Tr. Documentado sobre todo en textos septentrionales. Lo emplean tbn. los vizcaínos Arrese Beitia y Kirikiño (el ej. de Balad 225 podría tbn. interpretarse como afaritan, con -a- > -e- tras vocal cerrada).
sense-1
(V-arr-gip),
afaite (V-gip),
aparite (G-goi),
auharite (BN-arb)
Ref.:
IzArOñ(afáldu);
GteErd 141
. "
Afarite. Cet mot, qui ne se trouve ni dans Azkue ni dans Lhande, signifie 'souper'"LfnCor 28 (que cita el ej. de Leiçarraga).
"
Afarite orduen berba ingo dogu (V-arr-gip) [...] auharitean (BN-arb)"GteErd 141.
Iaikiten da afaritetik. LçIo 13, 4 (TB afaritik, Dv mahainetik, BiblE mahaitik).
Afaitean Jesusen bulharren gaiñean pausatu izan zen hura bera. HeIo 21, 20 (cf. infra AFARITEN).
Zurrustxo bat geiago edanik afaitean. ABOlerk 555.
azpisarrera-1
AFARITEKO.
a) (Adv.). "Afáitteko, para cenar" Iz ArOñ (s.v. afáldu). Arratsa ethorri, eta, afariteko gure ogi hautsaren gainean errea jaten ginduelarik, elgarri egiten ginduen: [...]. Prop 1895, 122 (ap. DRA; pero la ref. es incorrecta). Apaiteko libelauren gibel ekarteko diruba ixan ezik, etxeko gustijok or daruazuz. Kk Ab I 64. Haren hotelean haiz, dudarik gabe, afariteko. Larz Iru 50 (Lek afaltzen). b) (Adnom.). "Afaiteko orduan (V-arr)" Gte Erd 141. Jarri zirean maian umore onagaz, / apariteko guztiz gogo andiagaz. AB AmaE 310. Orok, edatearen beharra bazuten, eta zenbait afaitekoak ere baitziren, ostatuan gogotik sarthu ziren. Elsb Fram 138.
azpisarrera-2
AFARITEKOAN.
A la hora de cenar. "Aparitekoan (G-goi)" Gte Erd 141.
azpisarrera-3
AFARITEN.
"Afáitten, cenando" Iz ArOñ (s.v. afáldu). v. AFARITAN. Afariten ari zirelarik. SalabBNMt 26, 26 (Dv afariten; Ip aihaitan, Samper abaltzen).
Sainduaren azken hitzetan nigarrari emaiten da hobenduna [...] eta azkenean Iñazio othoizten afariten geldi dakion. Laph 81s.
Goizik afariten ginen. JEBur 76.
Eta, afaiten biak ari zirelarik, aitari erran zion, ostatuan, ontsa nahi gabe, zer gerthatu zitzaion. BarbPiar I 183.
Asarre bixijan eguan, gixona ain berandu etxeratzen zalako ta apaiten be juan etzalako. KkAb II 8.
Ni afaiten hasi orduko. BarbLeg 23.
Udaletxeko plaza ere hutsa. Afariten ari ditazke Irundarrak. JEBer 95.
Geur afariten etorritia / egin bazeinke mesede . (V-arr). Balad 140.
Afariten han ziraden / senar-emazteak. (V-arr). Ib. 225.
azpisarrera-4
AFARITERA,
AFARITERAT.
A cenar. v. AFARITARA. Ama gaixoak ez ginituen Igandearekin behinere afariterat utziko non ez ginuen lehenik anaia-arrebek elkharrekin Saindu baten bizia irakurtu. ArbIgand 152.
Zatoz beraz barnerat eta / gurekin afariterat. Itzald II 25.
Bena kumitatzen zütüt / gaur aihaitera. PierKat 45.
Gure Gabrielarekin hitzartuak dituk, Etxegaray baitarat afariterat joaiteko. LarzIru 52 (Lek afaltzera).
Behin baino gehiagotan joan da ere gaizki bizi ziren batzuekin afaiterat. ArdoySFran 161.
Afaiterat galdegiten du... eta gero etzaterat. Ib. 187.
Jaun kapitaina, amak / igortzen nau zugana / jin zaiten afaitera. Balad 137.
Etorri ziren afaitera. LarreArtzainE 213.