Tr. De uso gral., ya desde Leiçarraga, en septentrionales y navarros. En la trad. guipuzcoana se encuentra desde mediados del s. XVIII y su uso aumenta durante el s. XX. Hay muy pocos testimonios vizcaínos. En la trad. septentrional la forma gral. es oihu; la var. sin aspiración aparece en Pouvreau, sin excepción; Bordel tiene un único ej. (198 oiuz ), en Zubiri es más frec., y Lhande tiene un ej. de oiu (Itzald II 120)). Al Sur, oiu y oju son las formas mejor documentadas. Hay además uju en FrantzesB, Antia (JesBi 43), Urreta (EEs 1918, 155), Txirrita (junto aoju y eju ), Mendaro Txirristaka, Orixe (junto al más frec. oiu ), Enbeita (un ej., junto al más frec. oiu ), L. Mujika y Uztapide (en éste junto a eju ); uiu en J. Elizondo (EEs 1913, 106) y en ZugSerm; eju en Goñi (113), en un texto de Oiartzun, en Txirrita, unos versos de 1954 (Auspoa 39, 10) y Uztapide, y un ej. de oio en un texto de Lakuntza. Hallamos un ej. de oidu (tal vez errata) en Aguirre de Asteasu. En DFrec hay 116 ejs. de oi(h)u, 4 de oju y 2 de oyu.
sense-1
1.
(L, BN, S; SP, Urt I 80,Ht VocGr, Arch VocGr, VocBN , Gèze 326, Dv, H), oiu (V, G-to, AN, L; SP (oyu), Lar, Añ (G), H (V, G)), oju (V-gip, G; Lar, Mg Nom 68, VocCB (G), H (G)), oiju (Dv (G); oiyu VocB), oidu (VocCB (V) Dv), oio (V-gip; Añ), uju (V-gip, G-azp; Añ, A DBols), uiu (uyu H (V)), uio (V-oroz), eju (G-azp). Ref.: Bon-Ond 152; A (oiu, uio); Lrq (oihü); Iz Ulz (oyuke), Iz UrrAnz (ojua), Iz ArOñ (uju), To (oyu); Etxba Eib (oiuak); ZestErret (uju/eju).
Grito; clamor; llamada. "Alarido, oiua, deadarra, ojua" Lar. "Aclamación, pozezko ojua" Ib. "Ululato, oju izugarria" Ib. "Vocería, ojuak" Ib. "Pozezko oihu bat egin zuen, [...]. Bere kontzientziaren oihuak ixilaraztea, [...]" H. "Oihu baten bidean (BN-baig), oihu baten menean (L-ain), al alcance de la voz" A. "Uio, grito agudo de mozos" Ib. "Oiuak, exclamaciones de júbilo. Agertu zanian, an baziran oiuak, pozak zoratu biarrian danak" Etxba Eib. Errekeitazalén oihuak armadén Iaunaren beharrietan sarthu dirade. LçIac 5, 4 (He, TB, Ol, BiblE oi(h)u; Dv deihadar
).
Oihu banoak eta profanoak reprimitzak. Lç2 Tim 2, 16 (He, TB, Dv sol(h)as
).
Etzutela enzuten pregonariaren oiua baizik. BerTrat 30v.
Hala dute damnatuek oihua altxaturen. EZMan I 82.
Birjina xahua, / egiozu semeari / gure alde oihua. Hm 164.
Zeri dagokan oiu hau Iainkoaren beharrietan oiu handia da. SPImit III 5, 5 (Mst oihü handi bat
).
Jainkoak entzun dik ene nigarren oihua. Gç 43.
Kitatzeko Mundua, / gaudezentzat atzarturik, / noiz dukegun oihua. ArgDevB 149.
Hura [Alleluia] zen alageranziazko oihü bat. Bp II 55.
Iratzarri zuten itx-atariko ots eta oju andi zenbaitek. MbIArg II 312.
Armada guziak artiki zuen oihu handi bat. Lg I 255.
Edanaren tarantularekin ekusiko dituzue batzuek, ezeri ez dagokala, eragabeko farra, algara, deadarrak ta iru oiduak egiten, beste batzuek saltoka ta lasterka. AA III 378.
Sarjento aiek badarabilte / irrintzia ta ujua. FrantzesB I 102.
Otseinak lanerako / ollarrak yo ordurako / egiten eutsen oiua. ZavFabRIEV 1907, 96.
Bere botza kanbiatzen du / eta bere oihu falsian / marrak egitez erraiten du: [...]. ArchFab 149.
Gaizkiña bereala irten zan, oju izugarriak egiñaz. Lard 378.
Gu baithan eman duen legearen oihua. HbEgia 22.
Joan ziren iazarzera Jesukristo oio gogorrakin esaten ziotela, salba gatxazu Jauna. LakSerm 312.
[Pelegrinai] eginarazi zarozkigun oihuak edo aklamazioneak. ZbyPel 95.
Eriotzaren oiua iduri du, eta nere biotza beldur da. (Ae). Orreaga 98 (B, Sal oiua; R iragoa
).
Mendekiozko oju izugarri batek. OtagEE 1882c, 579.
Orduan egin zuan Santuak oiu aundi bat: Demonio-demoniuak, atozte!BvAsL 143 (85 oju
).
