Etim. Relacionado probablemente con aquit. Sembe-. Para algunas hipótesis sobre su origen, v. LH 290 y SHLV 463.
Onom.: Lope Iaun Ortire semea. (1131) Arzam 399.
Seme de Egusquiça. (1206) Ib. 399.
sense-1
(gral.; Lcc, Volt 79, Mic 7r, SP, Deen I 124, Urt I 18, HtVocGr, VP 85v, Lar, Añ, ArchVocGr, VocBN, Gèze, Dv, H)
Ref.:
Bon-Ond 138;
VocPir 157;
A;
Lrq;
ContR 516, 533;
AtSac 65;
IzArOñ;
IzUrrAnz;
IzUlz;
IzR 401;
IzTo;
EtxbaEib;
HolmerApuntV;
EAEL 37, 44;
ElexpBerg;
GteErd 14, 55, 61, 222, 301
. Hijo varón; en pl. tbn. ref. tanto a varones como a hembras, gralmte. en usos figurados.
"Hijo, semea
"(Voc. de Marineo Sículo, 1533). TAV 3.2.4.
"
Ene semea, mon fils, terme amical d'une personne agée ou d'une personne vénérable. [...] Au pluriel: descendants. Abrahamen [...] semeak, [...]"H.
"
Semetako artu zuten (AN-gip), semetzako (G-azp)"GteErd 61 (cf. semetzako
).
Tr. De uso gral. En DFrec hay 681 ejs.
Ama bereak esaeutsan: / "Semea, zer dok orrelan?". Modr 42s.
Labrit eta Errege / aita seme dirade.
Condest
1s.
Nahi duiena hala duke amak semiaganik. E 109.
Gizon batek zituen bi seme. LçMt 21, 28.
Ezta haur xarpanter-seme?Ib. 13, 55 (HeH zurgin-seme; en las demás versiones, -en seme
).
Gizon anaieák, Abrahamen arrazako semeák. LçAct 13, 26 (Ol, Ker seme; He, Dv ume, TB haur
).
Arrezkero ene semea / eztakust neure begietan. Lazarraga A25, 1197r.
Adinon da bost ume, alaba bi ta iru seme. RS 108.
Iesu Kristo bere seme oneritziaren amoreakatik. BerTrat 109r.
[Nola] ni semez naiz erdiren?EZNoel 43.
Noeren semetarik bata maradikatua gelditu zen bezala. Ax 258 (V 172).
Iaungoiko aita eternoaren semea. Cap 30.
Semia Jinko deia?Bp I 30.
Irakasteko euren semeai. OA 76.
Bi errege handi eta elizako seme fidel eta leial haukien majestateari. ES 119.
Ofrezietan bere semia aita eternoari. Urqz 11.
Abade batek esaten zien beti bere relijiotar monjeei: nere seme onak, otoitz eta otoitz Jangoikoari. MbIArg I 374.
Biak Ama Birjiñaren seme estimatuak. CbJust 79.
Profetek gizonaren semeaz erran izan dituztenak. Lg II 210.
Mundurat eman behar dudan semeak gizonen erospena obratuko du. Mih 38.
Clotaire bigerrena Fredegondaren semia. Egiat 276.
Tisoren seme Jean hori. Monho 38.
Iru persona diferenteak daudela: au da Aita Jaungoikoa, Seme Jaungoikoa eta Espiritu Santu Jaungoikoa. Gco I 395.
Buzterri astuna ta karga andia darabilde Adanen semeak. AñGGero 309.
Auxe nai leuke Elexa Ama Santubak egin daijen bere semiak. Astar II 247.
Prest ziñan zu iltzeko / gaur zure semea. ItFab 233.
Seme premua ere lothua da zinki. HbEsk 121.
Seme gazteena. Lard 48.
Seme zarrena. Ib. 112.
Eta ikusi lurrian / zure semien semiak. ABAmaE 24.
Zapetain seme mariñel hura. ElsbFram 123.
Jinko seme gizon eginaren Ama. IpHil 1.
( s. XX)Ufatu ginduen sua Agerreko semeek eta nik, aldizkatuz. JEBur 62.
Adiskide batzuen seme umezurtza. AgG 58.
Gizona Jaungoikoaren seme ta zeruaren jabegei egiten. KIkV 85.
Bañan zu, nere semea, zu Ramuntxo deitzen zera. AlzRam 126 (habla una abadesa).
Euzkadiren seme txar lotsa bakoenak. Enb 52.
