1.
(SP, Urt I 434, Dv, H),
gaixkitu. Estropear(se), deteriorar(se), echar(se) a perder."Gâter, mettre mal ci qui était bien"SP.
"Morbo, senectute aggravescit, eritasunak, zahartzeak gaizkitu du
"Urt.
"Mettre, tomber en mauvais état"Dv, que cita He Phil."Se détériorer, être dans un état, une situation, etc. plus mauvais; rendre pire, plus mauvais. Gure egitekoa hagitz gaizkitu da [...]. Haizkora hau guziz gaizkitu dute
"H.
v. gaiztatu. Bertzela zure desiraren konplimendua ardietsi behar bidean, guzia gaixkituko duzu. SPPhil 462 (He 468 gaxta ziñetzake).
Zure etxeko egitekoak gaizkituko dira. Ib. 426 (He 430 gaiski ibilliko).
Epheltzen hasten zaren pontutik, hasten zare gaizkitzen. Ch I 25, 11 (Ip gaizkitzen; SP, Ol gaizki kausitu, Mst gaizki ediren, Leon gaizkiratu).
Debozioneak ez du deuz ere gaizkitzen, egiazkoa denean; aitzitik guziak perfekzionerat eramaten ditu. HePhil 12 (SP 12 gaizkitzen).
Egunetik egunera gaizkituz doala jendea, eta gaixtatuz. HUZez 116.
azpiadiera-1.1
(Con suf. de comparación)."Aggravescens, [...] gaizkitzenago dena
"Urt I 434.
Gaizkitzenago da ethendurá. LçMt 9, 16 (He gehiago hauts, HeH gehiago urra, Dv areago egin; Lç Mc 3, 21: gaizkoatzenago).
azpiadiera-1.2
(Part. en función de adj.)."
Tenploko gauza gaizkituak (Lç Dedic), les ruines du Temple, litm. les choses mal traitées du Temple"Dv.
Iainkoaren tenpleko gauza gaizkituén drezatzen. LçDedic * 5v.
sense-2
2.
(G, AN-gip; Urt I 434, Dv, H),
gaxkitu (S),
gaiskitu (V-gip; Añ(G))
Ref.:
A;
Lrq(gaxkit);
IzArOñ(gaiskíttu);
GteErd 225;
ZestErret
. Empeorar, agravarse."Aggravescere"Urt I 434.
"Vulnus aggravescens, [...] gaizkitzen den, [...] gaizkitzenago den zauria
"Ib."
Barda eria gaizkitu da, hier au soir le malade a empiré"Dv.
"Devenir dangereusement malade. Bat batean, uste gabetan gaizkitu da
"H.
"
Gaiskíttu, gaiskíketan, ponerse grave"IzArOñ.
"
Arrunt gaizkitu zen (AN-gip)"GteErd 225 (junto a oso gaixo jarri, etc., de otras zonas).
"
Gaizkitzen baldin bazan abisauko ziala
"ZestErret.
Zeinak hainitz yasan baitzuen hainitz medikuen eskuetan [...] bainan lehenago gaizkituz yoan baitzen. TBMc 15, 26 (Lç gaizkoatuago izan, He gaixkiago aurkhitu, Dv kalte gehiago izan
).
Orrenbesterañoko kutunkeriek gaizkitu lezatekean neskaren aulkeria. AnabUsauri 110.
Gaxoren bat zearo gaizkitu zaio [medikuari]. LabEEguna 74.
Urrengo egunean oso gaizkitu ta il zan. TAgUzt 20.
Aspaldi eri zen, baiñan etzioten nunbait garrantzi aundirik ematen bere gaitzari. Oraintxen eldu zaizkit gaztigatzera bat-batean gaizkituta gero azken-atsa emana dela. EtxdeJJ 49.
Etxeko egunak eta soldado joaitekoak luzatu behar ukan nituen ama gaizkiturik.LarreArtzainE 161.
Ezin gorde bere buruari gaitza gaizkitzen zihoakionik. MEIG IX 98.
sense-3
3.
