(SP, HtVocGr, VocBN, Dv, H),
espus (S ap. Lrq
; Gèze),
ezpus,
spos. Esposo; cónyuge (en gral.); (pl.) los esposos.v. 1 esposo, esposa. Tr. Propio de la tradición septentrional (espos en Mendiburu se trata seguramente de una var. gráfica de esposo (q.v.)).
Zuek, bada, (spos bata eta berzea zein bere izenez deithurik) [...] nahi zarete bizi Iaunak hanbat ohoratu ukhan duen ezkonzazko statu saindu hunetan?LçIns B, 5v.
Bi esposak zirenean / borda xarrean sarthu. EZNoel 51.
Maria Birjina eta Ioseph Mariaren esposa. Ax 82 (V 56).
Gero esposak erhastun hura emaiten du bere esposaren eskuan. SPPhil 394 (He 399 senharrak [...] esposaren eskuan).
Eztu esposik Mariak / egundaiño ezagutu. Gç 66.
Ene arimaren espos maitea. Ch III 21, 3 (SP espos; Ol ezkon).
Esposa esposaren kontra daudez bethi burhoz eta madarizionez. Brtc 147.
Batasun hortaz geroztik / espos giristinoentzat / egin da sakramendu bat. Monho 130.
O, hanbat birjinen espos adoragarria!Dh 85.
Bi espos saindu hejen arteko estimua, amodioa eta konfientzia. Jaur 357.
Ya komentu bat zait espostzat komeni. Gy 266.
Esposak elgarrez badire desgustatzen, elgarretarik aparta daitezkela sekulako. ElsbFram 158s.
Birjina Mariaren espus ezinago xahia. IpHil 259 (77 ezpus).
Espos maiteak, aingeru eder, / ehun urtetan hil ziren. Etcham 153.
Hor jaun erretora esposen beha dago, barurik, mahain saindu ondoan. LfMurtuts 54.
Fedean kartsua, / espos leiala eta aita amultsua...XaOdol 245.
Belarreko hiru anaiak, esposekin eta osaba izebekin. LarreArtzainE 62.
v. tbn. Mat 220. Harb 43. OiarAuz 48. He Gudu 46. Lg II 105. Mih 116. Iraultza 16. JesBih 444. CatLav 48 (V 32). CatLuz 5. MarIl 82. Etch 566. Dv LEd 115. Bordel 146. Jnn SBi 69. Lap 45 (V 24). Arb Igand 106. HU Aurp 163. CatJauf 59. Zby RIEV 1908, 410. Barb Sup 38. Zerb Azk 109. Ardoy SFran 47. Mattin 75. Esposa (det., i.e., que podría tratarse de esposa fem.): Hm 85. ES 155. CatLan 74. Oxald in AstLas 72. Hb Egia 105. Lf ELit 89. Espus: Tt Onsa 141. Mst III 21, 3. Xarlem 209. Etch 80. UskLiB 109. Ip Hil 84. Balad 93.
azpisarrera-1
ESPOS-AMODIO.
Amor conyugal. Erraz da espos-ohearen ez lizuntzea, baina gaitz da espos amudioaren ez zaurtzea. SPPhil 453.
azpisarrera-2
ESPOS ANDRE,
ANDRE ESPOS,
ANDERE ESPOS(Señora) esposa. Espos andre sakratuaren eskuei mirrha darie. SPPhil 259 (He 261 espos).
Ez duzue ezagutzen Maria, Ellanderen andre esposa?BarbSup 73.
Andere esposaren aldetik ere, hauta zitaken Azpilkueta Baztaneko herri goxo pinpirina. ArdoySFran 60.
Andere espos batzu iduri, pentze guziak loretan. XaOdol 197.
Andere espos ohoragarri, / umila eta eztia, / orai artean neskatxa zinen, / orai zira emaztia. Mattin 77.
azpisarrera-3
ESPOS-ARROPA (SP).
Vestido nupcial. Espos-arroparen eragiteko ez egon espos dibinoaren aiñtziñera goateko menean. HeGudu 125 (SP 104 espos-arropa).
Zure graziaren espos arropaz beztitua, zureganat esku xuri eta bekhatugabeak altxa detzadantzat. Brtc 23.
v. tbn.
espos-arropa en el mismo contexto en MarIl 51, Arb Igand 197.
azpisarrera-4
ESPOS BERRI.
Recién casado. v. ezkonberri. Halatan ordenatu zen halaber, etzekiola espos berriari, berehala lehenbiziko gutiziamenduan edo aiphamenean bere esposa eman. Ax 553 (V 354).
Jesusek etzuen damurik espos berriek eta mahainean zirenek yakin zezaten etzela gelditzen arnorik. Lg II 133.
Espos berri egin ninduzun / oi eguerdi gaineko. Balad 85.
Espos berriek ait'amatzeko zerutik dute ordena. XaOdol 212.
v. tbn. Ardoy SFran 61.
azpisarrera-5
ESPOS-EGUN.
