Tr. Documentado al Sur desde principios del s. XIX. Al Norte sólo se encuentra en Etcheberri de Ziburu (en un ej. no seguro), Lafitte, Mirande, Xalbador y Larre. La forma general es talde. Hay talda en Astarloa y, junto a talde, en J.J. Moguel, Uriarte y Arrese Beitia (in AmaVAC 3). En DFrec hay 1331 ejs. de talde, 43 de ellos septentrionales.
etimologikoa
Etim. Para su relación con alde, v. FHV 250.
sense-1
1.
(V-gip, G, AN, L, BN, S; Lar, Hb, Dv (G), H),
talda (H(V))
Ref.:
A;
Lh;
IzArOñ;
GteErd 222
. Grupo de gente."Corchetada, cuadrilla de ellos, itsaskaridia, itsaskari taldea
"Lar.
"Archimandrita, greziatarren goiendea, esan nai du taldearen aurrena
"Ib."
Aingeruen taldea (Echve), la multitude des anges"Dv.
"Gente, muchedumbre"A.
Zure manuei begira / nagotela ernerik, / trabatu gabe natzaie / iraganen <-nean> taldetik. EZEliç 236 (
taldetik es ahí sumamente raro y, en cuanto al sentido, parece significar 'de al lado', equivaliendo al normal aldetik
).
Sartzen da etxe artan demonioen talde bat. AA II 195.
[Donzellaak] dirala Eleixako taldarik ederrena. JJMgBasEsc(ed. 1845) 221 (en la primera ed., 222 talderik
).
Aingeruzko amabi talde baño geiago. UrMt 26, 53 (Lç, He, Samper, Hual, EvL, Ip, Echn, SalabBN lejione, TB, Dv aingeru aralde, Ur (V) aingeru aldra, Ol, Or, Ker, BiblE aingeru-talde, Leon aingeru andana).
An dijua talde aundi bat korrika San Pauloko, Klara daguan, moja-etxera. BvAsL 94.
Antzerki-yaiak, Sta. Ageda-taldeak, e.a. LdiIL 122.
Larraundar guzien talde / orduko pago aipatu artan / [...] dira gorde. "Comitiva"
.OrEus 265.
Andoniri lagun egokitu zitzaizkanak ura taldea! JAIrazBizia 20.
Etenak egin zituen barreka ikusleak, ain ganorabako talde aren zirriparra ta joan-etorriak ikusita. ErkiagArran 44.
Zar eta gazte, pobre ta aberats, / danetik da mundu ontan, / neska ta mutill, ezkondu ta gai, / sartzen gera talde ortan. Basarri 16.
Lehen mailean, buruzagien taldea, urhezkoa. Lf(
inZaitPlat XVII
).
Neskatilla orraztu bageak, ezpain gorri ta kolore zuriak, lotsagalduko talde jausia. ErkiagBatB 135.
Kantoreak zortzi edo amar laguneko taldea egin zuten. Salav 106.
Talde artan Pakotxo bakarrik zan erderaz zerbait zekianik. NEtxLBB 38.
Esposatzen zan maiorazkua / baizan gure taldekua, / bi eguneko jan da erana / gendukan debaldekua. UztSas 105.
Napartar anai arrebak bi taldetan ezarriak. XaOdol 262.
Nik nere burua talde ospetsu ortan zergatik sarturik ez dut. BerronKijote 194.
Ontzi bi ebizan talde bat itxi eta beste bat artu. Gerrika 218.
Zortzi bertsolari-edo bi taldetan banatu.Insausti 22.
Hiru talde baziren. MEIG IV 57.
v. tbn. JJMg BasEsc 222. Arr May 177. Kk Ab I 116. Lh Yol 18. Lab EEguna 115. Ir YKBiz 189n. EAEg 30-1-1937, 940. Munita 51. Etxde JJ 260. Anab Aprika 71. Onaind STeresa 44. Larre ArtzainE 166.
azpiadiera-1.1
(Como segundo miembro de comp.)."Multitud de muchachos, mutil taldea
"Aq 1412.
"
Neska mutil taldea zegoen (G-azp, AN-gip)"GteErd 109.
"
Gizon talde aundia da (G-azp, AN-gip)"Ib.293. Etsai au agertu baño len kristau-talde andiak aldegingo due.AA III 475.
Jende talda andija begira eguala. JJMgBasEsc 34.
Etorten dira sarriro jende talde andiak osasun billa. IztC 99.
Jende talde askok berriz zabaldu zituzten beren soñekoak bidean. UrMt 21, 8 (Ur (V) jendedi).
Kristau-talde andi bat. AranSIgn 39.
