Tr. Documentado en autores septentrionales antiguos y en meridionales desde mediados del s. XIX. En DFrec hay 21 ejs. de oroigarri, meridionales, y sendos, septentrionales, de oroitgarri y orroitgarri.
sense-1
I.(Sust.).
azpiadiera-1.1
1.
(G-goi-azp, AN-gip-5vill-erro),
oroikarri (G-goi-azp, AN-gip-5vill-arce, B, R; Lar Dv, Añ (G, AN)),
oroitgarri (H; -rh- BN-lab; SP, Dv, A),
oroitkarri (L-sar; -rh- vEys, Dv→A)
Ref.:
A(oroikarri);
EI 368;
GteErd 222, 61
. Recordatorio, lo que recuerda o conmemora."
Orhoitgarri bat, marque pour faire souvenir"SP.
"Memoria, monumento", "padrón para memoria" Lar y Añ."Recuerdo", "monumento" A.v. oroigai (2), oroigailu, oroikizun, oroimentxa (3), oroipen (2), oroipengarri, oroitzapen (2), oroizgarri. Zure amoinak igan dire Jainkoaren aitziñerat zutazko orhoitgarritzat. HeAct 10, 4 (Dv orhoitgarri, Ol oroigarri; Lç memoriotan).
Iduki ditu bere zauri sakratuak gutazko orhoitgarri batzu bezala. Dh 243.
Iru dorre bakarrak beren oñean gelditu ziran, ondorean oroitgarri izan zitezen. Lard 546.
Apaintzen dituzutenak justuen oroigarriak. UrMt 23, 29 (Dv orhoitgailu).
Sarako orhoitkarriek erakusten dute 1644 garren urthearen hastean Axular hil izan zela. Ip(
inAxIp VII
).
Oroigarri (monumento) eder bat billatzen dala an. RArtEE 1887b, 21.
Aspaldiko gerlen [...] orhoitgarriak dituzte [dantzak]. ZbyRIEV 1908, 85.
Gero ioan gara Kristobal Kolonen oroikarri ointsu egindakoa (1888an) ikustera. AgIoan 158.
Oroikarritzat [...] ezarritako itzetan. AEEs 1916, 302.
Ildako Jaunaren oroigarria / bizitza daukazun ogi bizia!"Memoriale"
.OrJBDei 1919, 275.
Jaunartze eguneko oroigarritzat estanpak aurrei eman. ArgiDL 136.
Gure Kijote lerdena gai dela betiko oroigarrietan goresteko. AIrRIEV 1928, 600.
Oroigarritzat eskeiñitako lora zurijak. LauxBBa 72.
Berriro igo nauzu ene mendira, / oroigarri zârrei maitez begira. LdiBB 126.
Pesta super bat eginen dugu, orhoitgarri horren agertzeko egunean. LfMurtuts 12.
Ile-kizkur bat, edo bestelako oroigarri samur bat. MdePr 176.
Dolmenak eta beste olako oroigarriak utzi dizkigutenen erlijioa. VillJaink 21.
Ez ete dabe merezi kalien bat edo oroigarri bat Durangon?AlzolaAtalak 142.
Erabagi bat artu Muxikan / oroigarri bat jartzeko.FEtxeb 90.
Alkate jaunaren eskutik oroigarri bana artuaz.Insausti 244.
Itzearen sabel zabalean liburu, irudi, oroigarriak gelaz gela ikusi ondoren. MIH 133.
Ibilbide zabal batean [...] Lege zaharrei eraiki zieten oroikarri ederra. MEIG I 243.
v. tbn.
LEItz 11. Inza Azalp 84. Muj PAm 10. Jaukol Biozk 1. Ol Gen 28, 18. SMitx Aranz 237. NEtx Nola 38. FLab in Munita 9. BEnb NereA 229. Berron Kijote 42. Onaind STeresa 102. Oroikarri: Ur Ex 3, 15. EE 1884b, 77. Ir YKBiz 402.
azpiadiera-1.1.1
(Tema nudo, precedido de gen.). Noren heriotzearen orhoit garri habea, / hemen ifiñia baita Iesus Kristen noblea. EZMan II 99.
Biral zekidala [...] esker onezko itzkida bat nere obrari egin zion onesbedatzearen oroitgarri. IztCarta a JJMg 11.
Betiko izan dediñ / danen oroigarri, / ganbelu adarduna / atian det jarri. UrruzUrz 20.
Zuek zaituet / erdi ontarat ekarri, / --zuek oraino / Jinkoaren oroitgarri--.OrPoem 514.
Ikusten den zeru hori / bertzearen orroitgarri. IratzOthoizlari 57-58 (1970) 42 (ap. DRA
).
Lau saiets-orma besterik etziran gelditu Hegiaphalia zanaren oroigarri. EtxdeJJ 214.
