Tr. La forma más usual en la tradición meridional es suspirio, y suspira en la septentrional (aunque Leiçarraga emplea la primera). Hay además suspiro en textos navarros y en CatLuz (suspira sin embargo en CatAe ), zuspirio y zuzpirio en D. Aguirre (cf. tbn. zuzpirioxe en Lazarraga), zuzpiru en fray Bartolomé y suspiru en J.I. Arana.
sense-1
(VP 86r),
suspira (Urt V 448),
suspiria,
suspiro (Añ(G)),
zuzpiru,
zuzpirio,
zuspirio. Suspiro.En AxN se explica hats-beherapenak por suspiriak, y hats beherapen (329) por suspirio. v. hasbeherapen, hasperen, zizpuru. Ikhusi diat neure populu Ejipten denaren aflikzionea, eta haién suspirioa enzun diat. LçAct 7, 34 (He hatsbeherapen, TB oihuska, Dv auhen, Ol, IBe intziri, IBk negar-zotin).
Iauna, urrikal bekizu othoi gure suspira. EZMan II 152.
Bihotzeko suspirekin. ArgDevB 226.
Ur hauk tuk ene suspirez / bere lekhuan xukatzen. Gç 72.
Eta begiak zerurat altxaturik, egin zuen suspira bat. HeMc 7, 34.
Barren guzia aiez, kezkaz, egarriz ta suspirioz betea. MbIArg I 185.
Bere barren barrenetik suspirio txit izugarriak ateratzen zituen. CbEg II 204.
Ez da rekursorik ez eta ere damurik, suspiro, asperapenik, lagrimarik.
FamInst
787.
Dolhamen eta suspira doblatuez. Brtc 19 (tbn. en MarIl 47).
Jaungoikoaganako afekto edo suspirio santuba. msOñ 74r.
Beren ansia ta suspirioak. AA III 365.
Zerurutz zuzpiru bat egitia. fBIc I 45.
Kontrizionea eta suspiroak. CatLuz 38.
Suspiriyuak emanaz. Bil 52.
Esan zitekean erregu bakoitza zala biotzaren erditik irtetzen zitzaion suspirio bat bezela. ZabGabon 47.
Ah! --suspiro bateki dio Karlomanok. (AN-ulz). Orreaga 59.
Ah! --suspirio aundi bat egin zuen Karlomanok. (G-nav). Ib. 43.
Zenbat suspiriyo, atsekabe eta illuntasun Euskal-erri maitiarentzat!CampEE 1882a, 33.
Suspirio eta sotiñ tristeak egiñaz. ArrMay 127.
Hauiek aurthikiko dituzte zonbait suspira. ElsbFram 152.
Mariaren biotz santuko suspirioak. AgSerm 176 (ib. 152 zuspirioak).
Indar gutxiko gorputzak eta / suspiriyuak berriyak. TxB I 133.
v. tbn. Xe 383. Ud 140.
azpisarrera-1
SUSPIRIO EGIN.
Suspirar. Gero zerurat begiak altxaturik suspirio egin zezan. LçMc 7, 34 (TB auhendatu, Ol asgorapen egin, Arriand adija egin, IBk intziri egin, IBe hasperen egin).
azpisarrera-2
SUSPIRIO ERAGIN.
Hacer suspirar. Onek eragiten dio ugari negar eta suspirio. AA III 302.
SUSPIRIOZ.
Suspirando. "Adsuspirat, [...]suspiraz dago" Urt I 245. Ezen badakigu kreatura guziak suspirioz elkharrekin daudela, eta penatan diradela oraindrano. LçRom 8, 21 (He hatsbeherapenez, TB hatsbeherapenetan, Ol intziriñez, Ker negarrez, IBk, IBe intzirika).
Zeru gorari agoka / suspiraz, o zerua. EZNoel 29.
Nabilan suspiraz zure ondoan. ArgDevB 113.
Zeugana gaude suspirioz, sentimentuz eta negarrez. OA 8.
Mesias ethor zedin nahiz suspiraz zeudezin patriarka zaharren botuak. CatLav 358.
(V 173)Suspiros, aies eta negarres. El 7.
Baldiñ bethi eta bethi suspiraz egoten bagare. HeGudu 73.
Nigar eta suspiroz dago.
FamInst
792.
Eskatzen diogu [...] miseria andien azpian daudenak bezala suspirioz. Gco I 469.
Ori eskatzen zióla Jangoikoarí suspíros eta negárres.LEOng 66v.
Jenobebak negarrez eta suspirioz esan zien. ArrGB 35.
Zure gana gaude suspiras. CatAe 6.
Itzez baño ere geiago negar-malko ta suspiruz bene-benetan erregutzen zion. AranSIgn 26.
Ah! --suspiriyoz esaten deu Karlomanok. (G-nav). Orreaga 39.
Zuri gaude suspiroz (asberaz). Legaz 6.
Zuganako zuzpirioz ta negarrez gaude. AgG 40.
v. tbn. Iraz 5. CatBurg 6. Añ CatAN 5. Otag in BOEans 639. BOEans 546 (Inza, s. XIX). Suspiroz: CatB 12. CatLuz 4. CatSal 7. BOEans 475 (Bera, s. XIX). CatUlz 5.
azpisarrera-5
SUSPIRIOZKO.
De suspiros. Suspirazko auhen miñak. ArgDevB 16.