Etim. Para su posible relación con harzara 'de nuevo' (y tbn. 'hacia atrás'), v. FHV 162 nota.
sense-1
(V-ger-gip, G, AN-larr-ulz; VP, Lar, Añ; -ea G-azp)
Ref.:
A;
IzUlz;
AspLeiz;
EtxbaEib;
IzAls(oea);
ElexpBerg;
ZestErret(
atzea
)
. De nuevo."
Atzera eranzun, replicar"VP 84r.
"Retrovender, atzera saldu
"Lar, Añ."Repasar, [...] atzera igaro
"Añ.
"
Atzera emon (V), restituir"A.
"
Biyer goizin konfesatzéko átzea
"Iz Als.
No resulta siempre fácil distinguirlo del alativo de atze. Hay, por ello, cierto grado de inseguridad en la asignación de algunos ejemplos. v. harzara, ostera. Tr. Documentado desde comienzos del s. XIX en autores meridionales; en el s. XX se encuentra en algún septentrional como Mirande.
Konfesoriaren oiñetara atzera biurtu arren. CrIc 161.
Obe izango da leenago mandatu bat bialdutia gure aldetik, eskatuten jakozala atzera emon jakozan lumaak. MgPAb 178.
Gorakoak bota, eta atzera jaten dituan zakurra bezala. AA III 424.
Etorten jatzuz atzera, arerijuak kendu deutsuzanak, ari bidao eginda, gorroto izanda?fBIc I 103.
Ondria galdu ezkero, atzera biurtu biar jako proximuari. fBIc II 186.
Sartuten bagara pekatuko bide okerrian, ze aleginak eztituz egiten atzera biurtu gaitezan. Astar II 283.
Onen erraz biurtuten nas atzera leengo okerrerietara?AñEL2 26.
Itz abek esan ezkero, gelditu zan atzera illik. EchveOngiB 109.
Edo bestela lengo jabiak / atzera eramatia. Ud 70.
Jente askoren bistan / pruebia galdua / atzera eskatzen dau / deretxo bakua. EusJok II 82.
Beragaz geure Foru maiteak / Biztuko doguz atzera. ABAmaE 39.
Atzera gura badogu izan / libre len giñan lakoak. Ib. 16.
Jende askoren aurrian arrai-puska ura bera, atzera kapoi-izter biurtu zan. BvAsL 137.
Bi egunian an egon naiz, eta erekin atzera ez etortzeagatikan, utsian eman ditudala kontu, ardit baten irabazirikan gabe. Apaol 87.
Asko makalduten zan / asterik astera / ta ezeban ekarri nai / osasuna atzera. AzcPB 149.
Zer da erresuzitetzia? --Anime gorputzera atzera itzultzia. CatUlz 47.
Biurtutzeko bigar / goizian atzera, / beste dozen erdi bat / bertos botatzera. UrruzZer 107.
Erakutsi ama nagusiari ere ta atzera len-bai-len nereganatu. AArdi 28.
Gertu egozala atzera emoteko ostu ebena. KkAb I 26.
Bagillean saldu neutsuzan arijak atzera erosiko dautsudaz, gura badozu. Ib. 54.
Ameriketara joko du atzera bertatik. Mok 20.
Errotarija etorri zan atzera, urrun-zorruaren txinddija (diruba) artuten. Altuna 62.
Lazkaun gelditu gabe, atzera Ataunen sartu giñan gaberako. OrSCruz 108.
Deabru baltza, / zetan ator ona, / atzera ua / Luziper'engana. Enb 88.
Atzera mosurik ezin daiket bildu. LauxBBa 4.
Neskatxa orri jarri zitzaion / bastante gorputz torpia, / orañ atzera tajatu dute, / eman diyote kortia. TxB I 259.
Atzera diñotsut, beraz, andrea onbidezko itturrija dala. Otx 29.
Afari bat egiten duzunean, ez deitu gero artara zure adiskide edo anaiak, [...] bestela aiek zu gero atzera deituko zaituzte. IrYKBiz 295.
Geroztik, Irlandarak ezin irabazi du atzera orduan galdu zuen eremua. MdePr 211.
Denborarik gehiago utzirik izan balitzait, dena ikasiko nuen atzera. MdeHaurB 93.
Azkenengo egunean martiriaren irudie atzera bere ermitetxora eroan. AkesIpiñ 21.
Arraioa, au atzera laburtu dek. AndAUzta 86.
Bein ura isuri ezkero, eztago atzera biltzerik. VillJaink 110.
Hartu pilotea, sartu sakelean, igon, eta atzera bere tokira joan zan klase handira. OskKurl 168.
Maldiziua ta prozesiua, irteten diran lekura, atzera sartzen dira. (G). InzaEsZarr 152.
Baña zuzendu nintzan piska bat atzera, eta orain batere gaixorik izan ez banu baño ere askoz kontentuago bizi naiz. UztSas 21.
Baiña, atzera, agertu zan lez desagertu edo aldendu be egin zan. EtxabuKontu 117.
Prakak erantzi ta kaka egin da atzera jantzi. BasoM 129.
Leen gaiñezka eukan umore ona be atzera etorri yakola zirudian. OnaindSTeresa 29.
Gogo zintzoaz bear eginda / asi zirean atzera. FEtxeb 50.
Al zan bizkorrena trenera atzera. AZink 92.
Ontzi orrek garbitu, siketu eta euren lekuetan atzera eruan.Gerrika 29.
Ezjakinean aspaldidanik irekirik dauden bideak atzera urratzen ibiltzea. MEIG II 50.
azpisarrera-1
ATZERA BERRIZ (atzea b.G-azp ap. ZestErret).
De nuevo. Goizetik oi da illun-aldia / eztaien bigarrenian, / gosaldutzian atzera berriz / sasoirik ederrenian. UztSas 107.
azpisarrera-2
ATZERA BUELTAN.
De vuelta. Memorial bat eskribitu du / tunante batek Parisa, / ango puerkoak firmatu eta / atzera bueltan Cadiza. TxB I 52.
Atzera bueltan etorri giñan / jun bezin mutil azkarrak. UztSas 125.
azpisarrera-3
ATZERA ERE.
De nuevo. Etzen iñoiz ere deskuidatzen olak oi azpira atzera ere izkutatzen. AZavala(
inGoñi 9
),
AZavalain Goñi 9.
Larramendiren ezinak, hitz batean, egina dirudi atzera ere. MEIG III 100.