Errege, oihu tzar horiek aditzen zituelarik.ElsbFram 98.
Kontzientziaren oihuez.JnnSBi 88.
Bozkariozko kantu eta oihuak. Lap 180 (V 80; v. tbn. bozkariozko oihu en Lg I 301, Laph 144 y JE Ber 53).
Estarri guztiak oiu ta deadarrik garratzenak bota zituen. AgAL 26 (
G 105 oju
).
(s. XX)Jendearen oihu, irri karkail eta esku zartak!JEBur 149.
Kontu-kontai gaudela, ejua. --Joñe, nor ete-da?(AN-gip). AEF 1924, 11.
Haur kozkor batek, ardien ondotik, / bazuen oihu eta hixtu. Ox 18.
Euskaldun-biotz / on baten oiu bizia. JaukolBiozk 53.
Oju aundia egiten dezu / dirudizula prailia. TxB 230 (
B II 170 uju aundiyak egin
).
Etzuen oiu edo aiotsik entzun. FIr 146.
Oihu hetarat atzarririk, lasterka hor heldu da gelaria. BarbLeg 136.
Oiu aundi bat egiñez esan zuen Yesusek: [...]. IrYKBiz 506.
Ene oiu au sar biotz illeraño!LdiBB 82.
Aspaldian ari zan oiu gogorrean. OrEus 32.
Oiu erdiragarrietan negar-zotinari ideki ziozkan aldez-alde ateak. TAgUzt 274.
Auhen hori ez zen bakharrik bihotzminaren oihua. LfMurtuts 51.
Ez du oihu bakar baten egozteko astirik ere. MdePr 133.
Laisterka ta oju bizian laguntza eske asi zan. EtxdeJJ 156.
Madarikatzeko ordez parkeskeko oiuak egiñaz. ErkiagArran 187.
Ohean egoiten zen, amak hogoigarren oihua egin artio. JEtchep 24.
Ozenegia baita munduaren oiua. VillJaink 30.
Hil aintzin, oihu bat bederen zikinkeria horien erdian adiarazi. ArdoySFran 227.
Oiu bat zabaldu da / euskaldunontzako: / erdera utzi pakean / erdaldunentzako. NEtxLBB 322.
Gu bertsolari giñan garaian / etzegon altabozikan, / eju galantak egiten giñun. UztSas 150 (
LEG I 94 y 319 uju
).
Danak atera ziran oiu auetara. BerronKijote 72.
Batzuk alkarri elduta aurretik, besteak irrintzika atzetik. Oiu ederrak bai. BBarand 85.
Herriko mutilaren "oihua" entzun-eta. LarreArtzainE 83.
[Herriaren] oihu haserreak isilarazten. MIH 315.
Eleizaldek, batasun hori zuen oihu larriz eskatzen. MEIG VIII 56.
v. tbn. (Para autores meridionales). Oiu: LE Kop 97. EusJok 116. GMant Goi 102. ArgiDL 158. TP Kattalin 194. Enb 96. Otx 120. Laux AB 95. ABar Goi 59. EA OlBe 51. Zait Sof 132. Lek SClar 121 (EunD 14 oju). Etxde JJ 251. Txill Let 105. Ugalde Iltz 15. Osk Kurl 162. Gand Elorri 97. Izeta DirG 120. BEnb NereA 77. Ibiñ Virgil 114. Lab SuEm 198. BasoM 109. Ataño TxanKan 74. Onaind STeresa 92.
Oju: Ub 26. Echag 149. It Fab 114. Izt C 248. Ur Mt 2, 18. Bil 129. Zab Gabon 93. Camp EE 1883b, 519. Arr May 42. Sor AKaik 112. Iraola 138. Ill Testim 15. Inzag RIEV 1923, 505. Inza Azalp 68. Muj PAm 53. Alz Ram 116. SMitx Aranz 215. Anab Poli 53. Alkain 76. Etxabu Kontu 169. Ataño TxanKan 121.
azpiadiera-1.1
Zuri gaude Maria, / oihu-ta nigarrez. ZbyRIEV 1908, 289 (cf. infra ejs. del tipo oihu-negarrez
).
Oju eta deadarka. Salav 92.
azpiadiera-1.2
(Ref. al de las aves). Ardura duk beharrian oihu oilaharrarena. EZMan II 17.
Pabo inkantadore haren oiuaren eta hitzen ez enzuteagatik. SPPhil 303 (He 304 erasia
).
Beorren irrintzia, mozoloaren oiua.AgG 3.
Arrano-oiubak / ixildu ziran osoro. LdiEuzkD 29-5-1917 (ap. ASJU 1984 (1), 212).
Ontzaren ujua. MendaroTx 210.
Okillaren oiua zetorren.TAgUzt 107.
Ontzaren oiu ituna entzun oi da soilki. EtxdeJJ 44 (v. tbn. Or Eus 262 ontzaren oiua
).
Mozoluen baten [...] oiua besterik ez zan entzuten. BilbaoIpuiB 106.
Ixil! egazti-uju ta illun!LMuj"Illunabarrean"(ap. DRA
).
azpiadiera-1.3
(Como segundo miembro de comp.). Goihenaren iratzar oihia. ChahoAztiB 10.