O Tobia itsuak semeari bizirako bidea erakustean ikusten zun argia!OrAitork 286.
Seme nagusia oso argia etorren ikastietarako. AlzolaAtalak 67.
Emazte paregabe bat hor zen bere seme ttipienaz arta hartzeko. ArdoySFran 74.
Gurasoen seme gara gu, baina ez zeharo aitaldeko ez amaldeko. MEIG VII 68.
azpiadiera-1.1
"Natural de algún lugar, jaiotarra, erriko seme
"Añ.
"
Larramendi Andoaingo seme zen
"Dv.
"
Eskalherriko seme
"Ib. Munsarasko seme lealok. fJZ 99.
Eta resumako semeak egotziren diradela kanpoko ilhunbera. LçMt 8, 12 (Ur, Ol, Or, Ker, IBk seme; He, Dv ume, TB, Ip haur, IBe oinordeko
).
Dedikazionea ene Iaun Claudius de Rueil, Baionako Iphizpiku digne [...] eta Parisko semeari. EZMan I 6.
Akhaba zekizten Israeleko seme hei bere etsai guztiak. Ax 28s (V 16).
Zer aire dibinok darama / Lohiolako Semea?Gç 193.
Herriko seme bezala neure herriaren abantailletan mintzo naizela. ES 156.
Bere jatorriz gure Españako semea omen zan. CbEBO 3s.
Gatzagako erriak bere semeen artean kontatzen du D. Jose de Garro. IztC 473s.
Lardapide, Kurutxet, Nafartar semeak. HbEsk 156.
Simon zeritzan Zireneko seme edo jatorri bat. Lard 458.
Bizkaiko semiak eurenez daukeen bijotz zintzo eta tolesbagetatik. (1866). BBatzarN 241.
Deklarau ta artuten dala Bizkaiko semetzat D. Casto Mendez Nuñez. (1866). Ib. 231 (v. tbn. -ko semetzat hartu FLab in Munita 9).
Laphurdiko seme bat. ZbyRIEV 1908, 84.
Beasaingo seme argidotarra. AgSerm 500.
Ezin eukezan munduko semek / ondo ezagutu nor zein zan. AzcPB 151.
Alsaceko seme zen apez hura. StPierre 30.
Bizkaiko Ibarrangeluko semiak ziran. KkAb II 185.
Edmond Detxart Portueneko semea. ZerbMetsiko 190.
Tolosar seme argi au. Basarri 41.
Erpizia da, uri aundiko semea. ErkiagBatB 128.
Horra Frantses. Nafarroako eskualdun seme. ArdoySFran 282.
Zaldibiko seme azkarra. BAyerbe 177.
Ezin ziezaiokeen eskeini Bizkaiak bere seme argiari [...] esker onaren ageri hoberik. MEIG II 87.
v. tbn. Mat 333. Echag 226. Bordel 50. Bil 171. Laph 53. Aran SIgn I. PE 146. Ud 41. EusJok II 23. AB AmaE 103. HU Aurp 156. Echta Jos 306. JE Bur 25. A Ardi 140. Mok 6. Tx B 100. Enb 133. Zub 29. Anab Usauri 90. Lab EEguna 86. Ldi IL 135. Or Eus 34. Munita 9. Etxde JJ 4. Akes Ipiñ 3. BEnb NereA 144. AIr in Izeta DirG 12. Zait Plat 89. Osk Kurl 115. NEtx LBB 182. Alzola Atalak 77. Xa Odol 315. Uzt Sas 340. Onaind STeresa 101. Larre ArtzainE 118.
azpiadiera-1.2
Fruto (de).
Hügüna auzitik da sortzen, auzia da gairen eta mündiren ützüli-bordoken semia. Egiat 225.
[Umiak] irakusteko Adanen pekatubaren seme dana. Astar II 92.
Nor bere egiñen seme bait-da. BerronKijote 61.
Juzku okerrak harrokeriaren eta ezjakinaren seme direla gehienetan. MIH 167.
Neke askoren semea izan dela liburu eder hau. Ib. 170.
azpiadiera-1.2.1
Duela hogeitabost urteko gizaki guztiak ez ziren Lizardi, baina gizarteko gailur garai hura bere aldiko semea zen, edozeinen antzera. MIH 300.
azpiadiera-1.3
(Como primer miembro de comp.)."
Sememin (V-ger), nostalgia producida por la ausencia de un hijo"A(s.v. min
).
