Tr. La forma señide la emplean Ubillos, Ugalde y, alternando con senide, Guerrico, CrIc, Aguirre de Asteasu y ArgiDL;seinide sólo se encuentra en CrIc. En RS hay senikide, en Imaz senire, y Txirrita utiliza en alguna ocasión siñare. En DFrec hay 66 ejs. de senide, todos meridionales.
sense-1
1.
(G, AN-gip-5vill-ulz; Lar, Dv (G), H),
seinide (G-to; Dv(V); señ- VocCB →Dv(G)),
senire,
senkide (H),
siñareRef.:
A; Iz Als, Ulz, To (señidia); Gte Erd 14, 23, 64. Hermano o hermana (tbn. en sentido fig., gralmte. en contextos religiosos o políticos)."Hermanos entre sí, senideak
"Lar.
v. haurride. Tr. Documentado en Lazarraga y en textos guipuzcoanos y alto-navarros; tbn. se encuentra en algún septentrional moderno.
Zerren aita neben guztzi gogorra, / senideak labur, ama leorra. Lazarraga B15, 1181v.
Ene senideak libre daoza, / gozatzen dabela libertadea. Ib. (B), 1181vb.
Seniderik baldin badeb dago obligaturik aei restituitzera parte ura. OA 164s.
Guraso moldakaitzetatik, aurride, senide edo askazi mukerretatik. MbOtGai 9, 78.
Galdetu zioten zenbat senide zituen. CbJust 47.
Jesu-Kristogan alkarren senide onak izateko. Gco I 413 (II 10 señide).
Demagun, esaten diozula señide bati: ez aldin utziko Amak gingak jaten. AA II 30 (I 609 senide).
Eta senideak balira bezalaxen igarotzen dituzte urte ta urteak beñere aserratu bage. IztC 225.
Iru senide ziran, Lazaro, Marta eta Maria. Lard 396.
Obra on eta Jainkoaren ain gogokoa egitera, batezere Jerusalenen bizi ziran senide errukarriakin. Ib. 519.
Zazpi senide bizi, / iru illak amar. Afrika 94.
Amairu senidetatik atzenengoa izandu zan. AranSIgn 1.
Munduko lagun, senide, guraso ta ezagun guziak. (Larráinzar, 1905). FLV 1988, 279.
Aiek ikarak eta negarrak / senire ta gurasuak. Imaz(
inFrantzesB II 140
).
Usteko dezu senide gabea zerala, bañan ez; ez badezu ere, izandu dezu anaitxo bat. IllPill 28.
Guraso ta señideak aurretik dirala. ArgiDL 127.
(58 senide)Zazpi senide aita batenak / danak euskaldun garbiak. TxB I 131.
Siñare ta gurasuak. TxB II 21.
Euskerak etxekotu gaitzake oraindik senide guztiok. LdiIL 67.
Etxean tut bi senide. OrBM 56.
Gudari edo diralakoen gurasoak, beroien ordezkoak edo senide txikiak."Hermanos menores"
.EAEg 1-11-1936, 191.
Maider aitaren aldetik senide zutela. EtxdeJJ 216.
Ia señide ziranen artean. UgaldeIltz 21.
Senide maiteak illarazten dituala-ta. VillJaink 18.
Bederatzi senide bizitu giñan gurasoekin. Salav 13.
Nere aita ta ama, senide, lengusu ta famile dana an zagolik. Auspoa 77-78, 259.
Bigarren senide bezala dauzkala hein hortako kantari batek bere bertsotako lagunak. Larre(
inXaOdol 14
).
Senide asko baigiñan eta aitak bereak zitun gauzak senide artean zabaldu zizkin. AtañoTxanKan 131.
Bederatzi senide nere aurretik jaioak. Ni amargarrena. Albeniz 17.
v. tbn. A Ardi 19. Belaus Andoni 4. Alz Txib 98. Inza Azalp 131. Ir YKBiz 408. Mde HaurB 56. Basarri 27. Izeta DirG 49. MAtx Gazt 106. Uzt Sas 119. Onaind STeresa 36. BAyerbe 15. BBarand 162.
azpiadiera-1.1
(Como primer miembro de comp.). Egiazko gizonari dagokion señide maitasunarekin batera. UgaldeIltz 18.
sense-2
2.senikide (A, que cita RS). Lenaengo andrea da emazte, bigarrena senikide, arena gatx ta kalte. "Semejante compañera"
.RS 376.
(Azkue traduce "pariente")
sense-3
3.(V; Mg Nom 65 (V), Añ, Izt 87v, H, Zam Voc), seinide. Ref.: A; Etxba Eib; Elexp Berg. Pariente."Consanguíneo", "pariente" Añ."Parientes, aide irugarren, senide laugarren
"Izt 87v.