Eztul oju bat egin ondorian, galdetuko diyo neskamiari: [...]. Iraola 111.
Euskal-oju au entzun. EEs 1913, 259.
Boz-oihu, deiadar, nigar. (tít.). Ox 135.
Irrintzi-oiu zolija.Enb 40 (cf. OIHU-IRRINTZI).
Aberri-oiuba. (tít.). Ib. 64.
Nola eutsi agopetik irtenda, gañezka zijoakion poz-oiuari?TAgUzt 59.
Gizonen otoitz oihuak, sainduen auhen arinak. Iratz 152.
Emazte oihu edo hasperen bat. LfMurtuts 28.
Gorantz dirdaika doaz osasun-otoi ta samin-oiu oskideak. '
Un sonido de lamentos'
.ZaitSof 62.
Leze barnetiko auhen-oihu luto bat. MdePr 114.
Urrengo txatala irakurtean biotz-oiu aundiz niagon. OrAitork 220.
[Artzai zakurrak] apaltasunez entzun / nagusi oiua. Basarri 152.
Jainko-maitasun gozoz mozkor, deadar-oiu goria dagi. Onaind(
inGaztMusIx 151
).
Bere tronpeta oiu ikaragarri arekin. UgaldeIltz 13.
Danbor-otsa ta pregoi-oiua. NEtxLBB 166.
Nahigabe oihuaz bukatzeko. MEIG IX 98.
azpiadiera-1.4
(Como primer miembro de compuestos). Ango oju-arrantzak eta iskanbilla.Mok 17.
Oiu mintzo orrek barnean baiño / agoan dik indarrago. OrEus 171.
azpiadiera-1.4.1
Eternitate guzian burlatuko nuk hire nahiez, nigar-marraskez, oihu-xiriritez. Dh 159.
Oihu heiagoraz zioen akhaba zezatela. ElsbFram 78.
Rakel oihu marrumetan, / umeak galdurikan. Ox 67.
Gaixoa han aditu dut / supazter xoko batean / bakarrik oihu-nigarrez. Etcham 162.
Oiu-furrundaz laguntzen die. OrEus 398.
[Beteluko sorgiñak] an egin zuten dantza uju tarrapatan. Ib. 124.
Gauaz ere ari gare oihu-kantuz Jaunari. Iratz 123.
sense-2
2.(Con valor adv., junto a otro término).v.
infra OIHU ETA OIHU. Elhe tzar ta oihu, oihu eta jestu, [...] borroka partida bat behar zuten egin itsusia. Ox 198.
Txuntxun soñuan uju ta ikoti, / or doiaz gure mutillak. Enb 36.
Batzuk or duaz oñez, / oiu eta irrintzi. Ib. 69 (v. tbn. Tx in Imaz Auspoa 24, 141 oju eta irrintzi, Or Eus 14 y EA OlBe 52 irrintzi ta oiu).
Asi dira gaiñetik oiu ta karrasi. OrEus 148.
Soiñu ua gortuz, oiu ta mintza. Ib. 397.
Gizadi / alaia dabil / dei, oiu t'abar / jai baten goraltzigarri. EAOlBe 75.
Ekin zion txistu ta oiu, ardi deslaiak agertzen ziranentz. EtxdeJJ 5.
Barrunbe oro ots eta oiu ari zitzaion bere egitasmo dollorra salatuz. Ib. 72.
Otoa, berriz musika ta oihu, herritik kanporat joan zen. JEtchep 39.
Gazte jendea iji ta oju. NEtxLBB 19.
Neskazar bati hemendik ai naiz / oihu eta irrintzina. Mattin 104.
Besterekin mintzatu naiz, ez oihu eta zalaparta dabiltzan horiekin. MIH 373.
Oihu eta garraxi herriz-herri dabiltzan bazter nahastaileak. MEIG III 117.
azpiadiera-2.1
Emen gabiltz jaietan / oiua ta dear.JanEd II 118.
azpisarrera-1
MIN-OIHU,
OINAZE-OIHU.
v. min, oinaze.
azpisarrera-2
OIHU-ARROITUKA.
v. arroituka.
azpisarrera-3
OIHUAZ.
Gritando. v. OIHUZ, oihuka. Ezieben ezer egiñ, ur gañean igari ta oiuaz egozanen alde.AgKr 198.
azpisarrera-4
OIHU BATEAN.
A gritos. Begitarte-begiak lorietan, oihu batean erran zuen: O! milesker, arima onak, nor ere baitzaizte! BarbLeg 126.
Israeldar elkarte osoa oihu batean hasi zen. BiblENum 14, 1 (Dv oihuka, Ol oiuz; Ker deadarka
).
azpisarrera-5
OIHU-BOZ.
"Ton de voix, oihu boza" Ht VocGr 432.
azpisarrera-6
OIHU-EGILE.
azpisarrerakoSense-6.1
a)(Dv A; oihugile Urt V 175 y IV 37, H). Heraldo. "Clamator, oihugillea, kridaria" Urt V 175. "Héraut" Dv (que cita a Etcheberry). Hara zaradianian hil ohoreziak heltü, oihü egilek zielarik hütxa eskietan, zian gora erraiten: [...]. Egiat 177.
