Tr. Encontramos ejs. seguros del part. eskura (o de futuro eskurako ) en Mendiburu y Aguirre de Asteasu, y, alternando con -tu, -tuko en Larreguy, Goyhetche, Lardizabal, Inza, Orixe y Zaitegi. La forma eskialatu se encuentra en un texto suletino moderno.
sense-1
1.
(Dv, H),
eskura. Dar, entregar; proporcionar; dar en la mano, entregar en mano."La livrer [une chose] à autrui [...]. Gizonari eskuratu dio, il a procuré à l'homme"Dv.
Tr. Aunque se documenta ya en Etcheberri de Ziburu, no volvemos a encontrarlo hasta mediados del s. XIX; a partir de esta época es usado por autores meridionales (al Norte sólo hay un ej. de Xalbador (Odol 31)).
Burreu penatzailleari [ohoiña] eskuratzerakoan. EZMan I 58.
Ezen haren ganik duzu dohain ardiatsia / Eskuratzeko beharrei eske dauden grazia. EZMan II 117.
Ez dezute orrelakorik egingo [...] Jaunak eskura digunarekin. Lard 180.
Eta eman zion jakia, eta eskuratu ziozkan egosi izan zituen ogiak. UrGen 27, 17 (Urt, Bibl eskuan eman, Dv, Ol eman, Ker emon).
Lekuko aize ta egurasteak aurki premia zuen osasuna eskuratu zioten. AranSIgn 82s (v. tbn. 8).
Bere gloria andiagaitik, zeñek nai eutsan / Gure España oni garaitz au eskuratu. ABAmaE 441.
Eskuratu eutsezan [diruak] lapurrai. EchtaJos 138.
Yauna, bost talentu eskuratu zenizkidan. IrYKBiz 419.
Bestêk zorroztu, bestêk aldatu, / bestêk [sega] eskura diela. OrEus 305.
Etxaguntza Mattini eskuratu. EtxdeJJ 77 (v. tbn. 162).
Lurraldeko yabeak Nik eskuratuko dizkizut. OlEx 23, 31 (Dv zuen eskuetara emanen).
Gurasoak eurak bideak garbitu ta laguntxu egoki berebizikoa begiz jo, aukeratu ta erdi-eskuratutea [neskari]. ErkiagArran 108s.
Eskuratu eutsan Olarratz-eri egunerokoa. ErkiagBatB 47.
Alako baten, papel bat eskuratu eta diñoste. Gerrika 233.
Janaririk ez edaririk [...] eskuratuko ez zioten bizibideak. MIH 285.
Endrike Knörrek eskura zidan Landazuriren testu ezaguna. MEIG VI 73.
v. tbn. Inza Azalp 84. Otx 76. TAg Uzt 54. Lab SuEm 206. Onaind STeresa 43.
azpiadiera-1.1
(Tras posesivo no anafórico, con aux. trans. bipersonal).Poner en manos de. Ori obeto lesake nire eskura ziñunak. ZaitSof 86.
Zorion batek nere eskuratu zuan ikusi dezuten bertsio-(era) jatorra. LekSClar 108.
sense-2
2.(V-gip ap. Elexp Berg; Dv, H, A), eskurandu (V-och ap. A), eskialatu.Conseguir, hacerse con; apoderarse de. Tr. Documentado desde mediados del s. XVIII; es más frecuente (especialmente durante el s. XIX) entre los septentrionales, excluyendo a los suletinos, entre los que sólo encontramos algún ej., ya en la segunda mitad del s. XX. No hay ejs. vizcaínos hasta finales del s. XIX (cf. sin embargo infra , con el significado de 'ganar (su corazón)' en fray Bartolomé).
Asko nai dezun gauza eskura artean. MbJBDev 104.
Gauza zeretzeko edo eskuratzeko. Ib. 104.
Beldurrez filistindarrek eskura zezaten arka. Lg I 256.
Nork daki nondik eta nola eskuratua. IztC 161.
Davir-ko uria eskuratzeko asmoa. Lard 123.
Gutharteko laborari ttipiek nola eskura dezakete?DvLab 69.
Uste nebana ez ete dot nik eskuratuko?ABAmaE 444.
