Tr. Documentado en autores vizcaínos y guipuzcoanos desde principios del s. XIX. La forma general es sakondu. Hay zakondu en Añibarro y Zavala. En DFrec hay 34 ejs. de sakondu, meridionales.
sense-1
1.
(V-gip),
zakondu (Añ)
Ref.:
EtxbaEib;
ElexpBerg
. Cavar, hacer agujeros."Minar"Añ.
"
Sakondu eban etxe ostian urre billa eta agertu eban ura
"Etxba Eib. "Amar metro sakondu dabe baiña eztabe urik topau" Elexp Berg..
Atxurra / erabilita zakondurik, / katanarrua, / bean sartua, / topaukozue beterik. ZavFab,
RIEV 1909, 35.
azpiadiera-1.1
(H),
zakondu (H),
zokondu (H). (Con compl. directo).Cavar, hacer (un agujero)."
Phutzu bat, aska bat zakontzea, creuser un puits, un fossé"H.
Aranzazko koroiak sakondu eutsezan buruan irurogeta amabi zulo. AñEL1 212.
Esiz inguratu, artan dolare bat sakondu ta dorre bat goratu zuen. IrYKBiz 385.
Sutokia [...], prote baten eran lurrean sakondua izaten zan. JMBELG 45.
azpiadiera-1.2
(Part. en función de adj.). Uste uste gabean / dakuste katua, / sasipe sakonduan / guzia sartua. Mg( inVMg 111
).
sense-2
2.
(G ap. A),
zakondu (Lar, Añ),
zokondu (Lar). "Abollar"Lar, A.
"Acombar, hacerlo combo, hueco, como hundido"Añ.
"Hundir [...] comprimir con golpe"Ib.
azpiadiera-2.1
(Aq 458 (G)→A),
zakondu (Lar),
zokondu (Lar) . (Part. en función de adj.)."Acombado"Lar.
"Abollado, sakondua (G)"Aq 458.
sense-3
3.Meter(se) más profundamente. Guztiak poztuten zituan begiak ilundurik, zakondurik, itsuturik. AñNekeA 261.
Eldu zanean Iturrira, ikusi zuen sakonduta zegoala ura. VMg 84.
Leku ezagunean uste-on izanda, geiegi sakondu bide zan laiño galgarrian barrena. EtxdeJJ 257.
Orma-bedarrak, inguma-lorak eta orio-bedarrak alan bere [...], lekuan lekuan erne ta ormetan euretan erro bigunak sakonduaz, politasuna [...] ezarten eutsen esi gogor ta itxusi samar aei. ErkiagBatB 43.
azpiadiera-3.1
(V-gip ap. Etxba Eib; H). (Fig.).Profundizar, ahondar (en un tema, una lengua...)."
Filosofixiak eskatzen dau gauzetan asko sakondutzia
"Etxba Eib. "Jakitze autuan, toki baten sakontzia ondo da, baña zabaltzia be biar da, sakonian agertu deiguna obeto aitzeko" Ib. Aztertu ta sakondu daigun ondo. JJMgMayatz(ap. H).
Berak galdetu, berak erantzun, ta ezer sakondu gabe, gogora zetorzkion autu guztiak lardaskatuaz, asi zan nere gizona. AgG 92.
Filosofian barruan dago / sakondu ezin dan arima. BEnbNereA 224.
Egin den aukerak, dena den, nahikoa bide zabaltzen dio eremu horretan sartu nahiz sakondu gogo lukeenari. MEIG IV 135.
azpiadiera-3.1.1
(Con compl. directo). Gizonen [...] miseriak entenditzeko bear ditugu sakondu Jesus kurutzetik dindilizka daguaneren biotzeko naigabeak. AgSerm 177.
Geure altasun eta ezaupera laburraren gañetik dagozan ezkutapenak ezagutu eta sakonduteko. ItzAzald 26.
Ordutik-ezkeroz, eztago olakorik, baizikan pake-pakean erri-yakintza sakontzeari ekin. LdiIL 166.
Euskera nolabait landu ta sakondu egin du. EtxdeAlosT 8.
Bada emen zerbait aztertu ta sakondu bearrekoa. VillJaink 124.
Zuberoako hizkuntza hobeki ezagutu, bamatu eta sakondu behar zutela.LarreArtzainE 142.
Euskalaririk ezagunenak [...] saiatu dira [...], Etxepareren obra goibe eta gainbarren zabaldu eta sakondu beharrez. MEIG V 32.
sense-4
4.
(V, G, L ap. A),
zakondu (Añ, Izt). Hacer(se) más profundo."Profundar"Añ.
"Ahondar"Izt 8r.
"Profundizar, ahondar"A.
v. sakonagotu. Ibar eta aitzbitarte asko sakondu ziran. JMBELG 13.
Hosin hori komunikabiderik ezak zabaldu eta sakondu duela. MEIG VIII 41.
azpiadiera-4.1
(Fig.).Agrandar(se). Ornitze arazoa sakontzeko abagunea opa dio Euzko-Jaurlaritzari."Para profundizar más aún en la solución del problema"
.EAEg 8-1-1937, 753.
Alabaganako maitasuna sakontzen zitzaion. EtxdeJJ 267.
Kanpoa, erensugearen aoa da, beltzaren beltzak sakondua. NEtxLBB 107.
Euskalkien arteko bereizkuntzak sakontzea eta zabaltzea. MIH 356.
azpiadiera-4.2
(Part. en función de adj.). Iturri sakondutik ta galleta erdi betetik urik artu ezinez. VMg 84.