Bere bihotzeko miñarekin ta zuen seme-nai [= 'deseo de tener un hijo varón'] andiarekin. MbIArg II 320.
Ez zitzaion [amari] ez errukirik, ez seme-maitasunik nabaitzen. EtxdeJJ 26.
Seme-miñak jo eban Txantonen barrua. Ta semearen galdez lez asi yakon emazteari. ErkiagArran 127.
azpisarrera-1
AITAREN SEME. "
Gu aitaren semeak gara (V), nosotros somos hijos de padre. Esta expresión se emplea para indicar la carencia absoluta de medios para hacer algo"A.
azpisarrera-2
AITONEN SEMEv. aitonen
azpisarrera-3
ETXEKO SEMEv. etxeko.
azpisarrera-4
IJITO-SEMEv. ijito.
azpisarrera-5
SEME-ALABA (gral.; semeal-alabakAN-ulz)
Ref.:
A;
IzUlz;
EAEL 36;
GteErd 109
. (Pl.).Hijos e hijas.
Tr. De uso gral. en la tradición meridional. Al Norte es relativamente escaso y no se documenta en textos suletinos.
Seme-alabek, sehiek, ondokoek [...] trabu handia ibeniko deratzute. Ax 201 (V 135).
Ene seme alaba txipi laztantxoak, ofizio zitalori eutzi egizu.
PredBru
167.
Nolakoa izango ote zera etxekoentzat, seme-alaba maite biotzean daukatzizunentzat?LarSAgust 16.
Euren seme alabakaz konturik euki ez dabeenak. MgCO 251.
Bere seme alabak bekaturen batean erori etzitezen. AA II 41.
Debruaren seme-alabak dire. Dh 186.
Iru edo lau seme alaba edo geijago. fBIc I app., 6s.
Beren seme alaba ta ondorengoai lege zuzen bidezkoak erakutsi. IztC 215.
Seme-alabak ere elkarri eman ziezteen, eta Israelko semeak idolozaleen alabakin, eta oien semeak aien alabakin ezkondu ziran. Lard 122.
Mariaren seme-alaben etsai amorratu demonioak. ArrMay 30s.
Biak bi etxe onetako seme alabak zirela. HUZez 37.
Iru edo lau seme-alabagaz. ABGuzur 152.
Seme alaba ttipiekin. JEBur 78.
Seme alaben kalte gabe. AgG 42.
Zein da gurasoen seme-alabakiko eginkizuna?KIkG 53.
Bederatzi seme-alabarekin. TxB I 145.
Ama gaxua negarrez, / seme-alabai dedarrez. Enb 64.
Seme alaben ikusteko zorienezko muga. FIr 152.
Guraso batzuk beste batzuk baño seme-alaba geiago ekarri daroez. EguzkGizAuz 175.
A zelako seme-alaba dotoreak atara bear ebezan!BilbaoIpuiB 60.
Seme-alaba pilloa. AlzolaAtalak 54.
Beren seme-alabez inguraturik. Basarri 117.
Bere andre ta seme-alabentzako ogia. NEtxLBB 34.
Onek, iru alaba ditu; neba ordiak, seme-alaba bi. Gerrika 286.
Seme-alaba aski haziak ditudana. MIH 230.
v. tbn. (Para autores septentrionales): Zby RIEV 1909, 107. Zerb IxtS 31. JEtchep 53. Xa Odol 246. Larre ArtzainE 300.
azpisarrerakoSense-5.1
Eskual Herriko seme alabak. Ox 109.
Bere erriko seme-alabentzat prestatu duan erregalo goxoarekin. Mok 11.
Arranegian sortu ta azitako seme-alabok. ErkiagArran 197.
Gipuzkoako seme-alabak. Basarri 158.
Lur eme arek ez du bularrik bertako seme-alabentzat. NEtxLBB 31.
Hemen ageri zaizkigun Euskalerriko seme-alabak. MEIG III 44s.
azpisarrerakoSense-5.2
Batzuk eta bestetzuk bizi dabiltz lanean komentu barriak eratsi nairik; Teresaren seme-alabak aurrean darabillez, salakuntzak, biraoak, irriak, iraiñak. OnaindSTeresa 94 (ref. a los y las carmelitas).
azpisarrerakoSense-5.3
(Sing. o indet.).Hijo o hija. Bago zorrik? Bago seme alabarik?AñLoraS 188.
Nola [...] Aita Eternoak artu zaituen bere seme-alabatzat. Gco II 9s.