Ez zuten ez pistoletik ez eta ihiziko harmarik beretarik eskuratu. ElsbFram 72.
Hura [dirua] eskuratuz geroz, itzul gibelaz. HUZez 35.
Eskuratuko denaren bethetzeko. LanderRIEV 1907, 434.
Aspaldi du etzinuela holako zakur onik eskuratu. JEBur 17.
Jaungoikoagandik mesederen bat eskuratzeko gauza dira. KIkV 85.
(KIkG 68 iristeko)[Liburua] eskuratuko duten guzieri. BarbSup VIII.
Oxalde zenaren kantuetarik dugunaren laurdena ere ez ginuen egungo egunean eskuratuko. Ox 203.
Bear ditudan on berriak eskuratzea. ArgiDL 62.
Holako [berriketari] baten eskuratzea. Etcham 235.
Gizon ori eskuratua baitegu, billa dezagun orain [...] toki on bat. Ldi IL 116s. Ta kirten arek alako emakumea eskuratu!ABarGoi 16.
Urrea eskuratzeko izan duten bidea. EAEg 20-10-1936, 92.
Eskuratu duzuna ametsen ametsa. Iratz 144.
Euskal-irakaskintza eskuratu dezagunean. EtxdeAlosT 9.
Zortzi eguneko lana uste zunaten Madril eskuratzea. OrQA 76.
Muga ori eztot egundo eskuratu. ErkiagArran 192.
Horien huntarzüneen eskialatzeko. Herr 22-9-1960, 3.
Galdu nebazan argi-une gozo ta barriro ezin eskuratuak. GandElorri 206.
Izen ona ta estimazioa eskuratu dituzu. VillJaink 103.
Frogak eskuratu ondoan. LarzSenper 26.
Eskuratu nai, beti igesi. BEnbNereA 245.
Bost urteren buruan eskuratu [...] gogoan zuen "Maitrise". ArdoySFran 94.
Saria eskuratzen ba dezu. NEtxLBB 112.
Etzan asarre, [txopertzako karnet] ori eskuratu zuanean. TxGarmBordaB 153.
Eta horra zerbait gisa nun eskuratzen duten tabako hazia.Etchebarne 40.
Otxandio be eskuratu ta / Bizkaiko lurrean sartu.FEtxeb 18.
Aurten ez degu etekin asko / baserritik eskurako.Insausti 52.
Iparraldean aspaldi eskura zutenaren antzeratsu. MEIG VI 54.
Zer lortu eta eskuratu duten. MEIG III 100.
v. tbn. Lg II 218. Gy 156. Laph 157. Aran SIgn 64. Ag AL 86. Ag G 322. A EEs 1916, 302. GMant Goi 90. Or SCruz 79. Enb 120. EArzdi in Kk Ab II 5. Eguzk GizAuz 137. TAg Uzt 224. Zerb IxtS 93n. Mde Pr 191. Anab Poli 96. Basarri 165. And AUzta 139. Izeta DirG 124. MAtx Gazt 102. Onaind in Gazt MusIx 147. Ibiñ Virgil 107. Alzola Atalak 68. Xa Odol 24. Lf in Casve SGrazi 16. Berron Kijote 32.
azpiadiera-2.1
(Tras posesivo anáforico). Bere alegrantzia seinalatzeko bere eskuratzeaz arka saindua. Lg I 259.
Zuzen izpirik gabe beren eskuraturikako eskola hoitarik. HUZez 110.
Ez gantxo, ez buztan eta ez esku, / ezin genduan geure eskuratu. BEnbNereA 47.
azpiadiera-2.2
(V, G ap. A
; SP, Dv, H). Convencer, persuadir; ganarse (a alguien)."
Behin eskurazazu jendea, gagnez une fois le peuple"SP.
"Gagner, engager à"Dv.
Ezin eskura zezakeiela bere aita. Lg I 309.
Gure borondatea eskuratuko du, ta ekarri arrazoizko bidera. MgCC 223.
Nola ta zoin errexki Ebak eskuratu zuen Adam. Dh 469.
Asueroren bijotza eskuratu. fBIc II 284.
