Tr. Documentado desde comienzos del s. XIX en textos guipuzcoanos y vizcaínos. En DFrec hay 37 ejs. de irteera y 5 de irtera .
sense-1
1.
(Lar, Añ(G, AN), H),
irtera (G),
erte(e)ra,
urteera (Lar, Añ(V), H),
urtera (V-gip),
urteiera (V-arr-oroz-m),
urtaiera (Añ(V), H(-ij-)),
urtenkeraRef.:
A(irtera, urteiera);
EtxbaEib(euzkixan)
. Salida, acción de salir."
Goizian euzkixan urteriak dakarren poza
"EtxbaEib.
Sazerdotearen urtereak Sakristiatik Altarara. AñEL1 92.
Jakob-ren irteera. AA III 631.
Lenbiziko irteera / zuen Azkoitira, / korrejidore jauna / dagoen tokira.FrantzesB II 43.
Frantzesen urtaieran. Ib. 27.
Guztien mundurako sarreria ta urtaieria. JJMgMayatz 63.
Katibutasunetik Israeltarren irteera. Lard 72.
Ta Eguzkiak barreka egin / eban goixetik urteera. ABAmaE 462.
Sorterritik kanpora bizi dan gaste batek, batez ere lenbiziko erteran bada [...] bere sorterria berriz ikusteko [...] gogo andiak izaten ditu. AgSerm 497.
Eragozten dio irteera. TAgUzt 31 (289 erteera).
Kalera urteiera arek. ErkiagArran 169.
Almazeneko irterak. NEtxLBB 136.
Lenengo, begiko miñagaz; urrena, oraindik mutil txikia [...], eskuak ebagita; eta gero, bizarraren urteeran, sama ta inguruko zaldarrakaitik.EtxabuKontu 94.
Peri oietxetara bakarrik dirala bere erteerak. TxGarmBordaB 115.
Ostoaren irteeran geienak izan oi dugu katarro, buruko min, alerjia ta abar. Ostolaiz 65.
Gure jai egunetako urteera ofiziala amaika t'erdietan izaten zan. Gerrika 48 (ib. 111 urtenkera).
Zerbait berriren irteera eta azaleratzea. MEIG VI 117.
v. tbn.
ErleG 33. Izt C 463. Arr GB 61. Or Y 1933, 415. SMitx Aranz 188. Anab Aprika 41. Berron Kijote 85. Irtera: Or Eus 393. Basarri 123. Insausti 108. Erteera: Etxde JJ 63. Urteiera: Itz Azald 55. Akes Ipiñ 8.
azpiadiera-1.1
Urteera.Ker Ex tít. (BiblE Irteera; Urt Ilkhitzea, Dv Eksodoa, Ol Irtenera, Bibl Jalgitza).
4.urteera,urteiera,urtenera. Excusa, evasiva. Piesta zaleen seigarren argumentuba edo urteeria. fBOlg 185.
Beste urtenera bategaz. Ib. 179.
Urteiera eta atxakia orreek. ItzBerb I 101.
sense-5
5.
(H). Salida (de un problema, peligro, etc.), solución. Edozein esturan urteierea laster asmetan ebana. KkAb I 13.
Irteera bat besterik ez dakusat: etxetik aldegitekoa. TxillLet 106.
Bere hestutasunari etzion irterarik aurkitzen. ArtiIpuin 24.
v. tbn. Vill Jaink 160. Ertera: Uzt Auspoa 10, 120. Urteiera: Otx 6.
sense-6
6.
(Dv, H),
urteera (V-gip ap. Elexp Berg; Dv). Salida, lugar por donde se sale."Issue, sortie"Dv.
Hernaniko Erriaren sarreran eta irteeran. IztC 94.
Ate ta urteiera gustijak [...] idegirik. Otx 83.
"Lanuza" izeneko finga [...], bere sarreraz, irteeraz [...] eta abar. EAEg 30-10-1936, 175.
Urteiera guztiz txarrak eukezan Ipiñeburuk. AkesIpiñ 8.
Eibarko urteran. SMZirik 74.
Irteera gabeko kale itsu ortan. VillJaink 160.
Erriaren urteieran. ErkiagBatB 49.
Erriko irteraraiño. NEtxLBB 100.
azpiadiera-6.1
"
Eguzkiaren urteera, Orient"Dv.
Cf. infra(9). Eguzkijaren urtenerati sartueraraginoko jakitun guztiak. fBOlg 91.
Etorriko dira eguzkijen urtaijera eta sarzaijeratik. Astar I app., XI.
Eguzkiyaren urteera aldeko elexakoak. UrBulaAl 26.
azpiadiera-6.2
Salida, lugar de donde parte (una carrera, etc.). Irteeratik kilometro paren bat izango ziran. Albeniz 42.
sense-7
7.urtaiera (H (-ij-)). Origen. Bera dalako beste persona bijen urtaijera, edo beste bijak beragandik datozalako. Astar I 26.
sense-8
8.irtera,ertera (G-azp),
urtera,urteiera,urteikera. Salida, ocurrencia. "
Ume-erterak in, pertsona helduei buruz ari garela, zerbaiten aurrean, eztabaidaren batean nahiz edozein jokabideren aurrean, umeek izan dezaketen jarrera edo portaera funtsgabea izan; esaterako, umeek egingo lituzketen galderak egin. Hor behintzat, ume-ertera dexentia indik
"ZestErret(s.v. ume
).
Ori dok urteieria. KkAb II 111.
Eztot uste nik orretariko urteikerarik ixango zeunkenik. Otx 123.
Ene! Gaurko Mari Gaiztoren irtera!NEtxAntz 21.
Euren urtera zelebreren bat entzun naian. SMZirik 51.
Goguan daukat oraindik ere / goizeko zure ertera. Olea 46.
Bide guzian gure amagiarrebaren erteera ezin sinistuz joan giñan. JAzpiroz 154.
sense-9
9.urteera (V-m ap. A), urteiera (A). Oriente.
azpisarrera-1
IRTEERA-ALDI.
Salida, excursión. Egin izan dituzten irten-era aldietan ekarri izan dituzte iñoiz zortzi edo amar basaurdetaraño. IztC 195.
azpisarrera-2
IRTEERA EMAN.
Dar la salida (en una carrera). Akordatzen naiz nola irteera Merkatu ondo edo plazatik eman ziguten. Albeniz 42.
Bein irteera eman zidatenean, gustora asi nintzan lanean. Martxa bat artu ta segi bukatu arte. Ib. 174.
azpisarrera-3
IRTEERAKOAN.
Al salir. [Txirringalari] bat, Ibañez abizenekoa, urteerakoan ez egoan ondo.EtxabuKontu 168.
Erteerakoan atalondoan egon giñan. JAzpiroz 168.
azpisarrera-4
IRTEERAN(urt- V-m ap. A). Al salir. "Etxetik urteeran beti aitearen egiten dau" A. Etxeti urtaieran. CbCatV 16.
Uritik irteeran bigarren aldian lurrera erori zan. Lard 458.
Erritik urteeran ikusi genduana. AgAL 130.
Ak urteieran ezeren erruki barik ebainddu egijela. Otx 35.
Euria atertu gabe etxetik irteeran. JAzpiroz 91.
Buztarri gogor orren azpitik urtenkeran. Gerrika 51.
v. tbn. And AUzta 47. Urteeran: Ur MarIl 3. Or Tormes 45. Urteieran: Itz Azald 11. Kk Ab II 173. Erkiag BatB 146. Erteeran: Ag Serm 496.