Ainbeste seme alaba lotsa txaarreko. fBIc III 366.
Badua seme alabaren bat atia edegitera. JJMgBasEsc 116.
Jaungoikoak seme-alabarik ematen badizu. AgG 48.
Seme alabarik ez dik. ABarGoi 32.
Egingo neuke Bizkai guztian be seme-alaba alper bat aurkitu ezetz!BilbaoIpuiB 173.
Emaztekia seme-alaba batez erdi egiten dan bezala. ZaitPlat 91.
Seme-alabarik sortzeke mundu ontatik joatea. NEtxLBB 88.
v. tbn. Etxde JJ 108. Erkiag BatB 131. Olea 117.
azpiadiera-3.1
Idazlea izatea, alde batetik, eta Euskadiko seme-alaba, jaiotzez nahiz bizitzez, izatea, bestetik. MEIG IV 50.
azpisarrera-6
SEME-ALABATXO . (Dim. de seme-alaba.
). Zuen seme-alabatxoai eskañtzen dizuet liburu au. ArrGB 3.
Euren semealabatxuai bateatutea luzatu. ItzAzald 130.
Aitak eta amak borondate onez / seme-alabatxuak azi. MendaroTx 166.
Ai seme-alabatxuok! Min artuten dozue?BilbaoIpuiB 148.
Beren iru seme-alabatxokin etxetik atera ziranean. NEtxLBB 33.
v. tbn. Etxde AlosT 59. Insausti 15. Seme-alabatxu: Euzk 1930, 381. Erkiag BatB 128.
azpisarrera-7
SEMEAREN ALABA. Hija de hijo varón.
"Nieta"VP 87v.
Cf. Urt Gen 28, 7: Hartu zuen emaztetzat [...] Mahalats, Ismael Abrahanen semearen alaba. Zure semearen alaba baithan edo zure alabaganikako alaban ez duzu ahalkatzekorik agertuko. DvLev 18, 10 (Ur, Ol, Bibl semearen alaba; Ker illoba
).
azpisarrera-8
SEMEAREN SEME. Hijo varón de hijo varón.
"Nieto"VP 87v.
Tarek hartu izan zituen bere semea Abram, eta Lot bere semearen semea, zeña baitzen Haranen semea. UrtGen 11, 31 (Ur bere seme Aranen semea; Ol, Ker illoba, Dv, Bibl ilobaso
).
Herodes Agripa [...], Erodesen billoba edo semearen semea. Lard 501.
Gure jaun izan zaizte, zu, zure semea, eta semearen semea. DvIud 8, 22.
azpisarrera-9
SEME-HAZI. Futuro hijo.
Bere seme-aziak gerria borobilduta, an zegoan gaxoa atadian. UgaldeIltz 48.
azpisarrera-10
SEME BAKAR (V-gip; VP 89r, Lar, Añ; -kh-H)
Ref.:
EtxbaEib;
ElexpBerg
. Hijo único.
"Unigénito"Lar,
Añ.
"
Igartzen jako seme-bakarra dana
"ElexpBerg.
Tr. Más usado al Sur. La forma semakar, que Lhande da como labortana, es en realidad creada por Arana Goiri en 1897 (AG 1465).
Zeru, lur, eta itsaso guztien egillea, / gehiago aithortzen dut haren Seme bakharra. EZMan II 199.
Gure jaun Jesukristo bere seme bakarraren baitan. El 6.
Bere Seme bakharra igorri izan baidu mundurat. He1 Io 4, 9 (ej. único; cf. seme bakhotx Io 3, 16, etc., seme bakhoitz Mc 12, 6).
Erriko etxandera baten seme bakarragaz ezkondu. CbEBO 3.
Sinisetan dot [...] bere seme bakar Jesu-Kristo gure Jaunagan. Oe 8.
Populu haren yabearen seme bakharra zela. Lg II 233.
Jainkoaren seme bakarra da Jesu-Kristo. Ub 129.
Haren seme bakharra da, eta bakharrik harena. Jaur 358.
Ama alargun baten seme bakar illoian zeramatena. Lard 395.
Aintza Jaungoikuaren Semakarrari dagokana. AG 1464.
Nere seme bakar Leonen berriak. AArdi 1.
Seme bakarra aita bateri kentzen diona. ABarGoi 71.
Ahanzten duzu naski seme bakharra naizela?ZerbIxtS 62.
Ama alargunak seme bakarrari. AlzolaAtalak 45.