Gaur jende orri gozotoro aditzen badiozu, eta eskatzen duena egin, bein betiko eskuratuko dezu. Lard 217.
Eta nabari baleza gobernadoreak, eskuraturen dugu eta gerizaturen zaituztegu. "Suadebimus"
.DvMt 28, 14.
Iduritu zitzaion Iñaziori [...] eskuratuko zuela [Franzizko]. Laph 125s.
Laguntza onik egin lezakezue [eskuarak] , zuen sehien eskuratzeko, bidatzeko, zaintzeko baizik ezpalitz ere. HUAurp 208.
Oien bidez Santa Cruz eskuratuko ote zun ibilli zan Valde-Espina. OrSCruz 111.
Eginalak egin nituen ezezkoan [...] baina azkenean eskuratu egin nindun. "Consiguió reducirme"
.OrBM 12s.
Etekiñaren arrazoi orrekin eztuzu eskuratuko. VillJaink 87.
Erreztasunez eskuratzen dauz [diruak] / eskubi eta eskarra. BEnbNereA 241.
azpiadiera-2.2.1
(Tras posesivo anafórico). Jauna, ta zer da ezkonzan ongi bizitzeko dagikedana? --Senarra zere eskuratzea. MbIArg I 182.
azpiadiera-2.3
Apresar. Zenbat angeles untzi duzun eskuratu. Lg(
inBertsZB 145
).
Onelako prestamen bearrik etzala igesegin nai etzuen bat eskuratzeko. Lard 443.
Irureun [azeri] eskuratu edo atzitu. Ib. 142.
Eskuraturik orrenbestez eta presoturik oietatik al zitubenak. AranSIgn 103.
Bertze guziak eskuratu zituzten eta [...] biziaz gabetu. Prop 1896, 206.
Ardiesten dute kanporat heltzea. Bainan, zorigaitzez, han berean eskuratzen dituzte. Zub 59.
Profeta eskuratu eta beretu zuten. ZerbIxtS 70.
azpiadiera-2.4
Recuperar.Cf. Lar: "Rescatar, viene de [...] eskuratu, volverlo a la mano". Eskuratu diraden bat edo beste burukida edo kapituluetatik liburu ederren bat izango zala. AranSIgn I.
Ostua ez du eskuratuko. UrruzZer 125.
Baiña egun gitxi barru eskuratu ebazan astronomuok zor eutsezan bost milla pezetak. BilbaoIpuiB 102.
v. tbn. Ker ElizG 216 (ap. DRA).
azpiadiera-2.5
Tomar en la(s) mano(s). Nahiz [bi-sosekoa] eskuratu orduko sartu nuen sakelan. ElzbPAd 22.
Aizkora eskuraturik. ElsbSakelako liburua 100 (ap. DRA
).
Emekiño eskuratu duenean [muskerra]. HUAurp 99.
Oatze ondoan aisa eskuratzeko gisaz utzi zuen rifle delako bere izkillu ederra. FIr 138.
Ganderailu ederra eskuratzen du muthilak, eta badoa. BarbLeg 126.
Yeiki, eskuratu makil bat eta mendira yoan. LdiIL 29.
Arraunak eskuratu zituanean. TAgUzt 228.
v. tbn. A BeinB 86. Barb Sup 65. Ol y Ker Num 5, 17. Bilbao IpuiB 247.
azpiadiera-2.6
Recibir. Arratsaldeko iruetan eskuratu zuten gutun idazki batean. FIr 137.
Bakoitzari argandik eskuratua dezana biurtzean dagoela zuzenbidea. ZaitPlat 91.
Presentak eskuratu ondoan, nihaurek ere kantatu behar izan nituen pertsu batzu. XaOdol 333.
azpiadiera-2.6.1
Zenbat negar... zenbat samintasun garratz, eskuratu ez ote dituzte gazte askok maite-jolasetan goizegi asi ziralako!MAtxGazt 34.
sense-3
3.(c. sg. A; Añ, H), eskura (SP (+ -tzea)), eskilatu (S ap. A). Dominar, controlar, sujetar; domar. "Eskurako dut olherik, je l'apprivoiserai" SP. Aisago zuk eskura dezazun lurreko gauza galduetarako zere gogo galgarri eroa. MbOtGai I 9 (v. tbn. IArg I 119).