Tr. Documentado en textos vizcaínos y, en menor proporción, guipuzcoanos. Algunos de los ejs. pueden corresponder a la 1.ª acepción.
Egiten da aide edo senide persona aen aide ta senideakaz lelengo graduan. Oe 149.
Oen ondorengoz, urteen buruan, bete zan berriz Mundua, ta orrela gera guziok alkarren señideak. Ub 13s.
Osaba, izekuak ta beste señidiak. CrIc 69.
Senar illaren seinide laugarren graduban sartuta daguanaz. Ib. 171.
Egiten dira arimako senide batiatu zirian señakaz. Ib. 130.
Biba gure Fernando / gogozko erregia! / [...] Biba bere senide / kautibo daudenak. FrantzesB I 76.
Ta ezin inor inos ezkonduko da senidiagaz? Asko senidegaz ez. fBIc III 364.
Santa Isabelek bere senide Marija txito doatsubari emon eutsan alabanzia. Astar II 276.
Gurasuak, senidiak, adiskidiak. UrMarIl 33.
Senide edo parientiak. PE 38.
Ez det senide, baña seme bati aña nai diot nik oni. Apaol 108.
Bai dala geure senidea edo senide ez dana, bai dala adiskidea edo arerioa. ItzAzald 78.
Nere senide ta lagunak lan andiak egingo ditue nere alde. AgSerm 540.
Dariren senideren bat. EchtaJos 311.
Ildakoen senideak eta Zuzentza-zaiak etzaituzte billatuko bereala. NEtxAntz 136.
Auzo ta senidieri txerrikia erregalatzia. SMZirik 59.
Aitaren aldetik an eukazan senideak ikustera. AlzolaAtalak 64.
Ildakoa beti bere senide edo lagunak eroaten eben.EtxabuKontu 76.
v. tbn. Zuzaeta 160. Mg CO 228. VMg 61. Añ NekeA 233. JJMg BasEsc 69. Zav Fab RIEV 1907, 34. JanEd II 16. Urruz Zer 124. MendaroTx 261. Kk Ab I 29. ArgiDL 67. Enb 154. Zait Sof 43. Erkiag BatB 74. BEnb NereA 228. Arti MaldanB 208. And AUzta 69. Osk Kurl 50. Onaind STeresa 46.
azpiadiera-3.1
(Como primer miembro de comp.). Aimon il da, ta senide-eskuz il ere. ZaitSof 194.
Egia esateko, iturri bertatik ere edan zezaketen Enpedokel-ek eta Platon-ek, irakatsion berri izateko. Alare, arritzekoa da bion senide-antza. ZaitPlat 79.
sense-4
4.(Fig., no referido a personas). [Izen] oen senide egiazko anitz, Lurbira guztian zabaldurik dauden izengaiñ ondra andikoak. IztC 21.
Landare ospatsu toki urrunekoetatik ekarritakoaren senide egiazko garbi garbiak. Ib. 165.
Onen ustez euskerazko zenbaki-izenak gerkerazkoen senideak dira. ZARIEV 1928, 590.
Atan be luari erijotzearen senidia esaten yako-ta. "Fratello"
.Otx 13.
Egazti bat diyoa / odeien senide. LdiBB 140.
Ontzi ondatuaren ordezkotzat, aren antzeko senide bat aukeratu zuen. TAgUzt 223.
Zurrumurruak etziran, noski, zelatarien agoetatik jaso zituenen senideak. Ib. 221.
Harentzat egintza azkenean ametsaren senide izan zen. MdeHaurB 95.
Berdintsu gertatzen da diago eta bere senideekin. MIH 356.
azpisarrera-1
SENIDE ARTEKO.
a) De entre parientes. Cf. senitarteko. Ez aitatu edola bere, kristinaubak, senide arteko ezkontzarik. fB Ic III 365. Prankotan izana da soñu jotzen senide arteko otorduetan. MMant 28. b) De entre hermanos (fig.). Senide arteko gudak jolas txarrak dira. JAIraz Bizia 22 (ref. a las guerras civiles).
azpisarrera-2
SENIDE-JENDE. "Senideartea; senitartekoen multzoa. Horrek senidejende handiyare bazun da
"ZestErret.
azpisarrera-3
SENIDE NAGUSI.
Hermano o hermana mayor. Gure Senide Nagusia ta gure burua Kristo da. CbEg III 380s.
Jesu-Kristo bera guzion senide nagusia degun ezkero. Gco I 425.
SENIDE HURKO,
SENIDE HURREKO.
Pariente próximo. Esker onak emoten deutsazubez Tiberioren senide urko gatxik egin ez deutsubenari. MgPAb 209.
Menturaz geure gurasuak ta senide urrekuak dira. fBIc I 85.
Ume orreen guraso, aiton ta senide urkoak euskaldunak badira. BelausLEItz 113.