Sar-arazi zuen karrosa batean eta manatu zuen heraut edo oihu-egille bat, ibil zadin haren aitzinean, mundu guzia belhaurika zadintzat ikhustean Joseph. Lg I 99s.
Oihu egile batek goraki zuelarik adiarazten guziek behar zutela haren aitzinean belhauna khurtu. Etcheberry 43.
azpisarrerakoSense-6.2
b)(oihugile H (+ oiu-); oihegile S ap. Lrq; ojugille Lar). "Algarero, vocinglero, amigo de bulla, [...] ojularia, ojugillea" Lar. "Atronador, atronado, por vocinglero, osgorraria, ojularia" Ib. "Calvatrueno, vocinglero" Ib. "Voceador" Ib. "Qui appelle en criant" Lrq. La definición de Urte podría corresponder tbn. a esta acepción. Doaie bat ziudade edo erri batera, non baitire ausart, edanzale, oiugille, emankari. (350). LE-Ir.
Lika oiu-gillea askotsuei ialkitzen ari zitzaien, udako idi-alapidean. ZaitSof II 67.
azpisarrera-7
OIHU EGIN.
azpisarrerakoSense-7.1
a)(gral.; Volt 67 y 85, Urt I 80, Gèze 326, Dv (s.v. oihu), H; oiu SP, Aq 341 (G), Izt 123r, H; oiuin AN-ulz-egüés-ilzarb-olza; oihegin S; oihugin Ht VocGr 344 (315 oiugitea); oju egin Lar, Añ; uju egin Añ). Ref.: Bon-Ond 156; A (oiu egin); Lrq y Lh (oihegin); Iz Ulz (oyuke); Gte Erd 181, 104.
Gritar, clamar, dar voces, aclamar, llamar (gralmte. a gritos). "Norbaiti egiozu oihu, appelez quelqu'un (en criant)" Dv. "Oihu egiten dauku nausiak, [...]" H. "Oihu egin behala jin ditian" Gte Erd 104. v. oihutu, oihuztatu. Tr. De uso gral. en la tradición septentrional ya desde Leiçarraga. Al Sur se encuentra desde mediados del s. XVIII, siendo poco frecuente en autores vizcaínos.
Hundatzen hasi zenean oihu egin zezan, zioela, Iauna, salba nezak. LçMt 14, 30 (He, TB, Dv, Ip, SalabBN, Leon oihu egin, EvAN, Echn oiu in; Ur, Ker, IBk, BiblE de(i)adar egin, Samper bozak eman, Hual irago egin, Ol ots egin
).
Io dut atea eta oihu egin dut hiruretan. Volt 220.
Erasiko du, oihu eginen du, eztu nehork ixilduko.Ax 372 (V 245).
Zuri bihotz barrenetik oiu egitea. SPImit III 23, 3 (Mst othoitzia, Leon zure othoiztea
).
Zure izen sainduari gomendioko oiu eginen diot. SPPhil 310 (He 311 oihu eginen diot
).
Bere bizia salbatzen ahal zialarik, oihu eta heiagora egin balu. TtArima 9.
Hek hitzez oihü eta herots egiten dizie, zük aldiz enthelegiari entzütia emaiten. Mst III 2, 2.
Bazkaiteko denboran batak bertzeari / oihu egiten zuten: "Hire graziari!". Iraultza 73.
Jangoikok oiuinziónak Moisesi etzaitela urbildu onará, kenzkizu zeure oñetákoak. LEDoc 138 (
Ong 23v oiueginzio
).
Goihenak oihü egiten badü Leheren, ihardesten deiok: Jauna!ChahoAztiB 9.
Ah! Maria, oxala! Bethi oihu egin banatzu ene tentazioneko ordu guzietan. MarIl 103.
Bihurtzen da bere Artzainak oihu egiten dioen bezen laster. Jaur 171.
Herioari oihu du egiten. / Herioa behala jiten. ArchFab 119.
Esker gabekoa, / nik oju egiñ eta / i igesi oa?ItFab 64.
Oiu egiten zutela negarrez Zerura miserikordiaren eta sokorruaren billa. ErroSerm 266.
Hitz hauek aditzearekin, bravo zuten orok oihu egin. ElsbFram 133.
Eskualdun bilkuretan agertzen delarik, oihu egiteko: Fuera Berdoly!HUAurp 145.
Bakotxak bere nagusiak eukan iritxiaren alde egiten eban oiu. AgAL 33 (
G 309 oju egiten du y 62 egin zuan oiu
).
Eginen dute zer nahi harramantza, oihu eta intzire, eta garrasia. BarbSup 114.
Erra gorrian oiu egiten du. Zub 39 (54 oihu egin
).
Neskamiari uju egin ziyon: / Zabaldu zaitzu atiak! TxB I 152 (92 eju in; 114 oju egin
).
Zerura sartzeko ezta aski Yaunari oiu egitea, Yauna deitzea. IrYKBiz 140.
Geldi ago, zoro ori! Oiu dagio zakur zaunkari ta jauzkariari.TAgUzt 14 (295 oiugiten zuen
).
Eginen du hil-arte, oihu eta kantu. Iratz 120.
Badatoz azkenean! --oihu egin zuen. MdePr 99.
Egin didazu dei ta oiu, ta nere sogortasuna autsi. OrAitork 276.
