1.
(gral.; SP, Urt II 283, VP 75v, Lar, Añ, Arch VocGr , VocBN , Gèze, Dv, H, Zam Voc),
puertoRef.:
A;
Lrq;
EtxbaEib;
ElexpBerg
. Puerto (de mar, fluvial; sentidos prop. y fig.). Tr. Documentado en todos los dialectos. En DFrec hay 12 ejs. de portu, 9 de ellos septentrionales.
Zein baita Afrikako eta Choroco haizeari dagokan Cretako portu bat. LçAct 27, 12 (He, TB, Dv, BiblE portu).
Irabazi duzue salbamenduko portua. Mat 300.
Zure etxea [...] bethiere izatu da euskaldunen etxea, pausalekhua eta portua. Ax 5 (V 2).
Eztira portuan sar arteino laxatzen eta ez ezansiatzen. Ib. 462 (V 300).
Aurkhitu gabe behin ere / portu desira dudana. Gç 161.
Gisa hunetan gidatuko dukezu ene obratto hau perfezinoko portura. ES 196.
Nora biurtuko naiz, ezpada zure Gurutzeko portu segurura? CbEg II 38 (Dv LEd 79 iheslekhu segurera).
Portu hoitarik behar dugu / Espainia oro hartu.Iraultza 155.
Hark untzia portu onerat / ekarri dauku salborik. Monho 66.
Xarlemaiña puisant dela / Franziako resuman / portiak zerratü dütiela / Garonako üngürian. Xarlem 231.
Edozein ontzidientzako suple dan portu segurua. IztC 119.
Zelarik ilkitzen apenaz portutik / Ameriketara partitzen zelarik. Gy 152.
Gitxi balijoko deutsa Bizkaijari burdiñako bidiak, ez baldin badauka portu on bat. (1860). BBatzarN 191.
Barzelonako portua izurriteak hetsia zagokan. Laph 34.
Aber puertorik iñork / dezuten ikusten. Arrantz 101.
Probentziyako portu geienak / abisatuak ziran-ta. Xe 281.
Bizitze huntako itsaso gaitz eta lanjerusian khiristiek zelüko portiala heltzeko Mariaganat behar beitütie begiak altxatü. IpHil 29s.
Itxasgizonak artizarraren bitartez zuzen zuzen beren portuetara etortzen diran bezela. AgSerm 550.
Porturik-portu osterak egitten ebezan ontzi txikietan. EchtaJos 306.
Eldu zirean Montebideora, ta portu atan egon zirean iru illebetean. Ib. 137.
Portu ta inguruak. ErkiagArran 114.
Ontzi bat edo bi [...] porturik-portu eroan-ekarrika ibilli oi diranetakoak.(In EtxabuKontu 147
).
Ordu berean deliberatu zuen Xinako portu batean geldituko zela. ArdoySFran 210.
Nun duke nere / zalantza onek / azken-portuko leloa?NEtxLBB 232.
Ta Zamakolak an gura eban / imini portu barria.FEtxeb 68.
Portu txiki bat da Zarauzko moilla. Zendoia 111.
New Yorkeko portua. MEIG I 123.
v. tbn. EZ Man II 141. Harb 315. SP Phil 506. CartUrruñ 133. INav 129. Ch III 57, 4. Mb IArg II 281. LE Matr2 84. DurPl 75. Añ LoraS 76. Gco I 460. Dh 269. fB Olg 187. JJMg BasEsc 77. MarIl 95. UskLiB 143. Lard 520. Hb Esk 82. Arrantz 26. Zab Gabon 108. AB AmaE 87. Arr May 171. Lap 14 (V 9). Arb Igand 158. Azc PB 195. Etxeg RIEV 1908, 193. JE Bur 198. Belaus Andoni 7. Lh Yol 35. Tx B I 111. Enb 162. Etcham 160. Laux AB 62. TAg Uzt 135. Lf Murtuts 1. SMitx Aranz 152. Mde Po 79. Zerb Azk 50. Anab Aprika 14. Gand Elorri 56. BEnb NereA 89. Ibiñ Virgil 115. Etxba Ibilt 455. Puerto: TxGarm BordaB 132. Albeniz 69.
azpiadiera-1.1
Holako merkatuak ziren Hazparneko abere portuan ene bikari denboran.Larre ArtzainE 228.
sense-2
2.Desierto.v. mortu. Birjina Amak bisitatu zien bere kusiña / bidez bide ibillirik portuetan aitziña.EZMan I 26.