Hau nire gorpuzat da, zuentzat ematen dena. Egizue hau nire oroigarri. IBkLc 22, 19 (IBe oroigarri; He orhoitzapenetan
).
Aintzineko bi mendeetako urteen oroitgarri daude holakoak [ganbarak]. LarreArtzainE 39.
Erakusleak aipatuko ditut [...], gai honetan dauzkagun nahasketen oroikarri. MIH 112.
Juan San Martinek bazekarren artikulu bat, bigarren zatia Iztuetaren oroigarri. MEIG IV 62.
v. tbn. Uzt Sas 159. Berron Kijote 150.
azpiadiera-1.1.1.1
(Precedido de -ko
). Orduko oroigarri emandako asko maite zuan medalla eder bat bazin aita zanak.AtañoTxanKan 36s.
azpiadiera-1.2
2.oroitgarri. Cosa que merece ser recordada. Hau da orhoitgarri handi bat. SPPhil 470 (Echve Dev 524 asko inporta du gauza onen jakiñian egotia).
azpiadiera-1.3
3.oroitgarri (Lar, H), oroikarri. Memorial (escrito). "Darásle el adjunto memorial, emango diozu elkarrekiko oroitgarri hori" Lar (s.v. adjunto). Oroikarri bat euskaldunen antziñako dantza zarren gañean (Donostia, 1880). JFlor.
azpiadiera-1.4
4.Recuerdo.v. oroitzapen. Mutiko garaian, meza laguntzen zuaneko oroigarriak. Vill(
inGandElorri 15
).
Ezin-bestez galdu zuen irakaslearen oroigarririk eztu galduko ikasle onak. ZaitPlat 11.
Ango oroigarriak aiztu-eziñak zaizkit, eta pozik edestuko dizuet an ikusi ta ikasi dedana. Tene(
inEtxabuKontu 182
).
Neri, pasa berri nituan egunak berritu erazten zizkidan [pelikulak]. Baiña emazteari oroigarri tristeak. JAzpiroz 194.
azpiadiera-1.4.1
Recuerdo, memoria que deja una persona. Lizarditar Xabier-en oroigarriari, opa! In. LdiIL 5.
azpiadiera-1.4.2
(Pl.).Memorias, libro de memorias. Jenofontek bere Oroigarrietan ala dakar. VillJaink 41.
sense-2
II.(Adj.).
azpiadiera-2.1
(G-nav, AN-5vill, B ap. A), oroitgarri (AN, L (+ -rh-) ap. A; H (+ -rh-)), oroitkarri (H (+ -rh-)), oroikarri (G, AN ap. A; Lar, Añ (G), H (+ -rh-)), orhitgarri (Foix ap. Lh; H), orhitkarri (H), orroitgarri.Memorable. Animen konbersioen fama oroigarria beti izandu da. CbSIgn 58.
Gaurko gaua da oroigarria / zeruan eta lurrean. Echag 154.
Berak egindako azaña andia izanik aiñ oroitkarria. IztC 504 (453 oroitgarri).
Leku oroigarri aiek. AranSIgn 39.
Txerko oroikarriak. OtagEE 1882c, 413.
Tissier deitu Arrotako auzapez orroitgarria. HUAurp 125.
Ainbeste santuren odolarekin busti izan zan enparantza oroikarria. AgSerm 459.
Bergarako komeniyua baña oroigarriyago izango da nere mengantza. Iraola 59.
Itz garratz oroikarri auek gaineratuz. AArdi 98.
Oroigarriena, aaztuegiena. EgutTo 26-8-1918 (ap. DRA
).
Oñatin egin ziran batzar oroigarri aien bidez.ForuAG 299.
Nere adiskide oroigarriak. EtxegItzald II 87.
Lenengo aldiz jaunartutako egun oroigarri au. ArgiDL 126.
Gorapen oroigarri-etengabeak dagozkiola-ta nago gure Quijote jaukal oni. LdiRIEV 1929, 208 (v. tbn. IL 139).
Izpegi, Baigorri herriko ikusgarrietan orhoitgarriena. JEBer 14.
Orhoitzeko eguna, guretzat, hori: bainan orhoitgarriagoen ikusterat ginoazin laster. ZerbGerlan 19.
Nere loaldia bere irudi oroigarriak edertuko balu. TxillLet 37.
Berriz ere urte muga orhoitgarria zuen Frantsesek. ArdoySFran 212s.
Estropada oroikarria. MEIG III 110.
v. tbn. Garit Usand 69. GMant Goi 56. Anab Usauri 28. Y 1933, 6. Zait Sof 41. Berron Kijote 108.
azpisarrera-1
OROIGARRIZKO.
Memorable. Emen gelditu bear al dute / betiko lurperatuak / oroikarrizko plaza, karrika, / sarjin... pillota jokuak?Otag(
inFrantzesB II 130
).
Oroigarrizko egun onetan. Enb 64.