Egunon, etxekuak, --oiu egin zun Juanesek ataritik. EtxdeJJ 83.
Kadiztik oiu dagi / Konde beztuak mendeku billa. GaztMusIx 99.
Lorietan zen gure misionesta, oihu egiterainokoan bere otoitzetan: [...]. ArdoySFran 168.
Begira zeuzkan semeei oju egingo zieken. AtañoTxanKan 192.
"Ura!" oihu egiten zuten handik aitak edo ottok. LarreArtzainE 60.
[Frontoietako korredore] oiek, publikoak nola eskatzen dien, ala egiten dute oiu. Albeniz 179.
"Badugu Euskal Unibertsitatea!" oihu egin du oraintsu Anaitasuna aldizkariak. MEIG IX 30.
v. tbn. EZ Eliç 251. Bp II 61. Urt Gen 41, 43. Lg I 289. Brtc 184. Egiat 272. Xarlem 171. JesBih 453. UskLiB 217. Etch 624. Gy 171. Dv LEd 209. Hb Egia 47. Laph 225. Elzb PAd 40. Zby RIEV 1908, 607. Arb Igand 100. CatJauf 30. JE Bur 195. StPierre 34. Ox 163. Const 37. Etcham 187. Zerb IxtS 10. Lf Murtuts 21. JEtchep 32. Xa Odol 168. Oiu egin: Bv AsL 169 (154 oju egin). Lh Yol 12. Inza Azalp 153 (23 oju eg.). Otx 19. Laux AB 98. ABar Goi 50. Zait Sof 19. SMitx Aranz 219. Erkiag Arran 144. Ugalde Iltz 24. Izeta DirG 29. Ibiñ Virgil 38. Lab SuEm 170. NEtx LBB 349. Auspoa 77-78, 42. Ataño TxanKan 258. Oju egin: Mb IArg I 349. Ur Mt 3, 3. Xe 200. Sor AKaik 113. Otag EE 1882c, 579. Camp EE 1883b, 519. Moc Damu 6. Arrantz 34. EusJok II 151. Muj PAm 48. Alz Burr 16. Yanzi 169. Ldi IL 16. Txill Let 35. Anab Poli 56. Alkain 62. Uju e.: MendaroTx 367. Oihun: Eskual 31-7-1908, 3.
azpiadiera-1.1
(Ref. a gritos de animales)."Gabaz uju eitten daben orri esaten jotsau gau-txorixa" Elexp Berg. Kreserela daritzon xoriak oiu eginez eta hegaztin ihizilariak begiztatuz, hek izitzentu. SPPhil 197s (He 200 bere oihuez
).
Nik ikhusi dut [erlea] oihu eta harrabots egiten, bertze batzuei joka. DvLab 297.
Hu, hu, hu, / huntzak egin oihu. Ox 113.
azpiadiera-1.2
(Con egin elidido). Akhusatuak ukha, oihu, falso zela, gezurra zela, etzela halakorik. Ax 378 (V 249).
Astoak oihu orari dathorkon laguntzera. Gy 38 (84 haurrak oihu
).
Guziek berriz oihu: / bai kondena zazu. ZbyRIEV 1908, 213.
Handik hirugarren egunean / hilak aitari oihu; / aita, entzun nezazu. Balad 108.
Batek oihu, bertzeak marruma, hor hasten dire borroka. HUZez 59.
Begiak ideki ere gabe, bainan pixkorki oihu: "Zer tutzue dolamen hoik: ai eta ai?". HU(
inOx 202
).
Ontzako urre bat" oiu Uitzi-aldetik. OrEus 150.
azpiadiera-1.3
(Con oración completiva). Hobekiago saltzeagatik egiten zuen oihu, emazte ebatsiak zekazkeiela. Ax 359 (V 238).
Oiu egiten diote hel dakiela. SPPhil 449 (He 453 oihu egiten daroe hel dakiztela
).
Oihu egin zuenean filistindarrak han zirela. Lg I 233.
Profetak oihu egin zion ekhartzeaz ogi ausiki bat ere. Ib. 349.
Egin zioen oihu bara zadin. MarIl 70.
Etxerat nintzanian Añari oih'egin / borta zabal lizadan. Etch 358.
Hail, hots! Oihu egiok / lagun dakikala. ZbyRIEV 1908, 767.
Oihu egin zuen Erregeri aproba zitzala aiphatu dekretuak. ElsbFram 98.
Oihu egiten daroku, athera gaiten. JnnSBi 172.
Ordukotz elizatik oihu egina [zen] eriak aste hartan ikusiren zituela Jaun-Erretorak. ArbIgand 89.
Denak illarazteko oiu-egin zuan. OrEus 54.
Bela-Beltzi etortzeko oju egiñaz. EtxdeAlosT 27.
Zeruetako Jaunari oiu egiten zion saminki bakartasun ikaragarri artan abandona etzezan. EtxdeJJ 248.
Etortzeko lenbaitlen, oiu egin zion Santxo Panzari. BerronKijote 211.
v. tbn. Monho 160. Laph 246.
azpiadiera-1.4
Ostots-oiu egin zun, biur gaitela Arengana. '
Dio voces como de trueno, clamando que [...]'