Topatu zuan pobre talde bat. BvAsL 39.
Enparantza edo zelai batean gizon talde andi bat billatu neban. AgAL 44.
Apostolu ta Ikasle-talde aundi baten aurrean. KIkG 21.
Jente taldearen otsa. LabEEguna 114 (v. tbn. jende-talde Lard 28, Zab Gabon 104, Bv AsL 54, Or SCruz 107 (Tormes 35 jente-), JAIraz Bizia 55, Uzt Noiz 128, Berron Kijote 63).
Noranaiko antzezlari-talde bat irasteko. LdiIL 121.
Dantzari-talde, Baco-tiarrak, / nâspil zoroan zuti-baldarrak, / esku goituan ontzia ardo...LdiBB 114.
Deabru-talde aundi bat sartua zegon gizon arengan. IrYKBiz 189n.
Geldirik dauden langille talde baten aurretik zijuan fraile gazte bat. ABarGoi 19.
Atzetik mutil-taldea. "Cuadrilla"
.OrEus 234.
Indarketa-langille talde baten buru.EAEg 28-4-1937, 1579.
Sakostan gezur, ixtillu t'abar / dabillen etsai-taldea / iñoiz ere ezin izan liteke / basaundi onen jabea. EAOlBe 53.
Oñatiarrak ikusi zuten / txango taldea izkutatzen. SMitxAranz 63.
Kontrabandista talde baten buru ta nausi omen zen. EtxdeJJ 38.
Beroien laguntzalle kaskarot izenekiko dantzari talde bikain bat. Ib. 173 (v. tbn. dantzari-talde Ol Ier 31, 4, SM Zirik 40, Zait Plat 112).
Lagunabar talde ugariak belarri-begien gozagarri ditezkeanaren galdezka ari dira. ZaitPlat 16.
Gero ta sartuago ta zerago dago bere adiskide talde barriekin. ErkiagBatB 183.
Noizik behin txirrindulari talde bat agertzen zan. OskKurl 146.
Atozte onâ, lagunak, / Apolo-talde deunaren zoruna. "Apolíneo sacro coro"
.GaztMusIx 85.
Illunabarrean neska-taldeak etxeruntz asiak dira. MAtxGazt 72.
Bazirudian aingeru-talde bat ari zala kantari. Salav 47.
Solasaldi auetan zijoazen, artzai-talde bat ikusi zutenean. BerronKijote 149.
Amaiketakoa egiten dago bere lagun-taldearekin. TxGarmBordaB 100.
Bixaramona, domekie. Euskaldun talde aundi batek pikinik txikia egin eban. Gerrika 215.
1863an sortu zuen ohitura zaharren aldeko katalan talde batek jaiotza-zaleen lehenbiziko elkartasuna. MEIG I 76.
v. tbn. Arr GB 101. Urruz Zer 22. Ill Pill 19. ArgiDL 58. Inza Azalp 103. Anab Usauri 34. Kk Ab II 182. Otx 155. TAg Uzt 99. JAIraz Bizia 44. Munita 36. Mde Pr 293. NEtx Antz 131. Basarri 8. And AUzta 120. Ibiñ Virgil 76. Onaind STeresa 36.
azpiadiera-1.2
+ talda (V-m ap. A).Grupo de soldados, guerreros. Nafar ta franzes talde andien kontra irabazi zeban Beotibarko batalla. IztC 453.
Alperrik jagiko dira infernuko talda guztiak. UrBisit 239.
Saill eta Taldeetarako Agintariak.EAEg 22-12-1936, 612.
Buzo urdiña soñean eta Taldean oi dan txapela buruan."En el Cuerpo"
.Ib. 7-12-1936, 477.
Sargentoa ta aren taldekoak priji-priji egiñak zebiltzan. NEtxAntz 142.
Makabek bere gizonak taldekaturik, talde orien nagusitza biei egotzi zien. Ol2 Mach 12, 20 (Ker talde; BiblE gudutalde
).
Taldetan, konpañietan, banandu euren buru izango diranekin. Niria, irugarren taldia zan. Gerrika 69.
azpiadiera-1.2.1
(Como segundo miembro de compuestos). Soldadu-talde andi bat. Lard 124.
Gerrari-talde galant bat bertatik bidaldu zuen. AranSIgn 8.
Garai atan moroen aurka gudari-talde bat gertu zan. OrTormes 7s (v. tbn. gudari talde en Bv AsL 215, Inza Azalp 12, A EY II 326, Etxde JJ 180, Zait Plat 116, Ugalde Iltz 27, Ibiñ Virgil 98, Ker Io 18, 3).
