Tr. Grazia es la forma gral. Hay garazia en Materre, Haramburu (18), Axular (82 (V 55)), Harizmendi (208), Etcheberri de Sara y algunos ejs. aislados en Etcheberri de Ziburu (Man I 37), Gasteluçar (135) y Erkiaga (Arran 184), que por lo demás emplean grazia . Se documenta grazi, ya desde Mendiburu, en autores meridionales (principalmente guipuzcoanos), en muchos de ellos alternando con grazia . Se encuentra además gerazia en Lazarraga (en el texto B grazia ), Barrutia (un ej. junto al más frec. grazia ) y en el dicc. de Landucci (geraziak emon ). En DFrec hay 39 ejs. de grazia y uno de garazia.
sense-1
1.
(V-gip, S; SP, HtVocGr 368, Lar, Gèze, Dv, H),
garazia (SP, H),
gerazia,
grazi (G-azp)
Ref.:
Lrq;
IzArOñ(kontzez);
EtxbaEib;
ZestErret(
grazi
)
. Gracia (divina)."
Garaziaz bethea, plein de grâce"SP.
"Gracia de Dios, Jainkoaren grazia
", "gracia suficiente, grazia doia, "gracia actual, grazia [...] egikoia", "gracia eficaz, grazia egillea", "gracia habitual, grazia oituarra" Lar."Grâce, don surnaturel. Agur Maria graziaz bethea, je vous salue, Marie, pleine de grâces"H.
"
Zuaz emendi Jaungoikuaren grazixan
"IzArOñ(s.v. kontzez).
AxN explica emaitza (456), por grazia. v. esker (I, 4). Tr. De uso gral. en todas las épocas y dialectos.
Hura diagok glorian / graziak oro bere eskuian. E 19.
Grazia dela zuekin. Lç1 Thess 1, 1 (He, TB, Dv, Ker, IBk, IBe grazia; Ol esker
).
Jaunak dabela / oi asko geraziarik, / bizi garean / guztiok rekojidurik. Lazarraga A28, 1203r.
Monesterio santu debotoa / Jaunaren graziaz eben jarria. Ib. B15, 1180v.
Iainkoaren dohaiñen eta garazien ardiesteko. Mat 138.
Garazia santifikatzaillearen berretura. Hm 211 (v. tbn. Ub 217, Itz Azald 45 grazi(a) santu(e)gille; Itz Azald 127 grazia santuegingillea).
Indazu othoi grazia, zure gisa xuri dadin ene arima guzia. Gç 75.
Bekhatütik graziala igaren behar dügüla. Bp II 57.
Desegingo ditu Jaun onen geraziak / Bekatu oraingaño egiñiko gustiak. Acto 378.
Bere grazia egillez ta ugariz [bete]. LarCarta a Mb 281.
Jangoikoaren grazi onak lagunzen digula. MbIArg I 331.
Grazia Sainduaren arraioez argi zazu ene adimendua. Brtc 163.
Zure etxe au Jangoikuaren grazijaz beterik dago. MgPAb 105.
Jangoikoaren grazia eragillea. AñEL1 60 (Gco I 413 grazia eragille
).
Jarri ziran Jaunaren grazian. AA I 481 (cf. infra GRAZIAN (a)).
Graziaren dohainak. UskLiB 141.
Jaungoikoari nago / grazi baten eske. PE 64.
Lenago gabiltzanak / Jaunaren graziyan, / orain paratu gaitu / kolera biziyan. Xe 174.
[Komunioko sakramentuak] zer grazi eta mesede señalatu nere gañera ixurtzen dituen!ArrMay 100.
Jainkoak agindu diotela zenbeit grazia, zenbeit fabore. JnnSBi V.
Grazia da naturalezaz goragoko dohain bat, Jainkoak emaiten daukuna. CatJauf 41.
Grazia habituala. Ib. 96 (Bp I 138, CatS 63 grazia habituala).
