Tr. La forma más general en el Sur es erantzi; Aguirre de Asteasu, Arriandiaga y Aresti emplean erauntzi ; en Lazarraga, Añibarro (que tbn. emplea erantzi ) y Ezale (1897, 291a) se encuentra erontzi . En la literatura septentrional se documenta eraun- (salvo en Etcheberri de Ziburu, en el que encontramos el único ej. de irauntzi ). El único testimonio de irantzi corresponde a Arana Goiri. La forma de sust. vbal. más usual es erazte, aunque en textos meridionales más antiguos encontramos -ite en Añibarro e -itze en Guerrico y Aguirre de Asteasu; emplea eraunzte Haramburu, y eranzte T. Aguirre, y Berrondo. En DFrec hay 9 ejs., meridionales, de erantzi .
sense-1
1.
(V, G, AN-gip-larr-ulz; H),
erauntzi (AN-gip-5vill-ulz, B, BN-baig; Urt II 161, Dv, H; -nz- Lar, VocBN),
erauntsi (SP (-ntstea)),
erontzi (V-oroz-arrig-arr-ple-gip),
irauntzi (AN-5vill; H),
irantzi,
edantzi (AN-gip),
jaantzi (G-nav)
Ref.:
A(erantzi, erauntzi, erontzi);
EtxbaEib(eranztia);
IzArOñ(eróntzi);
EchaideNav 303;
ElexpBerg;
GteErd 194
. Quitar(se) (ropa, calzado, etc.)."
Eróntzi, e(r)ósten [...] quitar (una prenda)"IzArOñ.
"
Obeko dozu oiñ eranztia jai-egunetako soñekua
"EtxbaEib.
"
Erropak erantzi (V-arr)"GteErd 194.
Harriet dice que su significado primero es "faire vêtir, revêtir, faire prendre un vêtement à quelqu'un", y traduce el ej. Erauntz ezozu aldagarria como "revêtez-le de son habit". Tr. Documentado desde Leiçarraga, es más usado al Sur; al Norte su frecuencia disminuye notablemente desde principios del s. XVIII. Para 'descubrirse ante alguien', la persona a quien se dirige el saludo va expresada en dativo en Arrese Beitia y Orixe.
Eraunz ziezoten mantoa. LçMt 27, 31 (HeH, Arriand erauntzi, Ol, IBk erantzi; en las demás versiones, kendu).
Gatxori repara dezadan / yelmo ori eronzu. Lazarraga B16, 1201v.
Txapela eranzirik. BerTrat 29r.
Establian sarthu dire / khoroak irauntzirik. EZNoel 67.
Arropa haragiarekin lothua eraunztean. Harb 300.
Erauntzi dut behin athorra lohia, nola bada berriz iauntziko dut?Ax 472 (V 306).
Gathibutasuneko arropak erauntsi. SPPhil 20.
Xapela erauntzi. CatLav 83.
(V 49)Soñokoak eranzita. MgPAb 197.
Eranziten eutsuezala soñeko guztiak. AñEL1 201.
Oñeko abarka erantzi. Lard 162.
Txapela erazteko desiotan. Bil 160.
Iñoiz ere erantzi gabe [kollarea] nere lepoan erabilli det. ArrGB 33.
Kapelea nai nori eutsala erazten. ABAmaE 223.
Erantzirik soñian zeraman jantzi berri ura. BvAsL 31.
Janzkija irantzi eutsoen. (1897). AG 1474.
Txapela erantzi barik. AgKr 84.
Erantzi bere ganeko gonea. EchtaJos 342.
Erauntzirik beren soinekoak. JEBur 25.
Kasaka ezin erantzirik. Iraola 27.
Mutillak kapelak erantzi. KkAb I 19.
Berak ere [kapela] erazten eutsula. OrTormes 91.
Bi alkandora ekarri ditut / bat eraztia aztuta. TxB 104.
Kanpeoi Españikuari zintura erantzi. MendaroTx 421.
Soñeko gerriko zorroak erantzi. FIr 146.
Zeramakin jakea eranzten asi zan. TAgUzt 228.
Soinekoak erantz zitzan. MdeHaurB 36.
Munduko gudari-iantzia erantzirik. OrAitork 225.
Erropa onak ariñak-arin erantzi. ErkiagArran 130.
Ganetik eroian yake zarra erantzi. BilbaoIpuiB 96.
Gomazko esku-zorroak erauntzirik. ArtiIpuin 75.
Zuretzat poesia ez da jauntz eta erauntz ditaken soineko bat. LfOthoizlari 1963, 530.
Koturnoak erantzita. IbiñVirgil 82.
Neska gazteak soiñetik armak eranzten ari zitzaizkion. BerronKijote 47.
Txapela erantzita sartu zan. TxGarmBordaB 70.
Erantzi, bildu eta putzura bota genituan geren traje aiek.Alkain 121.
Nolanahi erantz ditzakedan jazkiak. MIH 21.
v. tbn.
CrIc 42. Urruz Urz 12. Alz STFer 125. Goñi 28. A Ardi 141. Noe 77. EusJok II 137. Otx 12. Ir YKBiz 497. NEtx Antz 132. SM Zirik 25. BEnb NereA 150. And AUzta 106. Uzt Sas 168. Ataño TxanKan 20.
azpiadiera-1.1
(Fig.). Arimak ere behar du gizon zaharra erauntsi eta berria iauntzi. SPPhil 20.