Moriones liberala bere mutil-talde aundiarekin Lizarragaren kontra zijoala. OrSCruz 120.
Gudamutil-taldeak bidalirik galdu zituen gizon-iltzale aiek. IrYKBiz 389.
Gudari-talde guzitako gudarientzat."Milicias"
.EAEg 18-10-1936, 76.
Gudari-lagun-taldeak bildu ditu. ZaitSof 116.
Otxandaren gizon talde batek eraso zezakeala-ta, [...]. EtxdeAlosT 92.
Erregeak eurak, egoetan bereizi ditezken gudu taldeen erdian, bular mearrak kartsu, kemen aundiz ari dira. IbiñVirgil 109.
Erregek soldadu talde aundia bialdu dik gure billa. NEtxLBB 167.
Emen aurrez-aurre datorren zaldizko talde au, nazio askotako jendeek osatzen dute. "Escuadrón"
.BerronKijote 199.
azpiadiera-1.3
Grupo organizado; organización; partido político. Protestante edo Aurkalari sail bakoitza ez baño, beren talde guzia ere oso urruti dago Erromako Eleiz Ama Santa bezala zabaldutzeko. InzaAzalp 97.
Eleiza da, bere Buru ikusgarritzat Aitta Santua ezagutzen duen kristau sinistedunen taldea. Ib. 87.
Liberalak etziran talde aundia. OrSCruz 42.
"Euskel-Idazleok" talde berezi bat osatu bear dezute. LdiIL 146.
Buru-belarri jarraitu asmo barriai; agintaritzarik nai ez dauan talde ausartari. ErkiagBatB 191.
Jakin-taldearen ardurapean, Arantzazu-Oñatin, 1962. VillJaink 3.
Sartu zaite Kristau-langille-gaztediaren edo Baserri-gaztediaren taldean. MAtxGazt 103.
Jarrai-taldeko antzezlariak, teatrogilleak eman dizuete saio au. NEtxLBB 203.
Naparroako Diputaziñoaren "Institución Príncipe de Viana"-k daukan euskeraren alde lana egiteko taldean be egiten dau bierra. AlzolaAtalak 114.
Ekintza" taldearen / dantza bereziak. UztSas 316.
Len musikariak izandakoak lau ziran talde barrirako. EtxabuKontu 22.
Musika taldean klarinetea jo. Ib. 24.
Maixu batek abeslari talde aundi bat sortu eban. Gerrika 49.
Alderdi, talde, taldetxo, mordo eta mordoxken buruzagi nahiko eta ustekoek. MIH 374.
Egin dezagun kontu badirela gure artean sail eta talde bat baino gehiago. MEIG IX 64.
Aranzadi taldea da. Ib. 74.
Horretan bakoitzak norbere taldeko eta eskolako kontuak esango dizkizu. Ib. 70.
v. tbn. Larre ArtzainE 191.
azpiadiera-1.3.1
Equipo. Plaza ixilik dago, iduri eliza [...], / Jainkoak hango deiak baiezta balitza, / talderik ahulenak luke azken hitza. XaOdol 283.
Bietatik bat ondarrutar taldeagaz lenen eldu zan, jokatu eban bietan. EtxabuKontu 155.
sense-2
2.
(V, G, AN, L; Lar, Añ, Hb, VocCB, H),
talda (H(V))
Ref.:
A; Lh; Etxba Eib; Elexp Berg.
. Rebaño; manada, grupo de animales."Abigeo, ladrón de algún número de ganados, talde baten edo erdi baten lapurra
"Lar.
"Manada de [...] ganado menor, taldea, saldoa
", "rebaño", "grey" Lar y Añ."Rebaño, legión"A.
Egon leiteke meza enzun baga arzain bat, ezpadauka nori itxi bere ardurara daukan talda edo errebañuba. Astar II 203.
Ikusirik garbiro ardi-abereak ematen dituala ondasun andiak, ekin zaiozka gogoz beretako talde andiak ifinirik, geiago ta geiago ugaritzeari. IztC 169.
Txerrikume pizkor urduriak, beren taldetatik arrapaladan iges eginda. AgG 83.
Emengo artaldeak eztira orkotxoen irudikoak. Bi mila, bi mila ta bosteun buru izaten ditu talde bakoitzak. AArdi 3.
Baduzu artalde ederrik baranoan (inguruan) [...]. --Bai jauna, talde ederraren jabe gera. EtxdeJJ 240s.
Arratoi gazte talde batek bein batean egin zuten ikaragarrizko jaia. AndAUzta 83.
Urtero aukera itzatzu abere gazteak taldea berrizteko. IbiñVirgil 95.
