx 352. Salav 16. Uraixe: Gand Elorri 170.
azpiadiera-1.1
(Introduciendo oraciones exclamativas o ponderativas). Huraxe zen zaldun giristinoa!HePhil 128 (Echve Dev 153 uraxen bai; SP 125 hura).
Uraxe zan tristura / nere barrenean. Basarri 179.
Nekatutako gerriyarentzat / uraxen gauza biguña!UztAuspoa 67, 114.
Uraxe uan miseria! AtañoTxanKan 175.
azpiadiera-1.1.1
(Al final de la frase). Ondo ederra uraxe!Munita 91.
Aitortza zirrarakorra uraxe!NEtxLBB 85.
azpisarrera-1
HURAXE BAI(Introduciendo oraciones exclamativas o ponderativas). Uraxen bai zala kristau zalduna. EchveDev 153 (He Phil 128 huraxe).
Uraxen bai pollita / an pollitik bazan. Bil 70.
Guri jo diguten soñu ura... uraxe bai uraxe...UrruzUrz 12.
Uraxen bai zegoala benetan maitagarria. AgG 134.
Uraxen bai dek txoria!Enb 169.
Agiri zan gizon beltz apain bat. Uraxe bai beltza. JAIrazBizia 34.
Lagunak lagun, uraxe bai lagun benetakoa!NEtxLBB 79.
Igaro det igari ibaia edo errioa, eta uraxe bai zala erioa! Alkain 130.
Huraxe bai dolua, gerezien ateraldiaren gabea! LarreArtzainE 126.
v. tbn. Moc Damu 22. SMitx Aranz 31.