Lagun gabe ioan ninduen portuetan barrena, / garizuma barurtzera ian gabe ahamena.Ib. 26.
sense-3
3.(AN, BN, S; O-SP 231 SP (s.v. mortu); Lar, H), puerto. Ref.: A; Lrq."Monts Pyrénéens, on dit ailleurs portua
"O-SP(Urquijo da la lectura errónea gortua).
"Ultrapuertos, portutik aronzkoa
"Lar.
"Port, en parlant d'un pas, d'un passage dans les montagnes [...]. Xoriñoa norat zoaza, bi hegalez airean? Espainiala ioaiteko elhurra duzu portuan
"H.
"Pirineo, puerto de montes"A.
v. 1 bortu, mortu. Portu gora gora bat (179) LE-Ir. [Oriaren] jaio tokia arkitzen da aomen andiko Aitz-zulatuan, zeñari komunkiro esaten zaion San Adriango portua. Izt C 114. Artadi luze legortuak / zarratu dizkit portuak. Arti MaldanB 207. Kontrabandoaren aitzakiarekin portuetan hil zuen Beñat gurea. Arti Tobera 278. Oi, Parisko txolarrea! / Nun galdu dezu bidea? / Eriotz deiak lañotua du / portu gaiñeko aidea. NEtx LBB 262. Beste puerto bat dago, Ibañeta izenekoa. Uzt Sas 349. Ama, Jakako portuetan elurra ari du. JAzpiroz 96. Garai artan etzegoan neri puerto edo kamio-aldapetan irabaztekorik. Albeniz 89.
azpisarrera-1
ITSAS PORTU.
Puerto de mar. Heltü gira [...] Ostioko itxas portiala. Xarlem 1431.
(v. tbn. 1521)[Hong-Kong-go] itsas-portutik. Prop 1906, 158.
Canton deitzen den itsas-porturat. JEBer 68.
azpisarrera-2
PORTU-ALDE.
Zona portuaria. "Ondarruan portu aldetik ein giñuan buelta bat" Elexp Berg. Jakitera zer igaroten zan portu-aldean. EchtaJos 249.
Portu-aldeko gastarua / galtzori danen seme zara, / ta ibilkorra dozu gogua! LauxAB 61.
Jende-mordoska ugaria eraman zun ikusnaiak portualdera. TAgUzt 133.
Orra or kai-erri ta portualdeetan itxaropena ta ondasuna erein ta zabalduten dakian gizasemea. ErkiagArran 116.
Kaira arrain apurra eldu dediñeko, ikustekoa da portualdeak artzen dauan bizinaia.Ib. 118.
azpisarrera-3
PORTU HARTU,
PORTUA HARTU.
Atracar. Berze aldera iragan ziradenean ethor zitezen Genesarethko lurrera eta portu har zezaten. LçMc 6, 53 (He han portu hartu zuten
).
Ezin portua hartuz penatzean. EZMan II 150.
azpisarrerakoSense-3.1
"
Bermioko portua artu ebenian, pozik ziran itxas gizonok, [...] cuando arribaron al puerto de Bermeo"Etxba Eib..
azpisarrera-4
PORTU-ATE.
Boca de puerto. Zisne bat bezain lerden jeiki zan portu-atetik itxaserdirantz.TAgUzt 134.
azpisarrera-5
PORTU-GAIN(En casos locales de decl. sing.). Andoni portu-ganeko, Matiren ama, joan zan urrengo egunean Masimagana.EchtaJos 218.
Egaiz ta egaiz, elaiak portu-ganetik igaro ta ontzijetako tantaietan argijak ikusi euzan.Altuna 16.
Alaxe, iritxi nintzan nere hotelean, hotel ederra ala ere, portu-gañean. AnabAprika 13.
azpisarrera-6
PORTU-HIRI.
Ciudad portuaria. Gizon hori sortzez italianoa zen, Gènes izena duen portu-hirian sortua. HUAurp 49.
azpisarrera-7
PORTU LEHOR.
"Puertos secos, portu leorrak" Lar, Añ.