Grazia aktuala. Ib. 97 (Bp I 138, CatLan 63, MarIl 79, Jaur 116, CatS 64 grazia aktuala).
Jaunak biarrixana danian bakarrik emoten daula bere eskarra edo grazija. KkAb I 28.
Grazia donetzallea. KIkG 67 (KIkV 85 grazi donetzallea
).
Grazia laguntzalleak. Ib. 67 (KIkV 85 grazi laguntzalleak
).
Jaun ona, eman zadazu / kantatutzeko grazia. TxB I 161.
Jainko-graziak zauzka kantari. SMitxAranz 197.
Bada gizona argitzezpadau / Jaungoikoaren graziak.Auspoa 39, 103.
Galdeginez Jaunari / biendako grazi. Mattin 53.
Euskal-herri maitea, izan dut zutan sortzeko grazia. XaOdol 348.
Emango ote digu Jainko onak nahi [...] hori beterik ikusteko grazia?MEIG I 144.
Ausarta da eta graziak ukitu ez duen gizasemea izan daitekeen bezain ona. Ib. 198.
v. tbn. (para ejs. de grazi): Ub 223. Gco I 383. Aran SIgn 91. Xe 376. Bv AsL 124. Ag Serm 150. CatUlz 37. EusJok II 108. Inza 21. ArgiDL 162. KIkG 68. Or Aitork 291. MAtx Gazt 87. Olea 135.
azpiadiera-1.1
(Como primer miembro de comp.). Zeruko grazi-inzik bage. MbIArg I 85.
[Espiritu Santuaren] grazi-isurza. Ib. 365.
Jainkoak diela artako behar den grazi-lagunza. Ib. 184.
Grazi-olio hau. Ib. 374.
[Andra Mari] lili-adaska / grazi-ontzia. GandElorri 136.
sense-2
2.Favor, beneficio, don. Done Johane Garazikoek dute gr(azi)a errege baitarik hurtean irurogei et amabi florin. ZalbaSM 76.
Obratzen duenari alokairua etzaió graziatan kontatzen baina hartzetan. LçRom 4, 4 (He, TB, Dv grazia; Ker esker-saritzat
).
Jaun Zerukoak emunik dabe / partikulare grazia: / eurak dakie kuraetan / min oria ta gorria. Lazarraga B22, 1198v.
Badutela perdunanzetan, garazietan eta faboretan fraide menorek bezanbat pribilejio. Harb 454.
[Markisa eder batek] bere kualitate ederrez abantailla handirik eta grazia handirik errege haren bihotzian ardiatsi baitzian. TtOnsa 123.
Kortesia eta grazia hurak. Ib. 168.
Iguzu grazia / garbi bizitzeko. Gç 145.
Erregenganik ardietsi izatu tuen libertate eta garazia bereziez. ES 157.
Ume hark, burasoari galdetu zion grazia bakharra izan zen [...]. Lg I 220 (v. tbn. Lg II 211).
Xarlemaña, grazia bat / nahi neikezü galtatü: [...]. Xarlem 651 (v. tbn. 802).
Graziaz zü / nahi zütügü othoitü / etsai haien kuntre / behar gütüzü lagüntü. Ib. 1274.
Zer ohore, / zer grazia, zer fagore! / Zeruaz zare hautatua. Monho 142.
Gustatuta birtute ederra / andretzat artu bere maizterra / du nagusiyak; / orla irabaztera graziyak / saia zaitezte beste guziyak. Bil 82.
[Aita Santuak] eskatzera joan zitzaizkaten grazi ta mesede [...] guziak [...] eman ziezten. AranSIgn 91.
Indarrez nagusi / premiyo ta guzi; / oiek anbat grazi, / ez nunbait merezi. AzpPr 67.
Ondarrutar oriek / zuten pantesia / olatua popatik / txalupan grazia. Balad 213.
Ez dezu asko ixtimatzen nik / egin dizuten graziya. TxB II 60 (v. tbn. 143).
