1.
(G, AN-araq-egüés-ilzarb-olza, BN, Ae, Sal, S, R; VocBN , Gèze, Dv (AN, BN, S), H),
zaldo (SP, H),
zalduRef.:
VocPir 368;
A;
GteErd 257
. (Ref. a personas).Grupo, tropa; multitud; montón de."
Gizon-zaldoa, troupe d'hommes"SP.
"
Haur andana bat (BN-arb), haur saldo bat (S)"GteErd 293.
v. samalda. Tr. Usado por autores septentrionales (sobre todo bajo-navarros y suletinos) y alto-navarros. También se encuentra en Lardizabal y algunos autores meridionales modernos. En DFrec hay 5 ejs. de saldo, 4 de ellos septentrionales.
Handi dire [Iongoikoa] zure misterioak, / arrazoin da ondra detzan zaldu gizonezkoak. EZMan II 91.
O Iesus Hierusalamen triunfantki sarthua, / diszipuluen ondotik zerraitzula zaldua. Ib. 64.
[Deabruaren ] inguruan mundukoen zaldo handi bat. SPPhil 66 (He 68 mundutarrezko aralde handi bat).
Elizako batasuna zathitzen dutenen ozteak edo zaldoak eta hekin buruzagiak. Ib. 360.
Kristiek nola igaraiteko die Gorozüma? --Barur, othoitz [...] egiten; lagün saldoer ihesi. Bp II 42.
[Salbazale Jauna] jende saldo handi batez lagundia zuzun. AR 123.
Berrehün zaldünen saldo bat. Egiat 159.
Jende hanitz zen elizan [...] bena saldo bat atrebitürik zaldiari zen lothü ta zaldüna elizatik kanpo ezarri. Ib. 219.
Zunbat haur da etxe huntan, / behar deitazie deskubritu, / haur saldo hunek / uken nai estonatu. AstLas 21.
Eliza baita Kristio fiél guzién kongregázioa edo sáldoa. LEDoc 39.
Utzirik S. Pedro enkargaturik bere kristioen sáldoas. LEUrt(ms.) 18v.
Etzazela beldurrík izán, ene saldo txipittoa, zerén ezi zuén Aita Zerúkoak dú plazér emáteas zuéi erreinua. LEOng 98v.
Alo barbaro saldua!Xarlem 792.
Galdetu zioen, beraz, Iesusek: Nola duk izena? Diotsa: Saldoa (araldea, multzoa, elia): zeren hainitz deabru baitziren gizon hartan sartuak. HeHLc 8, 30 (Lç lejione, TB aralde, Dv andana, Leon elemenia).
Irureun gizonak iru saldotan banatu zituen. Lard 129 (v. tbn. Vill Jaink 181 iru saldotan).
Andik laster ikusiko zuela profeta-saldo bat [...] etorkizunak agertzen. Ib. 156.
Ezpiritü dohatsü saldo handi bateki zelialat igain zen. CatS 97.
Oraiko gure Diozesan baziren lehenago Diozesa saldo bat, eta hetarik bakhoitxak bazian bere Katixima berhezia.Ib. VI (v. tbn. VII).
Koki saldo bat. ChantP 318.
Erori zirela uhuin saldo baten eskietara. IpHil 128.
( s. XX)Debotetan badüzü emazte xüxenik / saldun agitzen düzü zonbait okher denik. Xikito 9.
Hirugarren gazte saldo bat. JEBur 209.
Mutiko gazte saldoa joan zitzakon biderat, zaldiz, herriko mugaraino [erretor berriari]. Ib. 182.
Bildu baitzuen lankide saldo bat hauta. Ox 69.
Haur saldo bat ere Ganossek üken zian.Const 42.
--Oro laborariak dira? --Haritchabaletek ihardetsi zeron: Haboruak laborari; hanitx artzain; saldo bat jualtero; oro agüdo; oro tourne-broch-az aberats. Ib. 34.
Karlisten mutil-saldorik geienak itzali ziran. OrSCruz 35.
Behari-saldo bat badagokigu berehala so. JEBer 46.
Amabi aingeru-saldo. IrYKBiz 472.
Gudamutil-saldoak. Ib. 472.
Erri urbil artako bidetik eman zutela [lapur] geienek, baño saldo bat an gelditu zela.FIr 142.
Nexka-saldoak. 'L'essaim des jeunes filles'
.OrMi 41.
Suntsituko du / etsaien saldo bortitza. OrEus 256.
Gure Mikelek saldo-artean / topatu du lagun zârra. "Entre la concurrencia"
.Ib. 229.
Khümitátü zitiá bazkáitàa adixkíde saldó bat. "Un grand nombre d'amis"
.LrqRIEVRIEV 1935, 144.
Jende saldo ederra bildu zen. LfMurtuts 15.