Ango mendietako / beorren taldiak, / zabal askuak beren / ipurdi aldiak. UztSas 356.
Ganau gorri ta baltz, taldeak an da emen.Gerrika 216.
azpiadiera-2.1
Zeruko ur eta odeiak aldizka oartzen ditute, edo datozenen zama iasotzen dute, edota elkar-lerrokatzen dira erlategitik erlanagien taldea iraizteko. IbiñVirgil 111.
azpiadiera-2.2
"Au fig,. troupeau spirituel"H.
Ara emen, Jauna, Zeure oñetan parkeska Seme gaisto galtzalle au; Zeure taldeko ardi galdu deslaitu au. AñEL1 146.
Ba zoaz, Artzai ona, / ibar beltz, sakon ontan taldea / negarrez utzi. GaztMusIx 129.
azpiadiera-2.3
(Como segundo miembro de comp.)."Borregada, atxuritaldea
"Lar.
Madarikatuak zure lurrak dakarzian frutuak, baita idi, bei ta arditaldeak ere. AA II 7.
Franziatik ekarten zituztela zerri talde andiak. IztC 186.
Sua zerioten suge-taldeak. Lard 100.
Joanik aunztaldera ekarzkidazu bi antxume onenak. UrGen 27, 9.
Zerri-talde-zaiaren itza aditu zuan Juan parentek bere zorionerako. BvAsL 85.
Beste alderdi batean agiri ziran txerri ta abelgorri talde andiak. AgG 86.
Itsas-aizeak, zut-oialak aizatuki, aurrera zeramatzin, artzainak axuritaldea bezala. OrMi 117.
Zaldi talde aundiak. AlzRam 48.
Otso taldiak or dira. Enb 146.
An joan zaio txerritalde izua igesi purruxtaka ta jauzika. TAgUzt 24.
Zaldi taldearen anka otsa entzuki baserri atarira ertetzen ziran. EtxdeAlosT 15.
Zaldi-talde-orpoen zalaparta dirudi. NEtxAntz 13.
Ganbelu-talde aundiak ikusten asi giñan. AnabAprika 21.
Aker-taldeak ziguin orlegietara akulatzeko. IbiñVirgil 35.
Lanikan gabe / gendukan mando-taldia. In . UztLEG II 40.
Ibar artan bertan belar-jaten ari zan Galizi-kastako beor-talde bat. BerronKijote 163.
Emengo bei-taldeak zuzentzeko. TxGarmBordaB 88.
Abelgorri talde batzuk.Gerrika 212s.
v. tbn. AB AmaE 451. Munita 26. A Ardi 23. Goen Y 1934, 94. Zait Sof 58. Lek in Larz Iru 59. Ker Cant 4, 1.
azpiadiera-2.3.1
Gure apaiz jauna artzai umil baten moduan, eta gu berriz arkume-talde aundi baten antzera. Salav 80.
azpiadiera-2.3.2
Bandada (de aves). Txori-talde aundi batek inguratzen ditu. BvAsL 146.
Uso-talde gaixo bat. OrMi 120.
Zerutar uso / zoragarriak / ikertu ditu / emengo uso taldiak. Enb 176.
Bele-taldeak dabiltz garrasika arkaitzetan. TAgUzt 90.
Itxas kanpotik kaio talde bat / garraxika dator. NEtxLBB 271.
azpiadiera-2.3.3
Euli gogaikarri eta kaltegille talde andiak etorri ziran. UrEx 8, 24 (Urt bestiatxo bilduma, Ol ezpara-eli, BiblE ezpateuliak sailean
).
Ipurtargi talde bat doakio argi egiten. '
Troupe'
.OrMi 73.
Eltxo-talde bat. Ib. 120. Zamorro-talde ikusgaitzen otsa datorkigu nunaitik belarrietara. TAgUzt 146.
azpiadiera-2.3.4
Banco (de peces). Bere gain urdiñera arrai-talde aundiak agertuaz. ZabGabon 105.
Antxoba talde ugaria urgañean ikusita. AgKr 37.
Antxoa-taldeen ur-azaleko ibillia erakusten digue. TAgUzt 146.
Gorputza geldi eukan eta orekan egoala zirudian, [...], arrain-talde ugaria nun agertuko itxaroten dagoan kaioaren antzean. ErkiagArran 96.
sense-3
3.
(Lar, Hb). Conjunto de cosas."Agregado, conjunto de cosas"Lar.
"Amas"Hb.
En AxN se explica suma (164) por talde. Etxeko liñoarekin egindako alkandora zuri eder taldea. IztC 253.
Ez al diogu diru-talde txarra eraman! ZabGabon 26.