Jendiak badu beste [animali] oieri / eman etziyon graziya. Yanzi 58.
Aurretik opa dio grazi ta osasun / lokarri berri ori ez dakien astun. OrEus 373.
Gizaki ororen doaia [...] maitetasun-garazia, alkar-beratasuna. ErkiagArran 94.
Azken grazirik eskatu gura badozu, eskatu arin. BilbaoIpuiB 157.
[Jainkoak] emoten eutsozan doai, mesede, grazi ta ikuskariak etziran
alperrikakoak. OnaindSTeresa 59.
[Mediku] harek egin zaukun grazia eder hartaz. Etchebarne 138 (empleado irónicamente).
Nagon ontara iritxitzeko / beintzat izan det grazia.AZink 72.
v. tbn. Laph 12. EusJok 93. SMitx Aranz 55. Olea 19. Ayesta 73.
azpiadiera-2.1
Perdón, indulto; benevolencia. Zeren gure ükhen beitü / pietate eta grazia. Xarlem 1463.
[Jeneralari] nion / eskatu grazia: / "Jauna, otoi barkatu / gure ausartzia!". Bordel 42.
Haizkora hartzen du hiltzaleak [...]. Oro yartzen dire oihuz: grazia, grazia! Zerua mintzo da. HbEgia 45.
Errepublikako jaun presindentari [...] galdatu [...] biziaren grazia. HUAurp 46.
azpiadiera-2.2
Egin nai izandu zeban Grazia ta Justiziako Ministro. IztC 507.
azpiadiera-2.3
Sendátzea grazias, saririkgabe. 'El curar gratis, sin remuneración'
.LEOng 111r.
sense-3
3.(V-gip, S; Lcc, Urt, H), grazi (G-azp), gerazia. Ref.: Lrq; Etxba Eib; Elexp Berg; ZestErret (grazi). Gracia, arte, habilidad natural; encanto; cualidad de divertir o hacer reir. "Gracia en hermosura, grazia, donairea eder izatean" Lcc. "Alacre, alacriter, [...] grazia ederrez, agradagarriki" Urt I 470. "Amaenitas, [...] xarma, alégria, grazia edérra" Ib. II 5. "Charme d'une personne; agrêment d'un accueil ou d'un langage" Lrq. "Garbo. Neskatilla aren grazia lakorik..." Etxba Eib. "Grazia haundixa dauka berbetan" Elexp Berg. Barrundiako dama galantak, / esaten irakastazu; / Axparreneko larrosatxoak, / geraziea indazu. Lazarraga A6, 1169v.
[Eskuararen] garazia eta arraitasunaz. ES 191 (v. tbn. 176).
[Koplariari] etxaiok falta grazia. Acto 238.
Berezko ango [Elorrioko] euskeraren grazia. CbEBO 42s.
Luisen aingeru modu ta grazia egokiak. CbJust 51.
Mihiko grazia. HbEsk 135.
Lainhoa zen, eztia, grazia eta ungi zariona. HbEgia 54.
Zu zerala dama bat / grazi utsa dena / bat oietan badezu / erotzen naubena. Bil 74.
Izketan ere grazi ederra. Ib. 105.
Amarretan don Lorentzok / meza nagusiya, / epistola don Ramonek / ai ura graziya!PE 112 (en AzpPr 119 ai ori graziya!).
Izketan dute graziya. Xe 168.
Berak daukan grazia ederraz miñean. ABAmaE 246 (v. tbn. 397).
Ez gizonen arteak, ez pintatzalle onenak egiñ zezakeala grazi ederragoko gauza bat. ArrMay 185.
Seme onen kondaira, kontu, lan eta beste grazi doaiak. PArt(
inBil 171
).
Han emaztia! / Oro grazia! / Ezti eztia / pare gabia!Xikito 11.
Donostiyako urak grazi ori dute, indarrik ez duenari eman eta duenari atera. Iraola 65.