Santu-saldo ugaria. SMitxAranz 181.
Aren inguru berealaxe / bil zan serore-saldoa. Ib. 87.
Jende saldoa bazegoen bidesketan gaindi ere, lantegietako emazteki hanitz haien artean. MdePr 290.
Guraso eta neskameen saldotik bazter. MdeHaurB 59s.
Zeruko saldoko gudaria.OrAitork 281.
Gudu aundietan [...] burruka-saldoak lerrokatzen dira. IbiñVirgil 88.
Itsas-lapur saldo baten erdian. ArdoySFran 223.
Nolako Saindu saldoa! Bi español, italiano bat eta bi eskualdun. Ib. 271.
Laket-arazten baldinbada / herrian gazte saldua / lehen bezala bihar ere / biziko da Xiberua!CasveSGrazi 168.
Erakasle saldoaren erdian.LarreArtzainE 139.
v. tbn.
Normandie (ap. DRA). UskLiB 245. AZink 26.
azpiadiera-1.1
(Con el verbo en pl.). Debrü saldo bat sarthü ziren haren khorpitzian. IpHil 217.
azpiadiera-1.2
(G, AN-araq, L, B, BN, S, R; Lar, Añ, Dv, H, ZMoso 70)
Ref.:
A; Lrq (artalde); AtSac 51; Gte Erd 192, 225, 257. (Ref. a animales).Rebaño, manada, piara, bandada, jauría."Rebaño", "grey" Lar."Manada [...] de ganado menor, taldea, saldoa
"Lar(tbn. en Añ).
"Vacada, iditaldea, elisaldoa, elea
"Ib."
Au da katu mordoa (V-gip), gatü saldo bat (S)"GteErd 192.
"
Mando saldo bat (S)"Ib.225. Zü ziratekiala zure aitzinetiko ororen lehena, ardi saldotik pharte bat hañ bazka huniala eraman dükezüna. Mst XI.
Kristoren Konpañia edo saldoko ardia.
MurSerm
71.
Zezen saldo bat. (41). LE-Ir.
Azienda xearen saldoa. (201). Ib.Errebelatuko dere ardi saldokoak. EvANMt 26, 31 (Samper, Hual, Ol saldoko ardiak, SalabBN azinda saldoko ardiak; He, TB, Dv, Urt, Ip, Ker, IBe art(h)alde
).
Arzaiña eta haren arres saldoa. ArchFab 137.
Xahala jauztekan / idi saldo erditan / diñagu guk ikhusiren. Ib. 187.
[Urde] saldua. IpMt 8, 32 (Hual saldo, SalabBN azinda saldo; He tropela, Echn xerri sail, TB urde mulzo, Dv, Ol urdalde, Samper manada, Ker txarri-pillo, IBe txertalde).
Ardidunak daude anixko kuxu; saldoak daudela flako eta axuri txiki. Mdg 138.
Asuri saldo batarik.Ib. 169.
Baxe-Nabarren eta Xuberon mendi guziak [...] arthaldez estaltzen ziren tenorean, ardi-saldo banaka batzu bazoazin Lapurdin ere larre-bixkarretara. BarbPiar I 137.
Zerri-saldo aundi bat. IrYKBiz 190.
Zerramak esne-irai usuaz / saldo guri guria azi. OrEus 74.
Khürlo saldo bat. MdePr 124 (tbn. en Gazt MusIx 113).
Paria-ozar saldo batek.Ib. 101.
Otso saldua. Ib. 124.
Enaiz geio saldo-zai. "Ya no guardo ganado"
.Or(
inGaztMusIx 200
).
[Etxean] abere-saldoek ez ditezke leoi aundien beldur. IbiñVirgil 43.
Iragaitian ikhusi diat alhen ardi saldo handia. CasveSGrazi 90.
Ardiak segi ta kaso egin, etzitela nas berzen saldoakin. ZMoso 36.
Zertaz eta nola haziak ziren saldo haundi horiek.LarreArtzainE 47.
Txori-saldoak. MIH 175.
v. tbn. Etch 338. Etxde JJ 11. Gazt MusIx 191. Onaind ib. 155. Gatxitegi Laborantza 89. Etchebarne 69.
azpiadiera-1.2.1
Ikhusi ziala hirur saldo animal, batian lehon ta likorna, berzian hartz ta [...]. Egiat 272. Arranzari batek bere saretan / arraintto bat ziren [sic, a partir de (S) zian 'zuen'] atzaman; / txipa beno handiago etzen / orok saldo dute egiten, / erraiten du gizonak. "Tout fait nombre". Arch Fab 155s.
azpiadiera-1.3
(No ref. a seres animados). Kazeta eta aldizkari saldo bat bada gainera [...] Irlandaraz argitaratzen direnak. MdePr 245.