Ezi ta eskuratu baga gaiski egitera makurtu ta obenduta daguan aragija. MgCO 81.
Uka beza edo eskuratu beza bere burua. Gco II 55.
Ardoarekin erazekirik ezin eskura ditue beren buruak. AA III 381 (v. tbn. II 78).
Gorputza biar dan moduban ezteko ta eskuratuteko. fBIc III 264.
Eskuratu nai lukean griña makurren bat. ArrOrac 50 (ap. DRA).
Ondo egiñaz ontzen elefantea da, / Makillaz eskuratu iñoz ezin dana. ABAmaE 320.
Gizonak zezena eskuratu nai. 'Domptant'
.OrMi 50.
Basa-zezen ezigabeak, lepoaren alde bietatik uztarria ezarrita, eskuratzen ditu. ZaitSof 170s.
Gurari aurkakoen liskar latz arteko erasoa, joaldia, ezin eztitu ta eskuraturik.OnaindSTeresa 35 (cf. ib. 53 irudimena eskutzeko, probable errata por eskuratzeko
).
v. tbn. Aran SIgn 55.
azpiadiera-3.1
Vencer. Animako gure etsai guziak eskura ditzala. MbIArg I 391.
Ekharria naiz haren kontra gudukatzerat: ez da errana ez dudala eskurako. Lg I 278.
Gure mundu osteak eskuraturen ditu dela Davit, dela harekin diren guziak. Ib. 315.
Gurekin daukagun etsai goaikarri au gogotik benzitzera eta eskuratzera alaitzeko. Gco II 57.
Jainkoak erantzun zionean, joateko, eta eskuratuko zituela [filistintarrak]. Lard 172.
Israeltarrak bazijoazen etsaia eskuratzen. Ib. 190.
Birtute oneek zaintzen dabezan torre-muruak / Iñoz ez dira saldukeriaz eskuratuak. ABAmaE 443.
Eskuratua izan da. ZaitSof 33.
Bürüko-min batek hartü dü eta, laster, eskialatü. Herr 18-9-1958, 3.
azpiadiera-3.2
Rendirse. Eskuratzen ezpaziran egun artan, illen zituela erriko zaldun guziak. MbIArg I 121.
Kutxa zarra [...] berela eskuratu yatan eta saietsean zulo eder bat egin neutson. "Se me rindió"
.OrTormes 51.
sense-4
4.(Intrans., precedido de genitivo).Llegar a manos de; caer en manos de; ponerse en manos de. Berriz ere nere eskurako da nere erresuma. MbIArg I 335.
Jangoiko urrikaltiaren eskuratzen ezpada [...] ondatzen du betiko sulezean. Ib. 121.
Valde-Espinak egiñalak egin zizkion Santa Cruzi, arren, Lizarragaren eskura zedila. OrSCruz 110.
Ikustea kafi hau sasuz inguratzen / eta gure bazterrak bertzen eskuratzen. XaOdol 203.
azpiadiera-4.1
(Con gen. elidido (?)). Oro eskurako zarete. 'Caeréis en mis manos'
.Gy 249.
azpiadiera-4.2
(Con aux. intrans. bipersonal). Bi ontzi orduantxe eskuratu zitzaizten. AranSIgn 40.
Etzaigu nai añakorik eskuratu. EtxdeAlosT 15.
Urrilaren 5ean egin zidan eskutitzaren erantzuna ez dut uste eskura zaionik. MEIG VIII 82.
azpiadiera-4.2.1
(Precedido de posesivo anafórico). Arako dauden guzien zoriona, gaur bere eskura zaio Jesuseri. InzaAzalp 79.
azpisarrera-1
ESKURATZEKE.
Sin dar, sin conceder. Yaubek erri aiek lurraldetik laster oiltzeke utzi zitun eta Yosueri eskuratzeke laga. OlIud 2, 23.
azpisarrera-2
EZIN ESKURATUZKO.
"Qu'on ne peut mettre sous la main. Fig., qu'on ne peut gagner à ses fins" Dv.