Tr. Documentado en textos meridionales desde el s. XIX. Al Norte sólamente se encuentra en EskLAlm (1911, 46 marhuri ), Oxobi, Herria (3-10-1963, 3, mauru ) y Larre (marrubi, mahuri ).
sense-1
1.
(G, AN-larr-araq-erro; SP, Urt III 250, VP 60v, Lar, Añ (G), Lcq 80, LandHizt 371, H, Zam Voc),
marubi (AN; Aq 438 y 1240 (AN); -rh- H),
mahurri (BN-baig, Sal),
maurgi (Sal; Dv(Sal)),
mauri (AN-larr-ulz, L-sar, B, BN-baig, Sal; H; mahu- VocBN , Dv (BN), H),
maruri (AN-gip-larr-5vill-ulz; -arh- Foix),
marrobi (G-nav, AN-araq; Dv→A),
marhobi (H(L)),
mauru,
maurdi (Sal),
marubil (Bera),
maduri (AN-larr)
Ref.:
VocPir 687; A (marrubi, marubi, maurgi, mahurri); Satr VocP y Asp Leiz (mauri); Iz IzG (marubi), To; Echaide Nav 97; Izeta BHizt (maraurie); ZestErret.
. Fresa.Cf. LexHNav II 126 (Erro, 1588): "a coger marruguias"; cf. tbn. VocNav: "Marrogui, fresilla silvestre (Artaza)". v. mailubi, mailuki, margu. Zu zera munduan maitiena zaitutana [...], izango zerare marrubi bat milla masustaren erdiyan jarriya. Bil 161.
Zumo gozo dun / marrubi umua, / zu nere miñarentzat / zera balsamua. Ib. 101.
Marrubiak, masustarik elduenak, sagarrik zindoenak, gaztañerrerik bigunenak. AgG 139 (cf. ib. 57 tres ejs. de marubi).
Ango gerezi eder, marrubi gozo, belardi mamintsuak!AArdi 36.
Urhats bat eta urhats bi, / sagar ala marrubi. Ox 101.
Bere ezpañetan Jaunak jarri zun / marrubi mardul-mardulenaren / gorria. JaukolBiozk 22.
Jaten marrubi goxuak. MendaroTx 102.
Bego tximirriten egaketa, / beude marrubi-loreak eta / irusta-salla ere bego. LdiBB 114.
Mamia du nâsian / oretua, iñolaz, / loreil-laño goiztar ta / marrubi-odolaz. Ib. 56.
Aren tankera [...]. Otzana, usakumaren antzera. Gozoa, marrubi eldua bestean. ErkiagArran 97.
Nere amak saski onekin marrubitara bialdu nau. NEtxLBB 161.
Marrubiak onak al zeudeken? AtañoTxanKan 69.
Zertako ariza naizen mahuri eta kañika solas. LarreArtzainE 13 (ib. 13 marrubi).
v. tbn. Echag 174. Izt C 137. Sor Bar 18. Lh Yol 9. Anab Usauri 45. Lab EEguna 68. Laux BBa 74. TAg Y 1933, 24. Etxde JJ 215. Gand Elorri 54. Ibiñ Virgil 40.
azpiadiera-1.1
(Referido a la planta). Aitzondo ezadetsu oetan arkitu izan zituen ugari, [...] garau eder gozoakin ondo janzitako gerixa, aran, [...] almendra, gaztaña [...] mizpira, marrubi.IztC 2.
azpiadiera-1.2
(Fig.; empleado para referirse a cosas de color rojo). Egalda zaio bat, ezarri da tentte / ezpain-marrubian, arrosa arek uste. Loram 131.
Ez al dirudie edurrezkoak ezpain-ondoetako marrubien artetik agiri zaizkon bitxiak?TAgUzt 14.
Begiak pozez ler-zori, / laztanka-aotxo-marrubi, / biotza maiteka gori!NEtxLBB 341.
Sudur politaren azpi, / odol-tanta ala marrubi?Ib. 341.
sense-2
2."
Marrubia, la mûre"ArchVocGr.
azpisarrera-1
BARATZE-MARRUBI.
"Baratze-malubi (B), baratze-marrubi (G-to, L-ain), [...] fresa de huertas" A (s.v. maillugai).