Beren seme bakar Karlitos ori kotxeko ezbearrez ilda gelditu etzaie ba!TxGarmBordaB 57.
v. tbn.
Acto 25. Iraz 4. Lar SermAzc 49. CatBurg 5. Mb IArg I 140. Brtc 197. Añ EL1 207. Gco I 386. AA I 503. JJMg BasEsc 64. Astar II 268. CatLlo 5. CatB 11. CatLuz 3. CatBus 5. Ur MarIl 16. CatAe 4. Aran SIgn 95. Legaz 2. Zab Gabon 39. Arr May 125. Jnn SBi 150. Zby RIEV 1909, 109. Moc Damu 10. Itz Azald 29. CatJauf 2. CatUlz 4. Ag G 220. Alz Bern 51. KIkV 24. KIkG 8. ArgiDL 15. Inza Azalp 15. Enb 104. Etcham 151. Or BM 86. Ir YKBiz 246. TAg Uzt 66. Osk Kurl 20. MAtx Gazt 21. NEtx LBB 85. Uzt Sas 208.
azpisarrera-11
SEME BAKOITZ. Hijo único.
Eramaiten zuten hil bat, bere ama alhargunaren seme bakhoitza. LçLc 7, 12.
Amaren seme bakotxa naiz. Lazarraga A, 1144r.
Iesu Kristo zure Seme bakoitzaren [...] amoreagatik. BerTrat 76v.
Zure seme bakhotxaren gorputz preziatua. EZMan II 78 (47 s. bakhoitz
).
Iesu Kristo aren seme bakotx geure Iaunagan. Cap(ed. 1893) 5.
Jinkoaren egiazko seme bakhoitza dela. Bp II 51.
Ama batek bere seme bakhoitza galdürik zian. Egiat 237.
Jinkoaren seme bakhoitza. IpHil 94.
Zure Seme bakhotxarekin. LeonImit III 5, 1 (SP y Mst seme bakhoitz, Ch s. bakhotx
).
v. tbn. Mat 55. Harb 63. Tt Onsa 178. FPrS 5. Gç 38. CatLan 11. UskLiB 14. CatS 14. S. bakotx: Arg DevB 134. He Gudu 75. Brtc 18. MarIl 47. CatSal 5. CatR 5. Mdg 160.
azpisarrera-12
SEME BESOETAKO (besotakoAe ap. CEEN 1971, 359
). Ahijado.
v. besoetako.
azpisarrera-13
SEME EGIN. Dar a luz (a un hijo varón).
Legiak manatü zian emazte güziak elizala joan litian xahatzera, erdzetik berrogei egünen ondoan, seme egin bazien; eta hirur hogeien ondoan, alhaba bazen. Bp II 102.
Emazteak seme egin zun, ta Sanson izena ezarri zion. OlIud 13, 24 (Dv seme batez erdi, Ker seme bat izan, BiblE haurra izan
).
azpisarrerakoSense-13.1
(
Semea, semeak, etc. egin
)."Parir hijo, semea egin
"Izt 87v.
Donzella daguala semea egin dau. Acto 182.
Ama beti birjina geratuten zala, semea egin baño len, seme egikeran eta semea egin ezkero. CbCatV 68.
Semea egin zuanean. AA I 596.
Nik bion gelan seme bat egin nuen. Lard 209.
Ikusirik semeak egiteari utzi ziola. Ib. 37.
Amak egiten ditu non nai bai semiak. ABAmaE 411.
Birjina Arantzazukoa, / semea egin duzu. (Ae). ACPV 963.
Amak semiak egiten dituzte / leku askotan munduban. EusJok 47.
azpisarrera-14
SEME-ELI. "(S), ribambelle de fils"Lh.
azpisarrera-15
SEME-ERAILE. "Filicida"Lar.
azpisarrera-16
SEME-ERRAIN . (Pl.).Hijos y nueras.
Noe bere iru seme-errañekin ta abereakin kutx-ontzian sartu zaneko. Ub 13.
Noe, bere emaztea eta oien iru seme-errañak bedeinkatu zituen. Lard 10.
azpisarrera-17
SEME ESPIRITUAL. Hijo espiritual.
Mark saintia, Jondane Petiriren seme espiritüala eta diszipülia. Bp II 118.
azpisarrera-18
SEME ESPIRITUKO. Hijo espiritual.