(G, AN-gip; Lar)
Ref.:
A, que cita It Dial; Iz To, ArOñ; Gte Erd 128; ZestErret. Enfermar, caer enfermo."Enfermo, gaizkitua
"Lar.
"
Gaizkittuta dao, ha caído enfermo"IzTo.
"
Gaizkíttu, ponerse mal (de salud)"IzArOñ.
"
Gaizkitu egin da (AN-gip)"GteErd 128.
v. gaixotu. Arima ilzen estuena baña gaizkitzen duena. El 82.
Amore miñez gaizkitzen duten. LarSAgust 14.
Gaizkitzen danean eman bear zaio batez ere gatza ganaduari. ItDial 58 (Ur gaxotu, Dv, Ip eritu).
Idiak eritzean, zenbeitek egiten / buraso gaizkitzean, zaitena bekhaizten. HbEsk 207.
Gaizkitu zan iltzeko zorian jartzeraño. Lard 221.
[Dama gazte bat] haur ükheitetik gaizkitü beitzen. IpHil 74.
Gorphutza ongi denean arima boz, eta gorphutza gaizkitzen denean arima ere ethentzen bezala baita. ArbIgand 149.
Naigabez gaizkituko nauk. OrMi 25.
Eta zuk zer gaitz izan duzu? Noiz gaizkitu ziñan?AnabUsauri 111.
Zer gertatu zain ain bat-batean gaizkitzeko?TAgUzt 274.
Neugaitik gaizkitu da bearbada. TxillLet 141.
Ezkondu ta aur txikiak zituztela, aita, Dionisio, gaizkitu egin omen zan, da asko gaizkitu ere.JAzpiroz 91.
v. tbn. Mb IArg I 281. Cb Eg III 236. Arr GB 14. Bv AsL 84. Ant JesBih 8. Lab EEguna 114.
sense-4
4.Poner a mal (con). Bekatua da bekataria bere Jangoikoarekin gaizkitzen duena. MbIArg I 116.
sense-5
5.
(BN; Dv, que cita a Laph y Zby; Foix ap. Lh). Reprender, reprochar."(Foix), donner une semonce"Lh.
"
Gaizkitzia, gronder (BN)"StJaymeAnV 9.
Cf. gaizki (II, 2). Gaizkitu zuten adixkidek, hetarik urrunduz gabetzen zituela bere berthutez, bere kontseilu zuhurrez. Laph 98 (v. tbn. 56).
Guziek emazte hori oihuka gaizkitu zuten bere gogorkeriaz. ZbyPel 85.
Beren kontzientziak gaizkitu edo erreportxatu gabe. Prop 1896, 50.
Jaun erretorak gaizkitu omen du Xoane, zeren ez den holako dixidu itsusirik egiten. BarbSup 100.
Jon Doni Petri suharrak mozten diote bieri burua. Jesusek gaizkitu zuen berehala eta handizki. BarbLeg 62.
Emaztetto batek kofesiuan aitortü zeron zunbait porrü ebatsi zütiala. Haritxabaletek etzian hanbat gaizkitü emaztia. Const 29.
Ez, yainkoarren! nerau, agure au, ez nazazu gaizkitu. 'No maltrates'
.ZaitSof 90.
Algertarrak gaizkitu dituela De Gaullek denen aitzinean [...]. Nork maite du holako erasien aditzea? SoEgHerr 19-6-1958, 1.
sense-6
6."(BN-baig), amenazar"A.
sense-7
7.Hechizar (?). Txoiñoak txoraturik gelditzen ditun ontza ikusiki; itsas-antzarak aizetik yausten ditun erensugearen begizkora, ta ez al deritzon giza-begik seda-arra gaizkitu dezakenik?'S'endorme'
.OrMi 31.
sense-8
8.Hacer daño. Artian ikasiyak ez du iñor gaizkitzen. AnabPoli 39.
Asi zan okerra nola zuzendu, gaizkituari miña nola kendu. Ib. 136 (v. tbn. 31).