1.
(V, G, AN; Añ, Izt 3v, VocCB→Dv, H),
ugaldu (V-ger-ple-arr-och-m-gip, G-azp-goi-to, AN-erro),
ualdu (G-azp),
ubarituRef.:
A(ugaritu, ugaldu);
EI 106, 148;
IzArOñ(ugáldu, ugárittu);
EtxbaEib;
SMEiTec2 134;
GteErd 3;
ElexpBerg(ugaldu, ugaritu);
ZestErret(
ualdu/ugaldu
)Lhande lo da como labortano, pero es dudoso que lo haya tomado del habla popular. Multiplicar(se); aumentar, hacer(se) más abundante. "Acrecentar" Añ. "Aumentar, multiplicar" A. "Lenagotik onera tabernak ezin geiago ugarituak daude" Ib. "Diputaziñuari eskerrak, amorraiña ugarittu da ibai onetan" Etxba Eib. "Makiñiak ugarittu dau gauzia" Ib. "Ugárittu in dda, ugáriketan, se ha hecho más numeroso" Iz ArOñ. Tr. Propio de la tradición meridional; tbn. lo usan algunos autores septentrionales modernos, como Mirande o Xalbador. La forma ugaldu, que se documenta a partir del último cuarto del s. XIX, llega a hacerse en el XX casi tan frecuente como ugaritu. En DFrec hay 32 ejs. de ugaritu y 58 de ugaldu, todos ellos meridionales.
Ta ala Euskera bide batez edertzen ta ugaritzen da. LarCarta a Mb 279.
Ugaritzen duala graziaren bizitza. AA I 408.
Ugarituten ziran frutu onak. JJMgBasEsc 171.
Hume gazte edo berri oetatik ordaintzen eta ugaritzen dute beren ejerzitua. ErleG 44.
Zerri-abere au Gipuzkoan ugaritu da txit asko. IztC 186.
Ugaritu ziozkan ondasunak. Lard 40.
Ugarituaz, esan zuen, ugarituko det zure jatorria. UrGen 16, 10 (Ker ugaritu, Ol, Bibl, BiblE ugaldu; Urt berretu, Dv populatu).
Limosna egitea da ondasunak ugaritzeko bidea. AntZerBid(ap. DRA, que no indica la pág.).
Ogia aitzen etzitzaion, baizik azitzen eta ugaltzen zitzaion. ArrOrac 260.
Ona zergatik ugaldu ziran denbora gutxian Ordenako etxe asko. BvAsL 88 (130 ugaritu).
Gure liburuteri urri banakatua ugaldutearren. AEzale 1897, 159b.
Ugarituak eta geituak izanik pekatuak. ItzAzald 215.
( s. XX)Laster ugalduko litzatezke zakur, otso ta basurde amorratuak. AgG 65.
Denbora txarrak emanta / fruitua ugaldu da.Auspoa 97, 105.
Gibelurdiñek bezain ugaritu ziran ispiak. OrSCruz 79 (Aitork 407 ugaldu).
Egaztijak be ugaldu bediz lur ganian. ZAEuzk 1929, 7.
Yesusek ogia bedeinkatu ta ugaldu zuen. IrYKBiz 216n.
Abereak ugaltzeko aztikeriak. JMBELG 50.
Irabazpideak al bestean geitu ta ugaritu bear dabez. EguzkGizAuz 171.
Lenak gorde ta berriak ugal dezazkizula Jaungoikoak. NEtxNola 21.
Aserraldiak gero ta ugaltzenago ari ziren. EtxdeJJ 107.
Aizea ugaldu zen. EtxdeItxas 185.
Oe estalkiak, berotu zedin, ugaritu eutsazan erruz. ErkiagArran 158.
Erraztasunak ugaritu dira. VillJaink 27 (81 ugaldu).
Ugalduren ardiak, Goikoari baletsa!Gazt"Artzai Kanta"(ap. DRA
).
Gizadia azi ta ugaritu dedin. MAtxGazt 30.
Lendik onara seme-alabak / baizaizka ubariturik. Auspoa 111, 49.
Illea ugaritzen duana. LabSuEm 188.
Arantza hoiek gutxi ditzala eta lorea ugaldu. XaOdol 340.
[Maldizioa] gaur ugaritu bazaigu ere itz gozoen partez.BAyerbe 53.
[Gereziak] mendi aldean urritu dira, ugaldu bearrean. Ostolaiz 46.
Geure buruaren etsaiak ugarituko baditugu ere. MIH 119.
Idazle laikoak ugaritu ahala. MEIG VII 34.
Ugalduz doa aitzitik beronen premia eta landu beharrarekiko ardura. MEIG VI 37.
v. tbn.
BBatzarN 215. Ag Serm 80. Agric 19. Muj RIEV 1907, 545. Urruz Zer 118. ForuAB 89. Enb 140. TAg Uzt 170. EAEg 5-1-1937, 729. Munita 112. Mde HaurB 37. Anab Poli 109. Txill Let 101. And AUzta 142. Zait Plat 155 (38 ugaldu). Ibiñ Virgil 52. Uzt Sas 169. Lasa Poem 59. Etxabu Kontu 80. Ataño TxanKan 267. Ugaldu: Ayerb EEs 1912, 29. Etxbe EEs 1917, 85 (ugaritu). Zink Crit 7. Ldi IL 86. Basarri 90. Gazt MusIx 79. BasoM 14.
azpiadiera-1.1
Multiplicar, hacer una multiplicación aritmética. Baña maixu erdaldun arrekin ikasi nuen kontuak bildumatzen, kendumatzen, ta ugaritzen.Zubill 39.