Tr. Documentado en la tradición meridional a partir de mediados del s. XVIII. De uso general en la tradición guipuzcoana; entre los vizcaínos se encuentra en Moguel, Añibarro, Arrese Beitia, Ortuzar y Erkiaga. En DFrec hay 6 ejs. de labana .
sense-1
(V-gip, G, AN-sept; VP, Lar, Añ, Izt, H),
labaina (labaiñaV-ger; Lcc, labañaV-ger, AN-gip; Mic 8r, Añ, H(V, G)),
laban (AN-larr; Hb),
labainRef.:
A(labana, labaiña);
OrtVoc(
labaña
);
HolmerApuntV 31;
EAEL 140
. Navaja; cuchillo."Navaja"VP 52v.
"
Labanaren aua, filo de cuchillo"Ib. 55v.
"Cuchillo, en general"A.
Cf. Deen II 29: "Lavonia, cuchara de metal o madera". v. nabala, 1 labela. Egonagatik pillare au guztia sues eta labana zorrotzes betea. (Munarriz, 1753). FLV 1989, 117.
Eskuetako labaña edo zotza kenduten deutso, gatxik egin eztidin. AñNekeA 226.
Mats podatzeko labañak. EchveDev 264.
Labaña, kollara zurezkoak, ardo ta sagardoa. ZabGabon 49.
Labana eskuetan zuala lukainka ebakiaz. AgG 131.
Artu bazendu, / atzurrik gabe labaiñ, [...] / azkar ebakiko zendun. EusJok 124.
Jo ditzagun aizkoraz edo labaiñaz. LhYol 41.
Labain zorrotza sartu didak gaur biotzean. LekEunD 50.
Atzetik joan eta errenari labana bizkarrean sartu zion. JAIrazBizia 79.
Saski hartan, haizto (labana) batzu daude. MdePr 77.
Laban zaar kamotza. AnabPoli 15.
Eskuan haizkora, / ahoan labaña / eta gañibeta. ArtiMaldanB 219.
Zazpi sastakada ematen dizkio laban batekin sabelean. MAtxGazt 46.
Igali-saltzailleak ekiten dio bere labaiñari ta [...] asten zaie zirt eta zart. NEtxLBB 41.
Artu du labana aundi bat ta joan da Joxerengana furian. BAyerbe 60.
Laban batekin artesi bat egin.Ostolaiz 105 (ib. 139 labana batekin).
Laban txiki bat. (In MEIG II 84
).
Labanaz hil zuten gizon bat. MEIG I 180.
v. tbn. Echag 120. Afrika 96. Sor AKaik 122. Or Eus 136n. Lab SuEm 200. Ataño TxanKan 110. Labaña: Xe 205. AB AmaE 166. Ort Oroig 109. Laban: Alz Ram 121. Ugalde Iltz 41. Labain: Astibia "Amaren ituna" (ap. DRA). Berron Kijote 194.
azpiadiera-1.1
(G, AN-sept),
labaina (G-nav; -iñaV, AN-gip, -añaV-gip),
lapana ((det.).AN-ulz)
Ref.:
A y Elexp Berg (labaiña); Echaide Nav 181; Iz Als (labaina); Iz ArOñ y Etxba Eib (labaña). "Navaja de afeitar"A.
"
Labaina guziya, toda la navaja de afeitar"IzAls.
"
Labañiakin ebagi zetsan arpegi guztia
"EtxbaEib.
"
Oinddio be bada labaiñiakin bizarra kentzen daben jentia
"ElexpBerg.
v. BIZAR-LABANA. Zuk emoten deutsazu labañiaren izena gure arpegijak apaindu ta garbituteko erremientiari. MgPAb 47.
Aitak egunoro khentzen zituan bizarrak eta zazpi labaiña zeuzkan, bat aste egun bakhoitzerako. OskKurl 103.
Utzi deutsaz bizarra egiteko tresnak; txaboe idorra, labain eta ipizki txikia. ErkiagBatB 122.
[Bizarra], batzuek labanarekin kendu, eta besteak atxurra-moduko tresna txiki orrekin. BasoM 128.
azpisarrera-1
BIZAR-LABANA(-ña V ap. A). Navaja de afeitar. v. BIZAR-AIZTO. Zazpi errial kosta omen zaio / afaitatzia burua, / Atze aldeko ille guziya / bizar-labanaz kendua. TxB II 34.
Nik beste harmonika bat, hobeagoa, emanen dinat... Eta bizar-labana bat emaiten dio. MdePr 69.
Buruan zaldar bat zualako, moztu egin zizkioten ileak bizar labaña bategaz. OskKurl 153.
azpisarrera-2
LABANA-KIRTEN.
Mango de navaja. [Bretoiak] aragiya galdu, / larrua ona du, / ezurrak onradu; / [...] laban-kirtenetako / obe det saldu. Xe 300.
azpisarrera-3
LABANA-KOLPETZAR.
Navajazo. Zaldun ibiltari gizagaixo ari emandako labain-kolpe-tzar [aiek]. BerronKijote 166.
azpisarrera-4
LABANA-ZIZTADA.
Navajazo. Gogorra ote zan probatzeko ta labain-ziztadari eusteko aiña, bere ezpata aterata bi kolpe eman zizkion. "Una cuchillada"
.BerronKijote 35.