Irri bat bazuen graziaz bethea. JEBur 66.
Grazi aparta zedukalako / bertsotik eta kantatik. TxB I 146.
Itzegiteko graziya. Ib. 91.
Exzepzio onek berebiziko grazia ematen dio kantuari. LekSClar 106.
Mai utsak ez du grazirik. Betea bear du. NEtxAntz 128.
Praille batek orrenbesteraiñoko gatza eta grazia eukitea. Vill(
inBilbaoIpuiB 6
).
Ezpanak estutu, sudur-puntea graziaz okertu. ErkiagBatB 33.
Traizioa duk ori. Ta ez dik batere grazirik. LabSuEm 198 (v. tbn. la misma expr. en Iraola 88).
Ez diot batere grazirik arkitzen. Ib. 203.
Grazirik gabeko pailazoak. LasaPoem 64.
[Alabaren] grazi-doaieri amor-emanaz maite-mindurik. BerronKijote 176.
Grazi gutxiko kantaria bada ere. AtañoTxanKan 22.
Izaten ziran grazi apartekoak [dantzan] asten ziranean, anka puntan jarri ta lurrik ikutu gabe esateko. BBarand 84.
Bereari segitzen zuten aintzina [...] bi ahizpek, dena ele on eta grazia. LarreArtzainE 64.
Ipui hauen grazia eta gatza. MEIG II 91.
v. tbn. Azc PB 301. Urruz Urz 61. Xikito 12. Or Mi 7. JE Ber 89. Zerb IxtS 21. Basarri 70. BEnb NereA 153. JAzpiroz 90. Insausti 208.
azpiadiera-3.1
Atractivo físico, encanto. Emazteki horrek [...] bazuen kanpoz behar den bezenbat grazia gizon bati buruaren itzul-arazteko. ElzbPAd 32.
Erakusten dabiltza / daukaten graziya, / aragiyak ageri / oien fantasiya. Yanzi 157.
[Emakumeak] gorputzean dituen [...] graziak. ErkiagArran 42.
sense-4
4.(Empleado gralmte. en pl.).Gracias, agradecimiento.v. GRAZIAK EMAN, GRAZIAK ERRENDATU. Beti zorko diyogu / berari graziya, / gizon eta andreak / euskera ikasiya. Echag 43.
Berari alabantzak / graziyak berari. Ib. 55.
Graziak eta eskerrak Jaunari miletan orai eta bethi. DvLEd 135.
Jaungoikoari eskerrak eta / jendeari milla grazi.Afrika 146.
Danon partetikan nik beroi milla grazi. PE 114 (v. tbn. 116).
Orra emezortzi bertso / amodiyoz jarri, / graziyak Artasoro / eta Elgoibarri. Xe 292 (v. tbn. 208).
Adios, Zuaneta, / dizut milla grazi. EusJok II 33.
Basarri zuten laguntzallia / merezi ditu graziyak. TxB III 134 (v. tbn. EusJok 52).
sense-5
5.Nombre de una persona. Dama gazte bat [...] / Mari Bentura dauka graziya. Xe 189.
Antonio [...] / grazi neronena. PE 77 (v. tbn. 54).
Juan Martin Elola / du bere grazia. EusJok II 20.
Aizpurua du apellidua / Jose Agustin grazia. Ib. 68.
Leon Dongaitz daduka / ark bere graziya, / Frantziyan jaiua da. TxB I 198 (v. tbn. 74, 120, 137, 166).
Izena det [...] / ori da nere graziya. Ib. 211 (v. tbn. II 139).
Lendik landu gabea, / gaur jubilatua, / Lino Ayesta nire / grazian datua.Ayesta 119.
azpiadiera-5.1
(
Grazia ponteko
). Nere lengusuba da [...]-koa / [...] du / grazi pontekoa. PE 65.
sense-6
6.Gracia (cada una de las Tres Gracias).
