Etim. Para su origen como compuesto de oin (ort- ), v. FHV 309.
sense-1
(V, B (-totz); Lar Sup , Zam Voc),
ortuts (L, BN, S, R-uzt; -th- Dv(BN), H, -tusLarDVC 276, -thusL; LarSup),
ortuz (G-bet, AN; Aq 216 (AN); -th- SP, -thutzSP),
ortox (B, BN-baig),
orthutx (Foix ap. Lh.),
ortos (Izt 35v, H(-th-)),
urtus (LarDVC 297; -thutsL, S; Dv, H)
Ref.:
A(ortotz, ortox, orthus, ortuz);
Lh(orthütx, urthuts);
Lrq(orthüts [oxít.])
. (Uso pred.).(Estar, etc.) descalzo."
Orthuz doa, il va pieds nuds"SP.
"
Orthutz da, il est nud-pieds"Ib."Descalzo, mal vestido, orthusa, ortoza
"LarSup.
v. oinuts, ortozik. Biluz da; orthuz da; eztu aldatzeko athorrarik eta ez etzateko oherik. Ax 224 (V 149; ed. 1864, 342 orthus).
Hartu zuen bere eskutan erleki balios hura, eraman zuen orthuts eta buru has. Lg II 410.
Mila lekoa urthuts haren ihesi gogo honez egin e'lirokianik. Egiat 165.
Orthuts kasik guziak, larruak ageri.Hb( inBOEl 125
).
Athera zen etxetik orthuts eta abiatu zen elizaz-eliza. JnnSBi 91.
Ez nenkien zer egin, arima nun ortus, / munduan daudelako mila ta bat gorputz. ArtiMaldanB 230.
Barriz bajatutzian / ortuts promes egin. Ayesta 47.
azpiadiera-1.1
(Como adj. pleno). Gizon ortutsa, / haren gorputza, / arin erre dezaiogun. ArtiMaldanB 202.
Bere oin ortutsak lokatzaz zikindurik zeuden. ArtiIpuin 28.
azpiadiera-1.1.1
(Ref. a órdenes religiosas descalzas). Santa Teresa Karmilita [sic, tal vez errata] Ortotzak. fBIc I V. Ene erlijinoe ortotzaren Ama. fBIc II 285.
Karmen Ortozeko prailentzat. Ib. 296.
Fr. Francisco de San Julian, Ministro Jeneral Trinitario Ortoz zena. IztC 497.
Santa Teresa Karmen Ortozekoa. Ib. 477.
Tomasa (Karmeldar Ortosia). NEtxNola 40.
Moja karmeldar ortozentzat monastegi barri bat eregi guraz. OnaindSTeresa 61.
azpisarrera-1
ORTOZEAN(Estar, etc.) descalzo. Or goiko munatxoan / oinak ortozean, / keriza emoten deutsan, / ganeko arantzean. Balad 203.
azpisarrera-2
ORTUTSETAN.
"Orthutzetan ioaitea, aller pieds nuds" SP. Ontasun izatuaren noiz ere ordañetan, / Esker itzultzera ioaten baikare orthutsetan. EZMan II 113.