Indarrean dan Zenbatusteko lenengo taldeari. "Grupo 1.º del presupuesto vigente"
.EAEg 3-6-1937, 1757.
Talde hontako fenomenuen berezgarri nausiena hauxe da: ez baitute mediumen beharrik gertatzeko. MdePr 337.
Espasa liburu-taldea gehiegi maite zualako. OskKurl 169.
Gauzak bi taldetan daude bitaratuak. VillJaink 148.
Izar-mordo taldeek zearka igaro bear duten bidearekin ebakiak. IbiñVirgil 74.
Izar-taldea zirudin. BerronKijote 206.
Bilduaz galdutako / ainbat bertso-talde.Insausti 340.
Bokal horren aurretik kontsonante bakarra joan zitekeen, inolaz ere kontsonante taldea. MEIG VII 179.
v. tbn. JAIraz Bizia 84.
azpisarrera-1
HERRI-TALDE.
v. herritalde.
azpisarrera-2
TALDE-AGINTE.
"Gobierno o estado" Izt 56r. Eginkizun onetarako talde aginteak D. Rodrigori biraldutako irakasdeak arkitzen dira Oñatiko errian ondo gordeak. 'Gobierno'
.IztC 484.
Españako talde agintearen gañean ustez ustekabe gertatutako naspilla. Ib. 65.
azpisarrera-3
TALDE-AGINTZA.
azpisarrerakoSense-3.1
a)"Estado [...] o gobierno" Izt 47v.
azpisarrerakoSense-3.2
b)Gobierno colegiado.
Franziarekiko guda taldeagintzakoan San Sebastian de la Mugan zegoela biraldua izan zan Kataluniako martiztira. 'Con motivo de la Guerra de la Convención'
.IztC 490.
Esleitu zuten talde-agintza eta jarri ziran agintari arki-al zitezkean gizonik odolgirodienak. 'Directorio'
.Ib. 378.
azpisarrera-4
TALDEAN.
En grupo. v. taldeka. Gogapen negargarriak / egotzi zaizka taldean. LdiBB 34.
Elkarren gainka datoz odeiak / urrun zebiltzan taldean. OrEus 264.
Eundaka doaz Arantzazura / andreak taldean. SMitxAranz 222.
Apaizgaiak egunero egin oi zuten taldean beren ibillaldia. EtxdeJJ 19.
Or kanpoan badaude iru kamion taldean In Salah-ra dijoazenak. AnabAprika 71.
Gurutz aldamenean, sei praille, taldean. GandElorri 83.
Elkarrekin taldean giñoazela.Tene(
inEtxabuKontu 183
).
Jendea dantzan zebillen / binaka eta taldean. Zendoia 128.
Omenaldietan eta abar or azaltzen dira taldean, danak ez badira ere, geienak. Insausti 234.
Euskal informatzaileekin lan egin dezakegu, esate baterako, baina elkarrekin eta taldean. MEIG VI 135.
azpisarrera-5
TALDE-BURU.
Cabeza, jefe de grupo. Talde-Buruok Euzkadiko Goi-Agintaritzaren Eikindariak Sailleko Buruaren mende daude.EAEg 28-4-1937, 1579.
Antzerkiok antzeztu nai izan ezkero, abeslari-talde ta talde-buruaren ordez, antzezlari bakarra ezarri diteke. ZaitSof 164n.
azpisarrera-6
TALDE-BURUTZA.
Talde-burutzan ari dan 2gn. mallako mekanika berritularia."Encargado de equipo"
.EAEg 30-1-1937, 940.
azpisarrera-7
TALDE-JABE.
"Piariego, talde jabea" Lar. Bi urtetik bi urtera amabost eguneko oporraldia ematen die artzainai taldejabeak. AArdi 4.
azpisarrera-8
TALDE-KANTA.
Coro. Urrutira talde-kanta luze bat altxatzen da. 'Chœur de chansons'
.OrMi 141.
azpisarrera-9
TALDEZ (H, que cita a AA).
En grupo. v. TALDEAN, taldeka. Zuazte Tolosara, ekusten omen dira emakumeak, taldez, edari bizien etxean sartzen. AA I 137.
azpisarrera-10
TALDE-ZAIN.
Pastor. Bigarren, irugarren ta beste taldezaiei agindu berbera egin zien esanez [...]. OlGen 32, 20 (Ker talde-zaiñ; Dv arthaldeen eragile).
azpisarrera-11
TALDE-ZAINTZAILE.
Pastor. Argatik errierta izan zan Abramen eta Loten talde zaitzalleen artean. UrGen 13, 7 (Urt artzañ, Dv, Ol, Ker, BiblE artzai(n), Bibl saldozain).