1.(En casos locales de decl. sing.).Zona situada cerca del corazón. Ona emen, bada, larrosarik gorrijena. Gaur gabian kolkuan, bijotz-onduan, ezarri biarko dozu. Altuna 39.
Usoa, --esan zion aitak maiteki biotz ondoan estutuz. EtxdeAlosT 36.
Besotan artu zun maite-maite zun aizpatxoa eta biotzondoan estutuz. Ib. 228s.
Biotz-ondoan [semetxuak] banan-banan eta laztankiro estututen ebazala. BilbaoIpuiB 262.
Mariaren biotz-ondoan aurtxo bat azitzen ari zala. MAtxGazt 20.
sense-2
2.Corazón (fig.), espíritu, alma. Ondo asmatu ta oldoztua da "Arrantzalien arrats-otoitza". Aundikiro josia astapena. Biotzondoa ugaldeka barreatzen zaio. TAgY 1933, 22.
Biziro alaitzen baitu patarrak biotzondoa. TAgUzt 294.
Bere alaba gazteenaren biotzondoa ikusi izan balu gau artan. Ib. 257.
Sagardoa bezelaxe zijoakion gainbera biotzondoko ugaldea. Ib. 262.
Liberi biotzondoa taupaka zebilkion. Ib. 244.
Ezpañak ziotena, ordea, biotzondoak gezurtatzen zion barrendik. Ib. 14.
Yakintsu dira ta gizakumeen biotzondoa ikertzen dute. ZaitSof 70.
Biotz ondoraño sartua zaitun: Basaburu-tar Koldo [despedida de una carta]. NEtxNola 28.
Esperantza bat bihotz-ondoan / athea joka zait ari. MdePo 81.
Zure itzak ene biotzondoari itsatsi zitzaizkion. "Praecordiis meis"
.OrAitork 183.
[Liburuaren] mintzaerak oro arritzen baititu; ez ala biotzondoak. "Pectus non ita"
.Ib. 58.
Zakar, latza ta biotz-ondorik gabea. EtxdeJJ 76.
Izatez eta biotzondoz baitzan olerkari. Ib. 238.
Biotzondoz itz egin balezaio bere senarrari. Ib. 120.
Biotzondo txarreko emaztekia. Ib. 88.
Zauskada sakon eta latz batek astindu dit biotzondoa. TxillLet 28.
Ta, nere biotzondoan, ez al dut nik Mikel bekaizten?Ib. 86.
Gizakumeen burutapen, biotzondo ta naimena kiskali egin zituen.ZaitPlat 124.
Bai adimenez bai biotz-ondoz. Onaind(
inGaztMusIx 146
).
Etxerakoan biotz-ondoa, / astun nian ire miñez. NEtxLBB 253.
Atsegabetu zitzaion biotz-ondoa. "El corazón"
.BerronKijote 98.
Biotz-ondoko maite-gogoak. "Los conceptos amorosos del alma"
.Ib. 125.
Lilluragarri yakuz aren idatziak oro, lau ta errez burutuak; idazle sotil baten biotz-ondo ta jakituriz ondo jantziak, nunbait. OnaindSTeresa 116.
Ez da Arrese munduari erakutsi nahi zioten poesi-mirari harrigarria. Bihotzondoa badu, hizkuntza aberatsa ere bai. MEIG II 87.
sense-3
3."Sentimiento"Amez Hamlet voc.v. bihotzondoko. Nork ote du artuko [ereskiña] maiteki altzoan / ta kantarazi berriz abesti samiñak, / biotzondo sakonak t'eres atsegiñak?JaukolY 1933, 186.
Alakorik baita kristau sinesteduna Iainkoagan ta Iesukristo Erosleagan bere sinistea ondo tinkatzen dunean. Ontatik du biotzondo ain nabaria, ez gaindizkoa, ez belaxka. "No es otro el secreto de su unción tan sensible"
.OrBM 22.
Oitura, edozein biotzondo irentsi egiten dun mamu ori. AmezHamlet 119.
Zer biotzondo ote daukate / gure Joxe ta Mariak? Basarri 117.
Beti maiteko zaitut biotz-ondo gurenez. GandElorri 92.
Gizaseme oien oldozpen, asmo ta biotzondoak. ZaitPlat 125.
Beti nabari da ezin sendatuzko samin ori, giza izakeraren biotzondoa balitz bezala. VillJaink 118.