Lana bera egunka zatikatua zen, egunak zaukalarik emankizun baten erran ahal zitaken bertsu saldoa. Lf(
inCasveSGrazi 8
).
sense-2
2.
(S ap. Lh
; H) . (Det. y precediendo al sintagma al que acompaña)."Beaucoup; trop"H, que cita a Oihenart."
Saldoa bazüzün, il y en avait beaucoup"Lh.
Haren gorputz lerdena / da nik dudan maitena [...]. Aldiz bi beharriak / xuri miragarriak, / saldoa maitariri / gorheritan iarriak.OPo 35s.
[Etsai zaharrak] saldua phensamentü gaixto erakharten deizü. Mst III 6, 4 (Ip saldoa üdüripen gaisto; SP hainitz gogoeta gaixto).
azpisarrera-1
SALDOAN.
En tropel; en grupo; en gran número. v. SALDOZ. Nexkek ere, saldoan asi zuten leloa.'En choeur'
.OrMi 37.
Zaborreri guzi oriek burutik bet-beta aizatu nai nitun. Eta osta aizaturik, berriro saldoan zetozkidan oldarka. OrAitork 154.
Azpikoek gaiña artu zidaten. [...] Nondinai zetozkidan saldoan eta baltsan. "Acervatim et conglobatim"
.Ib. 165.
Eta berheziki esker / Santa Graziko oroer. / Jinik salduan, aitzineko / jei zaharran behatzera. 'Venus en grand nombre'
.CasveSGrazi 20.
Ikusi ditugu [...] Bastidako gazteak, saldoan, igande aratsaldez, zola horren apaintzeko biltzen.LarreArtzainE 73.
azpisarrera-2
SALDO HANDIAN.
En gran número, en tropel. Odol gorri bazterretan / nasaiki ixurirenko. // Gainti orotarik gira / saldo handian heltüren. 'En grand nombre'
.CasveSGrazi 152.
azpisarrerakoSense-2.1
Arrotzak zizkük huna artino / horra saldo handienian.'En très grand nombre'. Casve SGrazi 50.
azpisarrera-3
SALDOATAN (-ua- H, A),
SALDOETAN.
Con frecuencia. "Salduatan, maintes fois, souvent" H, que cita a Maister. Salduatan zure graziaz / zük naizü alageratü. Othoitz 52.
(A traduce erróneamente "vos me habéis regocijado con vuestra gracia en las defecciones")Arrazu horrek berak salduatan desira erazi deio lan hunen egialiari, bere herritar gaxuer [...] sokhorri berauren emaitia. Mst XV.
(Jinkuak) ispiratu deriat salduatan / nik hiri bihotziala / bekhatu mortalak oro / kitatü behar ütiala. Normandie(ap. DRA
).
Areta salduetan ükhen dizü / Franzeseki gerla handirik. Mustafa 49.
(ap. DRA)Saldoetan gaiza txipi batek egoisten nizü eta bihozterritzen.IpImit III 20, 1 (Mst hanitxetan).
azpisarrera-4
SALDO-BURU.
Jefe de manada, de rebaño. Ekiñ-alak egin bear ditu [zaldien] saldo-buru diteken arra gizentzen. IbiñVirgil 97.
Maitasuna kaltegarri zaie era-bat [zezen] saldoari ta saldo-buruari. Ib. 40.
azpisarrera-5
SALDODUN.
"Ama Berjína, ánderi-óna, / emon nezázu senar óna, / saldodún, anque sia pekazàle (R-is)" ContR 513.
azpisarrera-6
SALDOKO.
De grupo. Saldoko dantza ta bakar."Danzas de grupo y singulares"
.OrEus 169.
azpisarrera-7
SALDOKOZ(H, que cita SGrat). En tropel. Lehen beno lehen baduatza saldokoz mando ütsü baten bilha. SGrat 12.
azpisarrera-8
SALDO-NAGUSI.
Jefe de rebaño. Urrena, muturra yasoaz aari aurrelariak, belarri inguruan adar iru-biurrekin, eta saldo-nagusi direlazko bizkarreko purpuxetekin. OrMi 42.
azpisarrera-9
SALDOZ (H).
En gran número; en tropel. "Saldoz jitia, venir en foule (AR)" H. v. SALDOAN. Othoitz hoiek aspaldikoak direia? --Bai zahar dira, eta popülia saldoz hetan zabilan, lana ützirik hetara helzeko.Bp II 65.
[Etsaiak] saldoz jiten zaizkü egürikitzen eztütügülarik. Mst III 20, 3 (Ip saldo bat gaina erorten zizkützü).
azpisarrera-10
XALDO(Forma con palat. expresiva). "Lagun-xaldo batekin zirenean etziteela txutxokan ihũreki ari (S), que cuando estuviesen en un grupo de personas [...]" A (s.v. txutxokan).