1.
(S-añ ap. Lrq
; SP, Urt, Lh),
etxezai (Bera). Guardián de la casa."Nec custos absit limine, etxezaña ez bedi athetik urrun
"Urt I 47.
"Qui garde la maison, un jour de fête ou de dimanche"Lrq.
Ai, gizon nekazaria / bada tabernakaria, / andrea ezpadu bera dan baiño / etxezain obia. AndAUzta 126.
(Uso pred.). Meza ezin enzüten dienian etxezain egon beharrez. Bp I 107.
Zakur ora andi ta etxe zai egoten zanak. VMg 27.
Baldin etxe-zain egon behar bada, edo bertzeak ofizioetarat joan nahi badire, geldi etxean khexagunerik eta erasiarik gabe.Dh 57.
Kanpoan zanean, etxe-zai zeukan beti txakur bat atean. ItFab 255.
Bide obeagorik etzuela, aitak etxe-zai utzi zituen amar emazteak artu eta galtzea baño. Lard 198.
Gizona oihanean zen [...]. Emaztea etxe-zain, aza jorran ari. HUZez 71.
Etxe-zain gelditua zen. Prop 1906, 139.
Loretomendin etxezai dagon / aingeru batek berama. ARIEV 1909, 159.
Ez, enaiz elkiko; ementxe egongo naiz etxezain, ilobazain. AArdi 28.
Andre garbi, langillea, etxezai ta / umetxoakin dagola. OrJBDei 1919, 252.
Glebari deritzenak Amazona direlakoen etxezai oi dituzu. Ldi Y 1933, 86.Fortunatok aiekin joan nai zukean; baña [...] norbaitek gelditu bear zuan etxe-zai. NEtxAntz 137.
Tarteko senideren bat utziko zuten etxe-zai. UztSas 106.
sense-2
2.
(S; HeH Voc s.v. etxetiarra, Dv, H (BN), Foix; -zañ S; Gèze)
Ref.:
A;
Lh;
Lrq(etxezañ)
. "Colon partiaire"Dv.
"Aparcero, inquilino que reparte el producto a medias con el dueño"A.
"Fermier"Foix.
"Métayer"Lrq.
Cf. etxetiar (5). Jakile falsü ginak, han etxezain bathü / ene bortan sartzeti haiek defendatü. 'Comme métayers'
.Etch 186.
Nausiak eman behar deitzo lürrak etxe zañari estatü hunian. IpDial 62 (Dv etxetiar).
Ordokiko etxezain edo, Laphurdin erraten den bezala, bordarien alaba. JEtcheberry 13.
Han ezta erregez bertze etxekojaunik nihor ere. Gainerako guziak dire bordari edo etxezain. Prop 1904, 194.
Galdegiten diogu atxoari etxetiar direnez, ala etxezain, ala etxearen jabe. JEBer 31.
Hartü nahi dianak afferman edo etxezañ legian, bi herroka. Herr 31-12-1959, 3.
sense-3
3.
(V-gip, L, S ap. A
; OrtVoc 150),
etxezai (R-uzt ap. A). Mayordomo, administrador.v. etxegizon. Nor da bada, zure antzean, etxe-zain arthatsu eta zuhurra, bere nausiak ezarriko duena sehi guzien buruzagi?HeHLc 12, 42 (IBk etxezai, IBe etxezain; Dv etxegizon).
Gizon aberats batek etxezain bat eban. KerLc 16, 1 (IBk kontuhartzaile
).
v. tbn.
Ir YKBiz 284 (Lc 12, 42), como glosa de artadun.
sense-4
4.Superior de un convento.
Maitasun-agerkunde asko egiten eutsan Pantzeskak; ez, beintzat, aurkestu yakozan beste lekaide-nagusi edo etxe-zaiñak. Praille alper gauza-ezatzat artu eben danak ta iñok bez eban bere lekaretxe konbentuan artu nai. BelausAndoni 8.