.OrAitork 91.
azpiadiera-1.5
(Con sust. como compl. directo). [Komisarioak] legearen izen garratza oihu egiten du, idekitzen dakote. JEBur 191.
Herriko muthila, atabala gerritik, berri izigarriaren oihu egiten ari etxez-etxe. LfMurtuts 7.
azpisarrerakoSense-7.2
b)"Oiu egin, dar voces; por extensión, cantar" A Morf 738. Gaur gloria gabe geranok, biar alleluia oiu egingo degu. AArdi 122.
azpisarrera-8
OIHU EGINARAZI.
Hacer pregonar, hacer publicar; hacer gritar. "Fair crier par le crieur public" H. Ilhaintsak, / ohoin handiak, / lotseria bazterretan iauririk, / herriko haurñoer oihu eginerazirik, / bere astaparrez atzaman zuen / erresiñol bat.ArchFab 215.
Beldurrak oihu eginarazi zioten. TBMt 14, 26.
Enperadorek oihu eginarazi zuten [...], etzezaketela gehiago onets giristinorik izan zadin hekien erresuman. JnnSBi 113 (v. tbn. 160).
Erregek oihu eginarazten du: bere alaba emanen diola ezkontzaz alaba horri hirri bat eginarazten dionari. BarbLeg 136.
Andrein jaun auzapezak oihueginarazia du igande goizean herriak salduko dituela bi etxe. Herr 20-3-1958, 2.
azpisarrera-9
OIHU-EGITE.
"Oihegite, appeler en criant (S)" Lrq.
azpisarrera-10
OIHU-ERAGILE(El) que hace gritar, tronar. Iainko iborziriari oihu eragillea, / othoi urrikal bekizu ene auhen tristea. EZMan II 111.
azpisarrera-11
OIHU ETA OIHU.
Gritando continuamente. "Castígame mi madre, y yo trompóselas, nere amak oiu ta oiu, baña nik ostu ta galdu" Lar (s.v. trompar). Andik hura urrun-erazi naiez, asi ziran oju ta oju. MbIArg I 175.
Zuek miatu xokoak berriz miatu ditut, oihu eta oihu. Bainan, [...] nihon ez gure Katzo kausitu. BarbSup 77.
Oihu eta oihu ari ziren. BiblELc 23, 23.
azpisarrerakoSense-11.1
Esan zien Josuek, zegitela zuten indar guziarekin oju ta oju. MbIArg I 390.
azpisarrera-12
OIHU-GARRASI.
Grito. Ermitauaren oihu-karrasia minekin. ZerbIpuinak 129.
Igandetako soina hartzen du, eta berehala oihu-garrasia handi bat egiten. BarbSup 103.
Hainbertzenarekin, oihu-garrasia bat entzuten dute urrunera. BarbLeg 127.
[Ez genduan] alako oiu-karraxirik aterako. UgaldeIltz 24.
azpisarrerakoSense-12.1
Oihu garrasiaka abiatzen zaio ondotik. Barb Leg 126.
azpisarrera-13
OIHU GORA. Grito.
En Haraneder podría haber influido el término heiagora Oihu gora hura egiñik hill zela. HeMc 15, 38.
Hetarik bat, ikusi zuenean garbitu zela, bihurtu izan zen oihu goraz Jainkoa laudatzen zuela. HeLc 17, 13 (v. tbn. oihu goraz ib. 17, 13, Act 4, 24, Apoc 8, 13).
azpisarrera-14
OIHU-IRRINTZI.
"Uju-irrintzi (G), grito a modo de relincho" A (s.v. ujui). Mikelaren oiu-irrintzi bizijak Lanbreabe osuan entzun ziran. EEs 1930, 184.
Ostatu eta plazara, / oiu-irrintziz dantzara. OrEus 176.
azpisarrera-15
OIHU-IRRINTZINAKA.
Lanzando gritos similares a un relincho. Gizon guziak orduan, hasi ziren oihu-irrintzinaka inguruen abisatzen.LarzGH 1959, 88.
azpisarrera-16
OIHU IZAN(Con aux. trans.). Gritar. Zuri, Iauna, oihu datzut / leku beheretarik. (In Hm 169 (app. 169 oihuz nagotzu
)
).
Oiu du neskameari, datorren leenbaileen. OrEus 52.
Emak, Batite, lau ikazkiñek / oiu ziotek albotik. Ib. 307.
Zantzu dutela, elkarri die / oiu, batetik bestera. Ib. 327.
Bet-betan haurrak oihu zuen: ez nauk joango! MdeHaurB 91.
azpisarrera-17
OIHU-MARRASKA.
Grito. Ithotzen hari banintz urean, zer oihu-marraskak egin netzakeen. DvLEd 102.
azpisarrerakoSense-17.1
Oihu marraskaz, erran zuen: [...]. TBMc 5, 7 (Leon oihu marrasketan hasi; He oihu gora batekin, Dv heiagoraka, Ol oiu andiz, BiblE deadarka
).
Oihu marraskaz eta zalapartan ari zen: nahi zela mintzatu; bazuela zerbait erraiteko.HUAurp 48.
azpisarrera-18
OIHU MIN(B, S ap. A; Gèze 334, H). "Gémissement, [...] oihümin" Gèze. "Gemido" A. Etzen bazter guzietan oihu minik eta nigar kharatsik baizen. Lg I 256.