Egun ni naizenean Azkainat hurbildu / Hiru Graziek naute bidean gelditu. / Biek erakutsiak batek gorde ditu. / Ez zituen gordeko ederrak balitu. ElzbPAd 28 (refiriéndose a tres mujeres que encuentra en el camino).
sense-7
7.(Ref. a cosas).Atractivo, interés.
"Grâce, choix, succès. Arno horrek zuen grazia! (Eliz.), c'est ce vin qui avait du succès"H.
"
Glaazitako gauzak beste grazi bat izateu
"ZestErret.
azpisarrera-1
GRAZIA HARTU.
azpisarrerakoSense-1.1
a)Hallar la gracia, encontrar interés.
Eiztari alperren eiza dek pago-usoa [...]. Nekerik gabe eskura datorren gauzari etziot grazirik artzen. AtañoTxanKan 208.
azpisarrerakoSense-1.2
b)Obtener permiso, consentimiento.
Erretzea onartzen bada, ondo erre: toki irikian eta dotore, grazia artuaz eta begira dagoena aspertu gabe. Zendoia 186.
azpisarrera-2
GRAZIA-EGILE. (El) que concede una gracia o favor.
Hartzeko zuenak barkhatu zioten biei zorra. Hetarik zein da zure arabera, gehienik maitatu behar duena grazia egille hura?Lg II 157.
azpisarrera-3
GRAZIA EGIN.
azpisarrerakoSense-3.1
a)Conceder, hacer la gracia, el favor.
Herioak gizonari grazia eta kortesia egiten diala. TtOnsa 159.
Bere harma seguraz bortz ditu ehorzten, / hats hartzeko grazia nihori egiten. HbEsk 36.
Orduan egin eutsan / [...] grazia / izateko musikan / beti nagosia. AzcPB 301s.
v. tbn. Arti MaldanB 191.
azpiadiera-1.1
Ienkoaren adiskider [...] behar eztenik ezin egiten du herioak, baina bai grazia handirik eta fabore handirik. TtOnsa 164 (v. tbn. 171).
azpiadiera-1.2
(
graziak
). [Jaun ertora], zuk eman kontseiluak, zuk egin graziak / ez dira geldituko nehoiz ahantziak. XaOdol 134.
azpiadiera-1.3
Perdonar (la vida).
Etsai handiak / behar die persegitü / eta ez egin grazia. Xarlem 884.
azpiadiera-1.4
(Ref. a la 'gracia divina'). Berthutetan segitzeko egidazu grazia. E 75.
Iainkoak grazia dagigula. LçIns B, 4v.
[Iainkoak] humilei grazia egiten [draue]. Lç1 Petr 5, 5 (He, TB, Dv, Ker, IBk, IBe grazia eman
).
Jainkoak egin zioten soldaduei ere grazia bat guziz baliosa. JnnSBi 175.
Egin diola Jinkoak eritasun luze eta hein bat eztiaren grazia. HUAurp 122.
azpiadiera-1.5
(
graziak
). Zure aldera egin dituen graziak gatik. SPPhil 522.
azpisarrerakoSense-3.2
b)Hacer gracia, resultar gracioso; resultar agradable.
Zapatak ortotsik probau biarrian izan zan. Zapatariari grazia ein zetsan itxuria, ta olan esan zetsan Ardibaltzari. SMZirik 122.
zan ere, bertsolaria, grazia egiteko, oso ona edo oso txarra bearko da. Insausti 117.
azpiadiera-2.1
(Con determinantes)."
Ezotsan grazia haundirik eiñ txapela kentziak
"ElexpBerg.
"
Txiste horrek eztit bate grazik in
"ZestErret.
Grazi aundia egin eustan gizontxu arek. BilbaoIpuiB 250.
Grazia gitxi ein zetsan biargiñak bere lepotik ainbeste barre ein biarrak. SMZirik 13.
Gazteari ez eutsan grazi aundirik egin [...] itz orrek. ErkiagBatB 71.
