1.
(V, G, AN-larr),
arpel (V-och),
ailper (V-gip)
Ref.:
A (alper, arpel); EEs 1931, 35 y 53; Asp Leiz; Iz ArOñ ZestErret
. Rodillo, apisonadora."Rodillo, piedra cilíndrica que se emplea para alisar y afirmar carreteras"A.
"
Arpel (V-och), pieza tejida de ramas que, cargada de piedras, se arrastra en el campo para pisar terrones"Ib."
Alperra. Zoia austeko eta goldatua ool lodixamar bat izaten da areak baño ortz motxagoakin (G-goi)"EtxbeEEs 1931, 35.
"
Alperra. Arri astun eta biribilla da. Baserritarrak aratu ta nabastu ondoren gelditzen diran sokillak austeko, eta Jorrailean garia erne ta gero gari-soloko mokillak ondo birrintzeko erabilten dabe"OnaindEEs 1931, 53.
"Instrumento de labranza para deshacer los terrones del campo"Asp Leiz..
"
Ailperra, para romper terrones"Iz ArOñ..
v. ALPER-HARRI, ERBIL-ALPER. Ez al dakizu zokor austeko / alperra dala onena?TxB III 56.
Lurra austeko ta zapaltzeko erabiltzen da. Arrizkoa naiz zurezkoa izan diteke alperra. GarmEskL II 122.
Aipa-bearrekoak ditugu gaiñera, nekazari azkarrei dagozkien iskilluak ere; [...] aurrenik golde-muturra [...], Eleusitar amaren gurdi nagiak, alperrak, lurra zapaltzekoak, narrak eta are astunegiak. IbiñVirgil 73.
sense-2
2.
(V-gip)
Ref.:
SM EiTec1,EiTec2; Etxba Eib.
. Cierto tipo de taladro.(En desuso sg. SM EiTec2 132)."En armería, artefacto elemental de madera usado para taladrar y fresar, que debió representar ahorro de trabajo, de donde quizá la palabra. A veces parece que lo aplicaron también en sentido general refiriéndose a máquinas"Etxba Eib. .
Garmendiak mandatu egin zion Zapiain erlojugilleari metalak zulatzeko alper (talatua, taladrua) bat eskatuz. EtxdeItxas 200.
4.Gancho del fogón."
Alper. Erratilloak suburuan jartzeko laratzatik esegitzen dan burnia (V-gip)"Urkia EEs 1930, 8.
sense-5
5."Limadora"Doroteo Barinaga (comunicación personal 22-7-1957).
azpisarrera-1
ALPER-HARRI(alperrarri V, G-azp-to). Ref.: A; ZestErret. Rodillo para deshacer terrones o para aplanar la tierra. Alper-arriak oinazpian geldiro zanpatu izan bai'litu bezelaxe, lotu dira garisoroak eta artasoroak!TAgUzt 132.
Berak asmatutako zurezko uso egalaria. Alper-arri baten ertzean zurezko usoa orekan ezarri, maratilari eragin, ta odi batek zekarren aize zanpatuaren eragitez egan asten zan zurezko usoa. ZaitPlat 15.
An omen zegoan bide ondoan alper-arri bat, soroan zokorra puskatzen ibillita. BasoM 44.
azpisarrerakoSense-1.1
"
Alper-harriya baño astuno izan, hitz-jario etengabea duela adierazteko nahiz oso pelma dela adierazteko erabiltzen da. Hori, alper-harriya baño astuno dek
"ZestErret.
azpisarrerakoSense-1.2
"
Alper-harriya baño alperraua izan. Norbait oso-oso alferra dela adierazten du konparaketa honek"ZestErret.
Cf. infra.
azpisarrerakoSense-1.3
Holgazán.v. alfer. Zenbat mozkor, zatar, alper-arri eta sakel-baedun ete da mundu zabalean, iñoiz itsasorik amesetan ere ikusi ez dabenak?ErkiagArran 115 (La idea popular es que, por el origen, alper = alfer
).