1.
(V-gip, S; Lcc, SP(uicio), Urt, HtVocGr 436, Añ, Hb, Dv, H),
bixioRef.:
Lrq;
ElexpBerg
. Vicio."Disoluto en vicios, bizioai emona
"Lcc.
"
Bizioz bethea, plein de vices"SP.
"Acclinatus vitio, bizioari, biziora emana
"Urt I 80.
"
Tabakua ezta bizio ona
"Elexp Berg. .
Tr. Documentado desde Leiçarraga, lo hallamos en todas las épocas y dialectos, aunque con frecuencia notablemente menor a partir de mediados del s. XIX. En DFrec hay 3 ejs.
Egiazko dolurekin gure buruak eta gure bizio guziak zitiagu kondemnatzen. LçIns A, 1v.
Gaitzerraiteko eta difamatzeko bizio haur. Ib. D, 7v.
Ene ganik khasa betza bizio ohituak. EZMan II 61.
Baldin berthutea eta bizioa, eta berthutearen eta bizioaren ioan ethorriak, onak eta gaitzak, iben baginitza bi balantzatan. Ax 519 (V 334).
Aiteak emon eutsan ondasunak galdu zituzana bizioetan eta bellakerietan. Cap 118.
Errazki iujeatzen dute bertzeak kutsatuak direla berek besarkatu duten bizioaz. SPPhil 344.
Zure bekhatiak eta zure bizioak hil bite zu baino lehen. TtOnsa 19.
Auher eztaudian, nontik sortzen baitira bizioak. Bp I 23.
Hitzkuntzaren bizioak eta bajak. ES 94.
Resistitzeko bere pasioai, apetitu gaiztoai eta bizio guziai. OA 71.
Oi haiñ arthoski hari balire bizioen erroetarik atheratzen eta berthuteen landatzen. Ch I 3, 5.
Zazpi bizio eben kontra, dire zazpi birtute. El 14.
Laja ditzagun bizio aek. Iraz 2.
Dei zaiozu [Ama Birjiñari] bizioen ekaitzak onda etzaizan. LarSTomas 2.
Barnean ditutzun biziorako inklinazionen gudukatzen. HeGudu 145.
Iseia zite zure biziuen hil erazitzera. Mst III 43, 1.
Emakume bizio arzaz galdurik zegoen bat. CbEg II 134.
Laster ordean hautsten dire [hanitz adiskidetasun], zeren bizioa hetan balsatzen baita. Mih 69.
Edo suberbian, edo abarizian, [...] edo berze bizioetán. LEProg 114.
Garraztasun handienarekin punitu du lohikeria, eta bizio guzien artean ez da nekhezago barkhatu duenik. Brtc 221.
( s. XIX)Aragijaren bizijo ezkutukuetan sarturik dagozanak. MgCO 76.
Eta aitu, zeinbat aurretu edo atzeratu dozun bizioetan edo birtuteetan. AñEL1 69.
Ateretea biotzean den bizio gaisto sustraituena. AñLoraS 21.
Bada bizioetatik libratzeko tenplanzaren birtuteari jarraio, eta arren erreglak gorde bear ditugu. Gco II 87.
Bizio au utzi nai ez duana. AA III 383.
Huna orai zenbait bekhaturantza edo bizio. Dh 66.
Jainkoak jasanen othe ditu bi bizio horiek lurrezko gizon batean, hain garrazki zeruko aingeru batean punitu dituenean?Jaur 409.
Etxe hazkarrenak, yausten errekara, / Bizioa gida hartuz. Gy 173.
Hau duk hau hire gorphutza, hire bizio tzarrek hiretzat egin izan duten etxea eta egonlekhua. DvLEd 262.
Zazpi bizio geben kontra dira zazpi birtute. CatAe 62.
(CatSal y CatR 63 bizio)Zeren diran hotatik jaiotzen diren bizioen buruak, iturriak eta erroak bezala. Legaz 47.
Ori da biziyo bat / etxe-galgarriya. JanEd I 40.
Munduan ikusten da hainitz bizio, / Hoberenetik ere deus ez balio. LElsb(
inElzbPo 217
).
Biziuaren beztasuna adiaraztera. BvAsL 161.
Ezpadiok utzitzen bizio orri, laster illko aiz. SorBar 56.
Bizioan pulunpatzen ziren gizon heiek, aise galdu zuten fedea. ElsbFram XI.
( s. XX)[Ardoaren] bizio ontan aurreratzian / gorputza beti makaldu. JanEd II 107.
Bizio txarrak indartzen. MendaroTx 148.
Gorputzak ez luke izango / daukan ainbeste biziyo. TxB 165.
Lujo aundiyan janzten, / biziyotan sartzen.Yanzi 221.
Gixonen bixioak aseteko lagin ogasun lurrean egon be eztago ta. EguzkGizAuz 188.
Ez, eztot olako bizio txarrik. SMZirik 102.
Bizio ori orain iztea / ez dok izango erreza. BEnbNereA 165.
Badaki horrek bizioa nola trata. ArtiTobera 268.
Diruak lujoa ta bizioa ekarri du. AndAUzta 84.
Bizio horiek onhartzen dituzten gizonak. ArdoySFran 230.
Edari demonio, / inpernuko jario, / pardel danen bizio. NEtxLBB 365.
Biziorikan txarrena dago / seigarren mandamentuan. UztNoiz 15.
v. tbn. (para textos posteriores a 1850) CatS VIII. Xe 252. Ud 94. Zab Gabon 66. Arr May 93. Auspoa 97, 76. Olea 271.
sense-2
2.Inclinación de un objeto.
"
Bizioa egin, desplomarse"VP 92v.
azpisarrera-1
BIZIOZKO.
Vicioso. Ira per vitium, biziozko hira, bekhatuzko haserrea. Ax 279 (V 186). Nola biziozko habituda bat badugula seguratzekotz bekhatu berean erori behar baita. He Gudu 87. Eztozue gogaitu bear, jausten zareanean gatx biziozkoen baten. Añ LoraS 114.
azpisarrerakoSense-1.1
De vicios. Hura jazarri zangon enganioari, eta biziozko tulubioari pharatu zangon. MarIl 121.