Neri Kristiñaren abotsak sekulako grazia egin zidan. Ain garbi eta goxo kantatzen zuan, izan ere. Insausti 237.
v. tbn. v. tbn. Basarri 64
azpiadiera-2.2
Urtera arek ein zetsan graziakin, [...] esanda, alde ei eban. SMZirik 14 (v. tbn. 122).
a)(Con dativo).Gracias a.
Jainkoari graziak, [...] egunoro konfesatu izan naz. CbEg III 216.
Auzo onak dauzkagu, / Jaunari graziyak. Afrika 134.
Graziyak beko zapatagilliari, atera diyola batere mallatu gabe. Iraola 48.
Graziyak udaran egiten diran festa ederrari [...], izateko nai degun bezelako mauka debaldeko jendiakin. Ib. 104.
Jaunai graziyak eztarri / ederra badauka. JanEd II 126.
Grasidxek neuri... ostatzien uzabak il eiñgo zauen bertan señoritue. OrtOroig 56.
Mixeriyarik ez dadukagu / Jaungoikuari graziyak. TxB II 156 (v. tbn. la misma expr. en Xe 180, Ud 161, PE 70, AzpPr 53, Iraola 27, Urruz Zer 105, Uzt LEG II 307, AZink 48).
Gogoetak eta oroitzapen guzti haieri graziak eta desgraziak, Ibarsusin zegoen. ArtiIpuin 77.
azpisarrerakoSense-5.2
b)
(V-gip) . (Seguido de completiva).Gracias a que.
"
Graziyak sasoiz etorri zarana. Amentxe genden zer eiñ ez genkigula
"(V-gip)"
Graziyak neska argixa dana. Orretxek lagundu detza asko
"(V-gip) Graziyak atia arrapatu genduela, bestela, egiten du gurekin arrautzik gabeko tortilla. Iraola 81.
azpiadiera-2.1
Grasidxek ondo urten batzu!OrtOroig 90.
azpisarrera-6
GRAZIAK EMAN(AN-egüés-ilzarb-olza ap. Bon-Ond 159; geraziak emon Lcc). Dar las gracias, agradecer. v. GRAZIAK ERRENDATU. Iaungoikoari graziak eman egin digun ondasunas. BerDoc 160r.
Graziak emaiteko oraziñoa. CbCatV 108.
Jaunari esker onak edo graziak eman. CbEg III 218.
Merezi duenari graziyak / ematen emen gabiltza; / Mariano, eskuz zuk daukazu / gaur pelotariyen giltza. EusJok 171.
[Birjiñari] graziak ta alabantzak / emaiten nator ni. SMitxAranz 189.
Osasun ona baldin badogu / Jaunari emon graziak. Ayesta 82.
v. tbn. OA 72. El 77. SermAN 1r. Iraz 50. Oe 52. LE Prog 100. Añ LoraS 235. CatLlo 98. Echag 222. CatBus 59. JanEd I 16. PE 121. Ud 86. Xe 291. Arrantz 133. Tx B 191. Balad 196. Uzt Auspoa 22, 87.
azpisarrerakoSense-6.1
Jaun Zerukoai emaiten jagot / oi asko geraziarik. Lazarraga A23, 1195r.
Emaiten deutsudaz grazia andiak. Arz 56.
Milla grazia emaiten deutsat. Acto 8.
Ematen diuzkat grazia asko . Iraz 67.
Egunero emanez asko esker ta grazi. Ud 131.
Goiko Jaunari emanez / milla asko grazi. Yanzi 204.
Biotz-biotzez eman bearrak / milloika esker da grazi. Basarri(
inUztLEG I 338
).
azpisarrerakoSense-6.2
(En la expr. Jaungoikoari graziak eman 'gracias a Dios'). Jangoikuari graziak eman / ez da izan okerrikan. Noe 77.
(v. tbn. la misma expr. en PE 41)
azpisarrera-7
GRAZIAK ERRENDATU.