"Jour d'épousailles" SP. "Celebraverunt nuptias, eztaiak egin dituzte, esposeguna egin dute" Urt IV 374. Baldin kausten bada [...] zorrik [...] espos eguneraino [...] eginik. (1767). SenperEus 69.
Jean Leon eta Ainesen espos-eguna. LarreArtzainE 91.
azpisarrera-6
ESPOSEKO. (Ropa, etc.) de bodas.
Cf. ESPOS-ARROPA. Badire galtzerdiak hirur pare, bia beltxak eta bertze parea esposeko aldagarrien kolorekoak. (1751). SenperEus 151.
Kamisola jauntzi eta iduri zuen Migelek esposeko athorra soinean zuela. BarbSup 39.
Burua nigarretan atxikitzen zuen senharraren esposeko arropa beltxetan. JEtchep 59.
azpisarrera-7
ESPOS-ESPOSA(Pl.). Marido y mujer. Hartakoz espos esposak jin zirenian ediren zutiela bekhatu gabe. TtOnsa 75.
Erran deie espus-espuser zer den haien izate handia eta saintia.Herr 28-11-1957, 3.
azpisarrera-8
ESPOSETAKO. De bodas.
Nola hiltzaile hori preso hartu zuen bere esposetako bazkarian!ZerbAzk 109.
azpisarrera-9
ESPOS JAUN,
JAUN ESPOS(Señor) esposo. Nahi bazira onsa bizi, onsa hil eta espos Iaunaren banketian plazer hartu sekulakotz. TtOnsa 81.
Errazue nahuzuen bezenbat: jaun medikua, jaun erretora, jaun notaria, jaun errienta, jaun esposa, etxeko jauna. HUZez 176.
Lur santia zen erdiratu / ni ere barnen sartu / espus jauna bexarkatu / Jinko Jauna dela laudatu. Balad 93.
Jaun esposak eman zigarro erhaztunarekilako bat. BarbSup 63.
Grabiel jaun-esposa, haurraren aita, aparantziaz. LfMurtuts 52.
Eiherazaina jaun esposak hila zuen bi egun lehenago... bere emaztegeiaren laguntzarekin. ZerbAzk 109.
Jatsun, jaun esposaren lehen etxondoko herrian. ArdoySFran 60.
Nik abisatu nahi zintuzket, lehenik zu, jaun esposa: / ezkontza karga haundia dela, bainan karga baliosa. XaOdol 211.
Jaun espos gazte maitagarria. Mattin 76.
azpisarrera-10
ESPOS-KANTA.
Esposkanta (tít.). Hm 50.
azpisarrera-11
ESPOS-LAGUN.
a) Cónyuge. v. ezkonlagun. Espos laguntzat gald'egin zintudan erran nerauzun bezala. ChantP 292. Etxian zuelarik / Bere espos laguna. LuzKant 70. Espos-laguntzat hautatu zuen / nexka gazte bat beharra. Etcham 151. Frantxua Minjon Etxebazterreko premuak hartu du espos laguntzat Elixabet Arotzarena, Etxehoineko anderegeia. Herr 12-5-1960 (ap. DRA, s.v. anderegei). Johan Jatsuko semeak Maria galdegin zuen eta ardietsi espos laguntzat. Ardoy SFran 59.
(Fig.). Eztei eguna, hau urrezkoa, egun ospatzen duguna / Hiru herriri emana zaude, hoi da hoi espos laguna. Larre ArtzainE 334 (hablando de las bodas de oro de un sacerdote).
(espos-lagun-behar 'novio, novia'). Sararazazu Antonen espos lagun beharra. Larz Senper 80. b) "Garçon ou fille d'honneur d'un époux ou d'une épouse" Dv.
azpisarrera-12
ESPOS-MEZA.
Misa nupcial. Hauste egunetik Bazko zahar arteño ezteirik ez egitea, espos mezarik ez enzutea. Mat 11.
Halako panpina bat ethorri zitzautan egun batez, bere espos-mezari buruz behar ziren zer guzien xuxentzera. BarbSup VII.
azpisarrera-13
ESPOS-OHE(SP, Urt IV 3). "Lit nuptial" SP. Espos oheak behar du notha gabea izan. SPPhil 406 (He 410 espos oheak).
Erraz da espos-ohearen ez lizuntzea, baina gaitz da espos amudioaren ez zaurtzea. Ib. 453.
ESPOS-SOIN.
Vestido nupcial. Egarriak, goseak, buluziak / mundu huntan ibili direnak / egun hartan espos-soinez jauntziak / kontsolatuko tu Jaunak. 'Habits de noce'
.Monho 120.
Aise espos soiñ bi orra ere zetzaken. Gy 165.
azpisarrera-16
JAUN-ANDERE ESPOS(Pl.). Marido y mujer. Biak penetan gertatu ziren / Jaun-andre espos gazteak. Etcham 152.