Nola konsolatu ez nere seme espiritukoa egiten danaren osasun ta bizitza berriarekin!MgCC 126.
azpisarrera-19
SEME GALDU (V-gip ap. EtxbaEib). Hijo pródigo (sólo incluimos los ejs. referidos al del Evangelio).
Ni seme galdua, ta Aita ona besoak zabaldu, ta niri laztan ematera: soñeko berri ederraz janzi, ta semetzat artzera! CbEg II 139 (Dv LEd 246 seme galdua
).
A Jangoikoen seme galduba! Zuzaeta 49.
Nola onratu etzuen, Ebanjelioak kontatzen duen Aitak, Seme galdu ta etxera biurtu zitzaiona? MgCC 139.
Seme galduarena egizu: zure paparra joaz, len utzi dezun itzal ederrera itzuli. Munita 154.
v. tbn. Añ EL1 160. Ir YKBiz 298.
azpisarrera-20
SEME GEHIEN. Primogénito, hijo mayor.
Orroaz, odei sabelian / Hegoaren seme gehiena. Hi haiz debruaren seme gehiena.JnnSBi 155.
Oihuka seme gehienak ez ninduen utzi lantegitik hurbiltzera. JEBur 63.
Dohatsu beharrean orai zireztenak, / Gaizki bekhaiztu gabe ausarki dutenak; / Aitak zuek zituzte seme gehienak / Bere Erresumako premu gai lehenak.Ox 70.
Seme geiena amabi urteko mutiko gotortua. FIr 132.
Etxean ezkondurik zen seme gehienak sei haur ukan zituen. JEtchep 53.
Johan, orai Xaberriko seme gehiena. ArdoySFran 117.
azpisarrera-21
SEME NATURAL. Hijo natural, no adoptivo.
Zerren dan seme naturala aita Iaungoiko biziena. Cap 21.
azpisarrera-22
SEME HONDATZAILE (ondatzalleIzt 98v). Hijo pródigo.
Arako seme ondatzalle Jesu Kristok adierazo ebanak. MgCO 52.
Umiltasun au agertu zuan Ebanjelioko seme ondatzalleak. AA III 525.
Seme ondatzallearen parabola. Lard 417.
v. tbn. Inza Azalp 12.
azpisarrera-23
SEME ONGILE. Hijo benemérito.
Baitabere emon eutseen erri onetako Seme Ongilliaren izen ederra. "Hijo benemérito"
.(1866)BBatzarN 241.
azpisarrera-24
SEME PONTEKO (G ap. A
; VP 86r, Lar, Dv(G), H). Ahijado.
Aita besuetakoak izan biar dira euren seme pontakuen zainzaile. Astar I 135.
Seme ponteko Infante D. Francisco Fernandorena. IztC 497.
Apaidiña eta seme-pontekoa. ZabGabon 78.
azpisarrera-25
SEME PRODIGO. Hijo pródigo.
v. SEME GALDU. Seme prodigoa. LçLc 15, t-i. Seme prodigoak bere falta aithortzean. Brtc 246.
v. tbn. Cap 118. Tt Arima 26. Gco I 409.
azpisarrera-26
SEME UNIJENITO. Hijo único.
Jesu Kristo bere seme unijenito jaunaren baitan.
CredoZan
2.
Aen seme unijenito Iesu Kristo gure Iaunegan. VJ 8.
azpisarrera-27
SEME USTEKO. Hijo adoptivo.
Oiek kristau egin gaituzte, Jaungoikoaren seme-usteko. ElizondoKristPE 2.
azpisarrera-28
SEMEZ. "
Semez Elorrioarra da, como hijo es de Elorrio"AMorf 391.
Galdetu neutsan nun bizi zan bera, eta semez tolosarra zala, eta urte askuan Galdakaon. Gerrika 131.
Bere izena, Ramon Ortuzar, semez Begoñakue.Ib. 96.
azpisarrera-29
SEMEZKO. Filial.
Afekzione bihotzezkoaz eta semezkoaz Iainkoak maite dituen gauzak egiteintugu. SPPOB 22.
Semezko eskerra agirian eta berorik erakusteko, txalokatu daigun geure obispo jaunaren gizabidea ta aitatasuna. AEEs 1916, 108.
azpisarrera-30
XEME (c. sg. A) . (Forma con palat. expresiva). Argatik nere / olerki-xeme / apal au berdin sortu zait. EAOlBe 71.
Ori ere xeme onek, zer dan, jasanez daki. OrPoem 548.
Berriz emen, xeme?OrQA 119 (pregunta una mujer a su hermano).