Dar las gracias, agradecer. v. GRAZIAK EMAN. Graziak rendaturik. LçMt 26, 27 (He, TB, Dv eskerrak bihurtu, Ip e. ützüli, SalabBN e. errendatu, Echn, Ker e. eman).
Graziák eta eskerrak rendatzen. LçIns B, 5r.
Ditzagün graziak errenda Jinko gure Jaunari. UskLiB 31 (v. tbn. 45).
azpisarrera-8
GRAZIAKO.
azpisarrerakoSense-8.1
a)De gracia.
v. GRAZIAZKO Graziako estaduan. OA 37.
Sakramentu andietan arkitzen diran graziko edari onak. MbIArg I 249.
Graziako bizitzan irauteko. MgCC 219 (v. tbn. 230 y 251).
[Erreinu] grazijakua. Astar II 254.
Graziako estaduan egotea. CatB 71 (v. tbn. 70 y 75).
Graziako [...] egoera. ItzAzald 189.
Estadu graziekoan. CatUlz 43.
azpisarrerakoSense-8.2
b)Agradable, de gusto.
Banderari musua / ez det grazikoa. Insausti 60.
azpisarrera-9
GRAZIAN.
azpisarrerakoSense-9.1
a)(Precedido de gen.).En gracia, disfrutando de la gracia o favor de alguien.
Gizonen grazian edo adiskidetasunean ez bazare, ez duzula gauza hortaz bihotz miñik. Ch I 21, 3 (SP gizonak ezpaditutzu zure alde
).
azpisarrerakoSense-9.2
b)A la salud (de).
v. GRAZIARI. Zure grazian / koplari berria / egun guzian / dut nafar xuria / edaten desertan. 'À votre grâce'
.Monho 62 (v. otro ej. en la misma pág.).
Arimea zelan dagoan otoitzean dakusgu ondoen, Jaunaren grazian, garbi, mardul. OnaindSTeresa 128.
azpisarrerakoSense-9.3
c)(Tras frase relativa).Tal y como.
[Albaiterua] errejistatzen asi omen da [beia] / tokatzen zaion graziyan. Ud 68.
Aitona zar bat suplikatu zait / [...] bertso batzuek onak ipintzen / ia bai al nerokiyan; / [...] arren lastima zabalduko det / euskera dagon graziyan. TxB II 48.
azpisarrera-10
GRAZIAN ERORI.
Caer en gracia, resultar agradable. "
Batzuk graziyan eroitakuak izateia, ta bestiak graziosuak
"ZestErret.
Zer ote da graziyan / norbait erortzia. Bil 98.
azpisarrera-11
GRAZIA ON(Lar, Añ). Amabilidad, gentileza; gracia; habilidad. "Agraciadamente, grazia onez" Lar. "Agrado, [...] grazia ona" Lar y Añ. Espos-esposaren grazia honak galdurik portalia ediren zuten zerraturik. TtOnsa 77.
Baldin gure azpiko batek ezpadu grazia onik [...], zer ere egiten baitu, hura gaitzera hartzen dugu. SPPhil 383 (He 387 grazia ona [...] edo manera ona).
Pekatari galdu ori bere oñetan añ grazia onean artu zuen [...]. CbEg II 160.
[Maestra estimagarri bat] grazia onarekin ta kastigu gabe [...] erakasten diena. CbEBO 19.
Soseguz ta grazia onean [...] irakurri. Ib. 19 (v. tbn. Just 36).
Galdegin zakoten [...] prediku bat. [...]. Grazia onez hitzeman zuen mintzatuko zela. ElsbFram 139.
Grazia ona dauko / palankiarekin. EusJok II 53.
Oso grazi ona ematen diozu konta-moduari. BerronKijote 138.
Oso grazi onean kantari asi zan. Ib. 126 (v. tbn. 47).
azpisarrerakoSense-11.1
(
Grazia ona egin
).Cf. supra GRAZIA EGIN. Bethi elhe ona emaiten zuen, bethi grazia ona egiten [guzier]. Laph 190.