Eraunsten zuen lehenagoko bizitzean ohi ziñarabillaten gizon zaharra. HeEph 4, 22 (Col 3, 9 erauntz
).
Billostu ta erontziko deutsez arimerai birtute, doe eta edergarri guztiak. AñEL2 37.
Zer! dugula behar guk [eskuara] ahalgez erauntzi?Ox 156.
Illea [aariari] erantzi ondoan. OrMi 60.
Erantzi-ta azkazala, ager oin zuria. OrEus 137.
Orainarte bekokia estali dion lausoa [eguzkiak] erantzita. TAgUzt 74.
Aaronek lotsa erantzita, erria lotsa gabe zebillen. OlEx 32, 25.
Burutik mundua erantzi zun. OrAitork 196.
Eztut eginen / nire arima / ezergatikan / erantzi. ArtiMaldanB 202.
Ostro igartuak erazten asi da. GandElorri 173.
Bigarren kausen egikizun oiek [Jainkoari] erantzi zaizkionean. VillJaink 77.
Oztopo zaizkion atsegin ta apeta guztiak erantzi. Onaind(
inGaztMusIx 147
).
Mastiak bere osto nagiak erantzi dituneko. IbiñVirgil 90.
Fedea erantzi dio / Lanbrok, oharkabean. AzurmHitzB 27.
azpiadiera-1.1.1
Betaurreko-erantziak begiak.Ldi IL 41.
sense-2
2.(V-gip, G-azp-bet; Dv, H; -nz-VP 27v, Lar, Añ), erauntzi,erontzi (V-gip; -nz- Lcc), eronsi (Mic 6v). Ref.: Etxba Eib; Iz ArOñ (eróntzi), UrrAnz 60.Desnudar(se)."Desnudar"VP,
Lcc,
Mic.
"Desnudez, eronzik ibiltea
"Lcc.
"
Erantzi gaittian igarirako. Erantzi naiz eta amen narru gorrixan Jaunan aurrerako
"EtxbaEib.
v. biluzi. Tr. Documentado desde mediados del s. XVIII (aunque cf. ya los testimonios de Landucci y Micoleta), exclusivamente en la tradición meridional. En cuanto a la forma del complemento, aunque en el s. XX no se encuentra más que -z erantzi, en textos más antiguos parece abundar más -tik erantzi .
Zu eranzia edo soñeko gabe. CbEg II 45.
Jazteko, erazteko. CbEg III 384.
Erantzi zuteenean [Santa] illa bezala jantzitzeko. MgCC 206.
Geuria da daukan luma janzi ederra. Erantzi daigun. MgPAb 178.
Eranziten zareala dezenzia askogaz. AñLoraS 132.
Erauntzitzen dira guziak, ta larrugorrian jarririk ateratzen dira. AA III 377.
Erantzirik zegoala erria. UrEx 32, 25 (Dv buluzia).
Bere soñekoetatik erantzi zanean. ArrGB 95.
Erdi-eranzia ibillirik. AranSIgn 111.
Erantzi zan bere soñeko arropaz. BvAsL 48.
Erantzi edo biloiztuta. ABGuzur 137.
[Amak] jantzi ta erantzi gaitu; berak eman digu jaten ta edaten. AgSerm 311.
Eta jantziya badago, erantzi dedilla. Iraola 41.
Andrea oinak erantziten. JanEd II 48.
Lotsarik gabe jantzi edo erantzi zera?ArgiDL 28.
Plazan erantzi ta ikusitzian / asko gustatuko zaizu. TxB I 231.
Jantzik bañan geiago erantzik. JAIrazBizia 70.
Erdi erantzia ta oerako bata luzea gaiñetik jantzia. NEtxLBB 108.
Ta erantzi diranean, esan dio andreak senarrari. BAyerbe 131.
azpiadiera-2.1
(Fig.). Gure biotzak munduaren amoriotik apartatzea, askatzea edo eranzitzea. Gco II 2.
Erantzi gaitezen munduko ondasunen [...] afizioetatik. EchveOngiB 112.
Ikus orbelez dan erantzia. LdiBB 112.
Iainkoa ain Berez erantzi bada. "Si Dios se ha despojado de sí mismo"
.OrBM 34.
Goiz artan izanen da [garia] erdoiz erantzia. OrEus 274.
Zure maastia erantzitakoan, zirdillen billa ez itzuli. OlDeut 24, 21 (Dv bildu, Ker batu).
Parmenideren ol erantzian (tabula rasa). ZaitPlat 48.
Ideal-kutsu ortaz erantzi ezkero. VillJaink 128.
Ostoz erazten adar-buruak. GaztMusIx 113.
Adar erantziak elur maluta zuriz jazten zirala. NEtxLBB 95.
Harrotasun-bide zituen lau gauzatxoez erantzia. MEIG I 183.
azpiadiera-2.2
(Part. en función de sust.)."Desnudo [...]. Artian aritzen diranendako, erantzixak ez dau pekaturik
"EtxbaEib.
sense-3
3.erantsi. "(B), desgranar golpeando" A.
azpisarrera-1
ERANTZI ERAGIN.
Hacer quitarse (una prenda). Erantzi eragin neskameari ganeko gonea. EchtaJos 342.