1.
(V-m, AN-larr; Añ, vEys, VocCB→Dv, H(G)),
itxumen (V-gip, G, AN; VocCB.(V, G)→Dv)
Ref.:
A;
AspLeiz2;
ElexpBerg(itxumen)
. Ceguera, ofuscación, obcecación."Obstinación, terquedad"AspLeiz2.
"
Tragaperras baten bost milla pezeta galdu zittuan. Ganora barik hasi, berotu... badakizu itxumena ze dan
"ElexpBerg.
v. itsutasun. Tr. Propio de la tradición meridional, sobre todo guipuzcoana; documentado ya en Mendiburu, es especialmente frec. en el s. XIX.
Itsumen berean iduki zituen deabru gaistoak judatar gogor berak Jesus [...] ill-erazi arte guzian. MbIArg I 262.
O itxumena egia au ikusten ezpada!MgCC 186 (CO 290 itsumen).
Arimako itxumen ta biotzeko gogortasuna. CrIc 74.
Pasioaren itxumenak eragozten die eren pekatuak ondo ezagutzea. Gco I 433.
[Lujuriak] dakar adimentuaren itxumena. Gco II 41.
Emon lei erakeria ta itsumen andiagorik kristiñau fededun baten?AñMisE 94 (EL2 40 itsumen).
Arritzeko gauza da gai onetan gure itsumena. AA III 514.
Itsumenaren lañoak inguratzen du. Ib. 501.
Gañerako mundu guzia Jainko gezurrezkoen itsumenean bizi zan. Ib. 282.
Ori aberetxoen itsumen andia!ItFab 259.
Zetzan itsumenetik Jainkoak mugonez atera nai izan zuen. Lard 192.
Zer itsumena kristauarena, [...] Jaungoikoaren aurrean pekatu egitea!ArrMay 85.
Oraindik eztu bere itxumena ezagutzen. AgG 368 (Kr 157 itsumen).
Nere zai zeunden, ta nik nere itxumenean, ez nekin zer zeru nun zure magalean. NEtxLBB 340.
Au dek euskaldun jendearen itxumena! AtañoTxanKan 66.
Ez dakigu ezeren berri, Leturiaren itsumena gurea baldin bada. MIH 299.
Gerrako --eta politikako-- hautsi-konpondu eta josi-urratuen itsumena. MEIG I 187.
v. tbn. Ir YKBiz 114. Itxumen: Echag 167. Ant EE 1884a, 425. Etxbe EEs 1917, 85. In BAyerbe 36. Gand Elorri 49.
sense-2
2.Afición inmoderada."(V-ger), afán"AMorf 72.
Edanerako itsumena duanak. AA III 632.
sense-3
3.Jendea txunditua da / bat bat argitu duala; / itsumenetik ateratzeko / igurtzi du betazala.'Deslumbramiento'. Or Eus 346.
azpisarrera-1
ITSUMENAREKIN.
Ciegamente. v. ITSUMENEZ (donde hay un ej. de itxumenakin).
azpisarrerakoSense-1.1
(Con determinantes). Batzuek sartzen dirala gauza pisuetan itsumen andiarekiñ, ta bide zuzena erakutsi dezakenai galdetu gabe. AA III 603s.
Itxumen guztiyakin / maitatzen det baña... / berak ez nau ordia / nik merezi aña. Bil 63 (ms. itxumen aundiyakin).
azpisarrera-2
ITSUMENEZ.
A ciegas; ciegamente. Zu itxumenez maitatutzeko / zeruak siñalatu nau. Bil 68 (en una versión anterior: itxumenakin).
Iñork itxumenez / atzitu nai balu [amodioa], / ez margo ta ez atxon, / oi da ostokatu. SMitxArraun 181.