Oihu miñetara noizbait itzultzen da maistroa. Gy 84.
Zer oihu mina, ikustean galdu behar duen hiria: Yerusalem. HbEgia 53.
Nere oiu miñek nior ukitzen eta enfadatzen badute. ZugSerm 292.
Alde orotan oihuminik baizik ez da aditzen. Prop 1876-77, 396.
Yainkoaren Ama! Oiu min egin zun amak. OrMi 114 (149 oiumiñek
).
v. tbn. Brtc 178 (oihu mina).
azpisarrerakoSense-18.1
Yarri ziren ikharan eta oihu minetan. Lg II 163.
azpisarrerakoSense-18.2
[Bihotza] zure aitzinian ene bekhatien pian oihüminez.IpHil 256s.
Jesus dago oihu minez. ArbIgand 8.
v. tbn.
Herr 14-4-1957 (ap. DRA; la ref. es incorrecta).
azpisarrera-19
OIHU-MINKA. Gimiendo.
Ar oihu-minka, egon ixilik, egin othoitz, nahigabeak jasan gizonki. LeonImit III 47, 2 (SP hatsberapenez, Mst egizü hasperen, Ol adiaka).
Oro buru-itzulka ta oiuminka... Aski da, aski da... OrMi 150.
azpisarrera-20
OIHU-MOIHUKA. Gritando.
Belauniko ta herrestan banago oihu moihuka. Iratz 136.
Zeru-alde / oihu-moihuka ta su-goitika ari. Ib. 135.
Oihu-moihuka jauzi egin zuten haren gainerat eta, [...] harrikatu zuten. Othoizlari 1962, 437.
azpisarrera-21
OIHU-PATARRA.
Grito grande. Ondoko igandean pedeiku alkhitik han ziren zinak eta minak, erasiak eta oihupatarrak. Herr 10-2-1959 (ap. DRA; la ref. es incorrecta).
De Gaulle eta Mac-Millan ohargarriki jarri zaizkola alde, buru atxikiz Rusoaren oihupatarreri.Herr 26-5-1960, 1.
azpisarrerakoSense-21.1
"
Oihu-patarraka, a grandes gritos"A.
Hekiek ordean hertsatzen zuten oihu patarraka galdatuz, izan zadien gurutzefikatua. DvLc 23, 23 (He oihu goraz, TB oihu egiten zuten gorago, Oteiza deadarrez, Brunet, IBk de(i)adarka).
Hirur hogoi mila gizon, oihu patarrakaz, Bastilla Bastilla ziotela, abiatu ziren gaztelu famatu hartarat. ElsbFram 77.
Komunixtak arrunt etsai zituen, eta oihu patarraka ari ezker-ezkerretik. SoEgHerr 10-10-1957, 1.
azpisarrera-22
OIHU SAMIN (B, S ap. A).
Gemido. Aiei! Aiei! dio kapitainak, oihu samin batekin. Laph 226.
Zerurat egiten zituzten / marraska, oihu saminak. Balad 244.
Egia zerbeit ez othe da, dolorezko oihu samin huntan. Lap VII (V 2).
Oihu samin bat botatuz kolpez zauriturik da erori. Iratz 26.
Oihu samin bat egin zuen Jesusek eta apaldu burua. ZerbIxtS 90.
v. tbn.
Oiu: Vill Jaink 124.
azpisarrera-23
OIHUTAN.
Gritando. Azkenian kalaka, harramantza eta oihutan, denek matelak gorrituak, lephoko zainak antuak, begiak bizi eta xorrotx.Zub 98.
azpisarrera-24
OIHUTIK IXILDU. Dejar de gritar.
Eskale beharra bezala, ez naiz oihutik ixilduren. DvLEd 1142 (Cb Eg II 77 deadarrez ixilduko eznaiz
).
Ezin ixil oihutik irabaztailea, / lausengatzen duela yoko egilea. HbEsk 214.
azpisarrera-25
OIHUZ(L, BN, S; SP, Urt I 80, H; oiuz SP (oy-)), OJUZ (Lar Añ), OIUS, UIUZ. Ref.: Lh; Lrq. Gritando, clamando, llamando, pregonando. (No se incluyen ejs. de instr. normal, del tipo de oihuz bete, etc.). "Oiuz dagotzu, il vous crie, il vous appelle" SP. "Acclamare, [...] oihuz egotea" Urt I 80. "(A) voces, a voz en grito, [...] ojuz" Lar y Añ. "Batbateko izialdurarekin oihuz iarri zen" H (s.v. oihu). Duvoisin (s.v. oihu) cita dos ejs. de oihuz de Goyhetche. v. oihuka. Tr. Documentado en autores septentrionales (ya desde Leiçarraga) y navarros; tbn. se encuentra, en algo menor medida, en autores guipuzcoanos. En el s. XX lo hallamos además en algún vizcaíno como Erkiaga.
Desertuan oihuz dagoenaren boza da. LçMt 3, 3 (He, SalabBN, Dv, Leon oihuz dago(e)naren, Ip oihüz ari; Ur oju egiten, BiblE oihuka ari).
Daude oius Iaungoikoa urrikari dedin bekatarias. BerTrat 107v.
