Tr. Atestiguado ya en Leiçarraga, al Norte se documenta tbn. en CatOlo , Chourio, Haraneder, HeH , las pastorales suletinas Abraham y StJul y en un texto tbn. suletino de Larrasquet. Aparece tbn. en un texto alto-navarro de finales del s. XVI y en Mendiburu, así como en autores cultos del s. XX, en estos últimos con el sentido de 'sugerir, inspirar' principalmente. En cuanto a la distribución de variantes, se encuentra iradoki en Leiçarraga y textos suletinos (salvo en Larrasquet) e idaroki en Haraneder y textos meridionales. Hay adémas idoroki en Chourio (ap. H) y eradoki en HeH y Larrasquet. En DFrec hay 2 ejs. de idaroki y uno de iradoki; hay además 2 de idarokizun 'sugerencia'.
sense-1
1.
(H),
idaroki (SP(sin trad.), Lar, H),
idoroki (H),
eradoki (H). Sonsacar, hacer decir; hacer emitir (llanto, gritos, etc.)."Sonsacar [...], conseguir algo con maña, como el descubrir un secreto"Lar.
"(Sacar a alguno del) buche algún secreto"Ib."Tirer quelque chose de quelqu'un, le lui faire dire ou révéler: Erran nahi etzituen gauzak gordeak zeduzkanak, arnoak iradokitzen diotza gizonari
"H.
Has zekitzon skribák eta fariseuak hagitz hertsen eta propos iradokiten anhitz gauzaz. "À lui tirer de la bouche propos de plusieurs choses"
.LçLc 11, 53 (TB ahotik atherarazten).
[Juezari?] zerbait iradokiko ziola sudus. (Echauri, 1598). ReinEusk 106.
Zerbaitetan hura atzeman nahiz eta ahotik hari zerbait idaroki nahiz, ondoan hartaz akusatzekotzat. HeLc 11, 54 (HeH zerbait haren ahotik eradoki aiherrez; Azkue traduce eradoki de este ej. como 'coger, cazar'; cf. infra (2)).
[Jesusek] idaroki zien beren barrenean zuten uste galdu hau ta esanerazi [...]. MbIArg I 275.
[Hitz] orien lekuan esain ditu bere bihotzak idarokitzen diotzanak. MbJBDev 247 (Azkue traduce "inspirar").
Zer aiak bihotz berak bere naigabeekin [...] anitz aldiz Adan gaisoari idarokitzen ziozkanak!MbOtGai I 150.
Era onetako damuak idarokitzen dituen negarrak. MbOtGai II 133.
Adiskidetasun berezi batek [...] barnian egon beharrak idorokiko tuena. Ch(ed. 1788) 49.
Larrajésa [...] üskára plañ eta elhía zórotz, ári ziuá égin ahálak égin élhe eadokítzen. "De lui faire exposer ses théories politiques"
.LrqLarrajaRIEV 1931, 235.
azpiadiera-1.1
(H, que cita CatOlo). Proferir, emitir (palabras, etc.). Aphezak mezaren erraitian konsekrazionezko hitzak ahotik iradoki dütian bezaiñ sarri. CatOlo 97.
azpiadiera-1.2
"
Iradoki (R-uzt), provocar, tentar"A.
sense-2
2.
(O-SP→A, H). Sacar, hacer salir."
Idarokitea, faire sortir"O-SP 223.
"Faire sortir au dehors, tirer dehors, ôter quelque chose de la place qu'elle occupe. Xorikumeak ohantzetik iradoki, avoir fait sortir les petits oiseaux de leur nid"H.
Tronpatzen zütu koki horrek, / xarmatü zütü osoki, / zure zenzü orotarik / zütü iradoki. StJul 38r.
Oro hiri huntarik iradoki behar tüzü. Abraham.
(ap. DRA)
4.idaroki (A, Bera). Inspirar; sugerir. Cf. supra (1) la trad. de Azkue del ej. de Mendiburu. Baliteke berari ere gogoak ematea, baina, Lizardik aurrea artu zion, beintzat burura idaroki ez bazion ere. OrY 1933, 412.
Itxaropena idarokitzen badidazu. 'Si me haces concebir esperanzas'
.ZaitSof 33.
Orduko eskolastikuek idaroki zioten aburu ori. OrQA 170.
Irakurketa onek idarokitzen didana. "Suggerit"
.OrAitork 408.
Aiek [...] Iainkoak agindu ta idaroki bezala orduko gauzetaz balia ziran. Ib. 65 (v. tbn. 59 y 206).
Itxaropenez betea dut gaurko eguna: ori idarokitzen didate belardi zabal berdeak. TxillLet 111.
Milla atson idaroki dizkio ezatasunak guziari ta margo arrigarriak argitu etxeak eta kaleak. Ib. 50.
Ederraren "ideia" idaroki (inspirar) oi dit. ZaitPlat 36.
Nai bizi ori iainkoren batek idaroki omen zion. Ib. 87.
[...] Orra semeak amari goza-gozaro idaroki eutsana. ErkiagBatB 27.
Iainkoak idaroki diona oker artu duna. Or( inGaztMusIx 44
).
sense-5
5."Coger, cazar"A (cf.supra el ej. de HeH). Eiza eradoki aierrez ziñan eta zoriak zerau eizatu zaitu. ZaitSof 135.
azpisarrera-1
IRADOKIZKO(Adnom.). Onen bidez ain / barru det orain / idarokizko txingarra. EAOlBe 70.