Balio zuen [...] hoinbeste grazia onen egitea, gisa hortan auzoa laguntzen zuen Misionest bati!ArdoySFran 220.
azpisarrera-12
GRAZIA ONEKO (Lar).
Amable, gentil. "Agraciado en sus palabras, acciones, etc., grazia onekoa" Lar. Neregatik ez du ez utsik egingo aiñ grazi oneko usarioak. BerronKijote 18.
Lagun bat [...] grazi onekoa bera, eta asko zakiena. Ib. 18.
azpisarrera-13
GRAZIA ONEZKO.
v. GRAZIAZKO. Ama orrek emango dizkigu / grazi onezko bizitza. Auspoa 39, 43.
azpisarrera-14
GRAZIARA(Precedido de gen.). "(S), zure graziala! (à votre) grâce, santé!" Lh. v. GRAZIARI.
azpisarrera-15
GRAZIARI(Precedido de gen.). A la salud (de) (fórmula de brindis). Bazkaiteko denboran batak bertzeari / oihu egiten zuten: "Hire graziari! / Bibe Nazionea" zioten gogotik. Iraultza 73.
Batek zion besteari: / "Haurra ire graziari. / Arnoño hunek alegeratzen / ditan bihotzñoa niri". Bordel 78 (v. tbn. ChantP 308).
azpisarrerakoSense-15.1
Eta mahats-arnorik hobenetik elkarren grazia onori [?] beiriak beterik edaten zirela. TtOnsa 52.
azpisarrera-16
GRAZIAZKO.
azpisarrerakoSense-16.1
a)(gara- SP; Lar). "Ley de Gracia, lege berria, graziazkoa" Lar. Haren ahotik ilkhiten ziraden hitz graziazkoéz. LçLc 4, 22 (He hitz graziazkoez, Brunet, IBk graziazko (h)itz).
Lege hirurak / naturazko, skribuzko, graziazko. EZMan I 11.
Graziazko inhariaz [...] bazkatu. ArgDevB 202.
Ama Birjiña Maria: Ama graziazkoa. CbEg III 313.
Duzun beraz artha bethi graziazko estatuan egoteko. Brtc 191.
Kristandadeko egin biar grazijazkua. fBIc I IV.
Grazijazko sakramentuba. fBIc III 337s.
Oi Maria, zure bihotza graziazko dohainez aberastua. DvLEd 278.
Graziyazko patxaran koloka dabillen lore bati. Bil 160.
Jaunaren graziazko egin-bide bat. BvAsL 102.
Estadu graziezkoan. CatUlz 44.
Graziazko Andra Mariaren aurrean. OnaindSTeresa 28.
v. tbn. Cap 61. Tt Onsa 5. OA 57. Ch III 52, 1. Urqz 16. Oe 83. Lg I 186. Mercy 4. CatLan 61. Xarlem 192. Añ CatAN 55. Añ LoraS 119. Gco I 428. Dh 89. JJMg BasEsc 24. CatLlo 68. JesBih 397. CatLuz 30. MarIl 27. Jaur 178. Ur MarIl 16. Lard 433. CatS 68. Legaz 43. Lap 154 (V 68). Jnn SBi 104. Arb Igand 68. Azc PB 38. CatJauf 54. KIkG 41. KIkV 59. Bilbao IpuiB 238. Vill in Gand Elorri 10. Grazizko: Mb IArg I 277. Ub 204. ArgiDL 112. MAtx Gazt 98. Olea 179. Garaziazko: Mat 270. ES 85.
azpiadiera-1.1
Eman da Bordelen, hogei eta zortzi azaroaren gerrenian, graziazko urthiaren milla sei ehün eta hamaborz gerrenian. Etchart 1.2r.
azpisarrerakoSense-16.2
b)Agradable.
Irratiz zabaldu dan berri au / norentzat da grazizkoa?Zendoia 162.