Oihuz ere ezin arin detzakete nekeak, / zeren ahoa tapatzen baitaroe urreak. EZMan I 107.
Oihuz eta othoitzez zegoela, bere egunak akhabatu zeitzan. Ax 167 (V 112).
Eztuzu oiuz erranen: Ha zer da nitaz! SPImit III 47, 2 (Ch oihuz egonen; Mst marrakarik eginen, Ip oihütüren, Leon oihu eginen).
Gora nagote oiuz amuruskerietako saretan erori diren guziei. SPPhil 307s (He 309 ozengi oihuz nagote
).
Zuri gaude oihüz Ebaren haur herratiak. Bp I 150.
Zuhurtzia eta prudenzia oihuz daude eskualdunen ahotik. ES 91.
Hire anaiaren odolaren boza lurretik oihuz ziagotak niri. UrtGen 4, 10 (Dv oihuz dagokit; Bibl, BiblE oihuka ari).
Haurrei eta larriei oihuz dagote, ethor daitezila haren entzutera. CatLav 20.
(V 17)"Jauna, Jauna" oihuz darozkidanak. HeMt 7, 21.
Asi ziran guziak ojuka, bazterrak ojuz urratu bear zituztela ziruditenen gisan. MbIArg I 390 (podría interpretarse como instr.).
Kontzientzia oihuz dagotzu? Lg II 111.
Plazerraren plazerrez oihüz erraiten hasi zen, orai bakhian eta kontent hilen zela. CatLan 39.
Etzera deadarka ta ojuz ibilli lorretan bazenbiltza bezala? AA III 377.
Habiatu zen oiuz Profeta Jonas guzien alzinean .
ErroSerm
266.
Aldra andi bat ojuz ta kantari. IztC 280.
Gortzen dute yendea patarrakan oihuz. HbEsk 228.
Beldurrak oihuz emanarazi zitien. SalabBNMt 14, 26 (He, Ip, Samper oi(h)uz (h)asi; TB oihu eginarazi, Echn, Leon, BiblE oi(h)uka hasi, Ol, Ker, IBk de(i)adarka (h)asi).
Yaungoikoaren Ministroa uiuz dagokiolarik .
ZugSerm
307.
Jendea osteka heldu zauku oihuz, othoi urrikal giten heien minez. Prop 1876-77, 396s.
Zuri gare Maria / denak oihuz ari. ZbyPel 155.
Haur saihera guzia hasiko zan oihuz, patarrakaz, karrasiaz: sosik ez... ElsbFram VII.
Oihüz galthatü zian, krüzifika lezen. IpHil 162.
Otoi, Jainkoa, entzun zerutik oihuz dagitan otoitza. Iratz 104.
Belarrietan oiuz deadarka moxal lasterrak astindurik darraio. ZaitSof 30.
Anima gaixo bat asi zait ojuz purgatoriotik. EtxdeJJ 19.
Geure kolkoan ditugun atsekabeak oiuz, itz ozenez, aldarriz ta eiagoraz adierazo daikeguzan. ErkiagArran 183.
Bai eta ere barrendik oiuz kontesta egin.Auspoa 77-78, 42.
Askotan oiuz asi oi zan: "Betiko, betiko, betiko...". OnaindSTeresa 32.
Gizarteari oihuz ari naiz zuzentasunaren galdez. XaOdol 265.
v. tbn. Mat 5. Harb 176. Hm app. 169. Arg DevB 159. Tt Onsa 72. Gç 90. Mih 57. Brtc 245. Xarlem 622. Monho 134. Dh 190. TB Mt 15, 23. Arch Fab 99. Gy 111. Laph 191. Etcheberry 106. Elzb Po 230. Lap 422 (V 192). HU Aurp 47. Arb Igand 144. StPierre 25. Lh Yol 18. Barb Sup 84. Const 18. JE Ber 36. Lf Murtuts 10. Mde Po 77. Larz Iru 100. Ardoy SFran 329. Mattin 53. Oiuz: Bv AsL 192. AB AmaE 105 (G). Or Eus 337. Ir YKBiz 39. Gazt MusIx 139. AZink 86. Oius: LE Ong 85r.
azpisarrerakoSense-25.1
(Ref. al grito de animales). Paoa oiuz dagoenean, bere itzul inguruz paoatzen den orduan, [...]. SPPhil 302 (He 303 egiten duen kridaz eta oihuaz).
azpisarrerakoSense-25.2
(Tras tema nominal nudo). Zonbat dira Jinkoaren aitzinian mendekü oihüz daudian bekhatiak? Bp I 57 (56 oihüz mendekü galtho).
Egunoro biotz-oiuz ark eskatu arren. OrAitork 148.
Nola joaten nintzen tenplura, [...] poz-oihuz eta gora-goraka. BiblEPs 42, 5 (Ol lekaioz, Ker poz-deadarka
).
azpisarrera-26
OIHU-ZALAPARTA.
Alboroto de gritos. Santa Kruzek agindu zien oju-zalaparta aundia ateratzeko. OrSCruz 42.
azpisarrera-27
OIHU-ZALAPARTAKA. A gritos, dando gritos.
Oihu-zalapartaka eman zen Xaneta. BarbSup 98.